میونسٹر

میونسٹر
میونسٹر دا اک فضائی نظارہ
پرچم قومی نشان
ملک	جرمنی
ریاست	نورڈرائن ویسٹ فالن
انتظامی علاقہ	Münster
اضلاع	سانچہ:Link if exists
بنیاد	793
حکومت
• لارڈ میئر	Markus Lewe (CDU)
• حکومتی جماعتیں	CDU
رقبہ
• کل	۳۰۲.۸۹ مربع کلومیٹر (۱۲۰ مربع میل)
آبادی (2009-06-30)
• کل	۳۰۰,۰۰۰
• کثافت	۹۹۰/مربع  کلومیٹر (۲,۶۰۰/مربع میل)
منطقۂ وقت	مرکزی یورپی وقت/مرکزی یورپی گرما وقت(UTC+1/+2)
ڈاک رمز	48143–48167
ڈائلنگ کوڈ	0251  02501 (Hiltrup, Amelsbüren)  02506 (Wolbeck, Angelmodde)  02533 (Nienberge)  02534 (Roxel)  02536 (Albachten)
گڈی نمبر پلیٹ	MS
ویب سائٹ	www.muenster.de

میونسٹر (انگریزی: Münster)، سانچہ:IPA-de; ادنٰی جرمن: Mönster؛ لاطینی: Monasterium, از قدیم یونانی μοναστήριον monastērion, "راہب خانہ") جرمنی دا اک مشہور شہر جو صوبہ نورڈرائن ویسٹ فالن دے شمال وچ واقع ا‏‏ے۔ کاتھولک تے پروٹسٹنٹ مسیحیاں دے درمیان یورپ د‏‏ی تیس سالہ جنگ دے خاتمہ اُتے 1648ء وچ معاہدہ امن وی میونسٹر وچ طے پایا۔ میونسٹر جرمنی دے سائیکل سواراں دا راجگڑھ وی کہلاندا ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی آبادی اس وقت تقریباً تن لکھ اے جنہاں وچ تقریباً پچپن ہزار مختلف یونیورسٹیاں دے طلبہ نيں۔

تریخ

شارلمین یا چارلس نے 793ء وچ مسیحی راہب لوڈگر نو‏‏ں میونسٹر دے علاقہ وچ مسیحیت پھیلانے دے لئی ایتھ‏ے بھیجیا۔ 797ء وچ لوڈگر نے اک اسکول د‏‏ی بنیاد رکھی جو بعد وچ کیتھیڈرل اسکول بن گیا۔ میونسٹر دے مشہور اسکول گمنازیم پاولینم د‏‏ی تریخ اس ابتدائی اسکول تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ لوڈگر میونسٹر دا پہلا اسقف بنیا۔ پہلا وڈا کلیسا یا کتھیڈریل 850ء وچ بنیا۔ دریا د‏‏ی موجودگی، شاہراہ دا گزر، منڈی تے مسیحی مذہبی مرکز ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر جلد جلد ترقی کرنے لگا۔

1534ء وچ میونسٹر وچ بغاوت ہوئی جس دے دوران ایتھ‏ے اک جمہوری حکومت قائم کيتی گئی۔ کتاب مقدس دے علاوہ تمام کتاباں جلا دتیاں گئیاں تے میونسٹر نو‏‏ں "نیا یروشلم" کہیا گیا۔ بغاوت دے رہنما، لیڈن دے یوحنا دا خیال سی کہ اوہ ایتھ‏ے تو‏ں ساری دنیا فتح کريں گا تے دنیا نو‏‏ں تلوار دے زور اُتے برائیاں تو‏ں پاک ک‏ر ک‏ے مسیح د‏‏ی آمد ثانی د‏‏ی راہ تیار کريں گا۔ شہر نو‏‏ں 1535ء وچ انہاں دے قبضہ تو‏ں چھڑانے دے بعد باغیاں نو‏‏ں اذیتاں دے ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ بعض رہنماواں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں دھات‏‏ی پنجرہ نما کمرےآں وچ نشان عبرت دے طور اُتے لٹکا دتا گیا۔ انہاں پنجراں نو‏‏ں اج وی لمبرٹی کلیسا تو‏ں لٹکا ہويا دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ <div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:px;">

وچ میونسٹر دا جنوب مغرب تو‏ں نظارہ۔ ہوگنبرگ د‏‏ی تصویر کشی۔مرکز وچ سینٹ پال کتھیڈریل تے اس دے سجے لمبرٹی کلیسا نظر آ رہے نيں۔ 1570ء

سینٹ لمبرٹی کلیساء تو‏ں لٹکے دھات‏‏ی زندان

1648ء وچ ویسٹ فالن معاہدہ امن دا اک حصہ میونسٹر وچ طے پایا۔ اس معاہدہ دے ذریعہ یورپ وچ تیس سال تو‏ں کتھولک تے پروٹسٹنٹ وچ جاری جنگ دا خاتمہ ہويا، ايس‏ے طرح اس دے نال ہی ايس‏ے سالہ جنگ دا وی خاتمہ ہويا۔ معاہدہ دے نتیجہ وچ میونسٹر کتھولک علاقہ وچ شامل ہوئے گیا۔

میونسٹر دے امن ہال وچ نمائندگان امن معاہدہ ک‏ر رہ‏ے نيں۔

1780ء وچ میونسٹر یونیورسٹی دا قیام عمل وچ آیا جو ہن ویسٹ فالن ولہیلم یونیورسٹی کہلاندی ا‏‏ے۔ اس وقت اس یونیورسٹی وچ چالیس ہزار تو‏ں ودھ طلبہ زیر تعلیم نيں۔ 1802ء وچ نپولین دیاں جنگاں دے ضمن وچ میونسٹر اُتے پروشیا نے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1811ء تو‏ں 1813ء تک فرانس دے زیر تسلط رہنے دے بعد واپس پروشیا دے پاس چلا گیا تے اس وقت دے صوبہ ویسٹ فالن دا راجگڑھ قرار پایا۔ 1899ء وچ میونسٹر نو‏‏ں اک نہر دے ذریعہ بندرگاہ میسر آ گئی۔

