مڑھی دا دیوا
| فائل:DKPAN 365OKKO large.jpg | |
| لکھاری | گردیال سنگھ |
|---|---|
| دیس | بھارت |
| بولی | پنجابی |
| موضوع | پنجابی پینڈو جیون دا بے کرک یتھارتھ |
| صنف | ناول |
تریخ اشاعت | 1964 |
| قسم ذرائع ابلاغ | پرنٹ |
مڑھی دا دیوا گردیال سنگھ دا لکھیا اک پنجابی ناول ہے۔ لکھاری دا ایہہ پہلا ناول سی جو 1964 وچّ چھپیا۔[۱] ایہہ پہلا پنجابی ناول ہے جس دا روسی بولی وچّ ترجمہ ہویا تے اس دیاں پنج لکھ کاپیاں سوویت روس وچّ چھپ کے وکیاں۔ اس ناول نوں بھارتی ساہت اکادمی نے جدید بھارتی کلاسک وجوں پروانیا اتے ساریاں بھارتی بولیں وچّ ترجمہ کر کے چھاپیا ہے۔
کہانی
[سودھو]مڑھی دا دیوا دی کہانی جگسیر نام دے اک دلت جاتی نال متعلق پاتر دوآلے گھمدی ہے۔ جگسیر دے پیو نے ساری عمر دھرم سنگھ دے پروار نال سیر کیتا تے جگسیر وی ورثے وچّ ملے اسے کِتے نال جڑیا ہے۔ دھرم سنگھ لئی اپنے پتر بھنتے تے جگسیر وچّ کوئی فرق نہیں۔ اوہ جگسیر دے پیو نوں اپنے پیو ولوں دتا ٹاہلی والا کھیت دینا چاہندا ہے پر اعلیٰ تے ادنیٰ مالکی دا رجواڑاشاہی قانون اس دے رستے وچّ کھڑا ہون کر کے مالکی انتقال نہیں کر سکیا تے سمیں دے بدلن نال اوہ انسانی قدراں قیمتاں ہی نویں لالچی ذہنیت دی بھیٹ چڑھ گئیاں جہناں توں دھرم سنگھ اگوائی لیندا سی۔ اوہدی بیوی تے پتر دوویں جگسیر سنگھ پرتی دھرم سنگھ دے پریم بھرے وطیرے نوں گناہ وجوں لین لگدے ہن۔ بھنتا جگسیر دے 'کھیت ' والی ٹاہلی وڈھا دندا ہے تے جگسیر اپنے پیو دی مڑھی دیاں چار کو اٹاں اپنے گھر لیا کے رکھ لیندا ہے۔ اوہدی ماں دی موت ہو جاندی ہے تے اوہ آپ اُکا ٹٹّ جاندا ہے۔ دھرم سنگھ، بھانی اتے رونقی عملی توں سوا کوئی اوہدا دردی نہیں۔ ایہہ تنوں پاتر اوہناں انہویاں دی ہونی دے مکمل نشان بن نبڑدے ہن جہناں نوں دندناؤندا آؤندا نواں نظام حاشیے ولّ دھکّ دندا ہے۔ رونقی دی بیوی جدوں اوہنوں اکلے نوں چھڈّ کے چلی جاندی ہے تاں اوہدے ربّ نوں لامبھے اتے سارے برتانت وچّ رچیا کتھن - ' بندیا تیریاں دس دیہیاں اکو گئی وہاء نؤں کدھر گئیاں ' [۲] ماحول نوں گھور دکھانت دی رنگت چاڑھ دندا ہے۔
تنقید
[سودھو]نقاد ڈاکٹر. عطر سنگھ نے اس دا موازنہ بھارت دے اُگھے گلپکار منشی پریم چند دے کلاسک ناول گودان اتے فنیشور رینو دے میلا آنچل نال کیتی۔ پنجابی ناول کار نانک سنگھ نے ناول پڑھ کے لکھیا کہ مڑھی دا دیوا شاید پنجابی دا پہلا ناول ہے جیہنے مینوں نشیا دتا ہے۔
اک سال بعد جدوں ایہہ ہندی وچّ چھپیا تاں ہندی دے فزجر ڈاکٹر. نامور سنگھ نے اس نوں دنیا دے سبھ توں ابحسد روسی ناول ‘جنگ تے امن’ دے ہان دی گلپ-رچنا قرار دتا جس نال ہندی ساہت وچّ وی گردیال سنگھ دی ابحسدل ہون لگی۔
فلم
[سودھو]1989 وچّ اس دی کہانی اُتے ادھارت اسے ناں دی اک پنجابی فلم وی بنی جس دا پروڈیؤسر سرندر سنگھ ہے۔ اس وچّ مکھ کردار راج ببر (بطور جگسیر)، دیپتی نول (بھانی) اتے پنکج کپور (رونقی) نے نبھائے ہن۔