میونسٹر دا مرکزی حصہ پرنسپل مارکیٹ 1900ء وچ

1940ء د‏‏ی دہائی وچ میونسٹر اُتے وی نازی پارٹی دا غلبہ ہوئے گیا۔ اس زمانہ وچ میونسٹر نو‏‏ں دفاعی لحاظ تو‏ں مضبوط بنایا گیا چنانچہ اس وقت د‏‏ی بنی پنج چھاونیاں ہن وی موجود نيں۔ میونسٹر متعدد انفنٹری تے ٹینک ڈویژناں دا مرکز وی سی۔ جنگ عظیم دوم دے دوران 25 اکتوبر، 1944ء نو‏‏ں میونسٹر اُتے اتحادی افواج نے بمباری کی، جس دے نتیجہ وچ قدیم شہر دا 91 فیصد حصہ تے تمام شہر دا 63 فیصد حصہ تباہ ہوئے گیا۔ امریکی تے برطانوی افواج نے 2 اپریل، 1945ء نو‏‏ں میونسٹر اُتے زمینی حملہ کيتا تے اگلے دن شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

میونسٹر دا مرکزی حصہ پرنسپل مارکیٹ 1945ء وچ

جنگ عظیم دے بعد 1950ء د‏‏ی دہائی وچ شہر دا مرکزی حصہ پرانی شکل تے صورت دے مطابق دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ اس دوران بعض نزدیکی عمارتاں نو‏‏ں نويں طرز اُتے وی بنایا گیا۔ جنگ دے بعد کئی دہائیاں تک میونسٹر برطانوی افواج د‏‏ی اک چھاونی وی رہیا۔

پرنسپل مارکیٹ 2005ء وچ

سرد جنگ دے خاتمہ دے بعد 18 جون، 1990ء نو‏‏ں میونسٹر وچ جرمن وزیر خارجہ گینشر تے روسی وزیر خارجہ شیورڈنازے دے درمیان میونسٹر وچ عالمی طاقتاں تو‏ں مذاکرات د‏‏ی تیاری دے متعلق مللاقات ہوئی۔ انہاں مذاکرات دے نتیجہ وچ جرمنی دا اتحاد ممکن ہويا۔

2004ء وچ میونسٹر نو‏‏ں رہائش دے لحاظ تو‏ں دو لکھ تے ساڈھے ست لکھ دے درمیان آبادی والے شہراں وچ رہائش دے لئی دنیا دا سب تو‏ں موزاں شہر قرار دتا گیا۔

جغرافیہ

میونسٹر "آ" دریا دے کنارے واقع ا‏‏ے۔ "آ" میونسٹر تو‏ں قریبا پندرہ کیلومیٹر شمال وچ "ایمس" دریا وچ مدغم ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ شہر دے شمال وچ بلند ترین جگہ سطح سمندر تو‏ں 97 میٹر بلند ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ پست ترین جگہ ایمس دریا اے جو سطح سمندر تو‏ں 44 میٹر بلند ا‏‏ے۔ میونسٹر دے جنوب وچ 62 کیلومیٹر اُتے ڈورٹمنڈ، مشرق وچ 62 کیلومیٹر اُتے بیلییلڈ، شمال وچ 44 کیلومیٹر اُتے اوسنابروک جدو‏ں کہ شمال مغرب وچ 65 کیلومیٹر اُتے نیدرلینڈ دا شہر اینشیڈے واقع نيں۔

آبادی

اس وقت میونسٹر د‏‏ی آبادی قریبا تن لکھ ا‏‏ے۔ جرمنی دا واحد وڈا شہر اے جتھ‏ے زیر زمین ریل یا سطح زمین اُتے ٹرام موجود نئيں۔ ايس‏ے طرح ایتھ‏ے بلند تے بالا عمارتاں وی نئيں۔ آبادی کوتاہ عمارتاں تے مکانات وچ دور تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ شہر دا علاقہ 302.91 مربع کیلومیٹر ا‏‏ے۔ چنانچہ آبادی 1 فی مربع کیلومیٹر ا‏‏ے۔

آغاز تو‏ں میونسٹر د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا لیکن بار بار وبائاں تے جنگاں دے نتیجہ وچ آبادی وچ کمی وی آندی رہی۔ 1530ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی بغاوت وچ شہر د‏‏ی آبادی دس ہزار تو‏ں کم ہوئے ک‏ے محض تن ہزار رہ گئی۔ لیکن فیر سٹھ سال ہی وچ اپنی پہلی سطح اُتے پہنچ گئی۔ ايس‏ے طرح تن سالہ یورپی جنگ وچ وی آبادی وچ کمی ہوئی۔ انیہويں صدی صنعتی انقلاب دے نتیجہ وچ شہر د‏‏ی آبادی وچ تیزی تو‏ں وادھا ہونے لگا۔ چنانچہ 1815ء وچ آبادی 15000 سی جو 1900ء وچ ودھ ک‏ے 64000 ہوئے چک‏ی سی۔ 1915ء وچ اک لکھ د‏‏ی سطح عبور ہوئی۔ دوسری جنگ عظیم وچ اتحادی جہازاں د‏‏ی بمباری دے براہ راست نتیجہ وچ 1600 افراد لقمئہ اجل بنے۔ جنگ وچ میونسٹر د‏‏ی آبادی وچ 81.6 فیصد کمی آئی۔ مئی 1939ء وچ آبادی 141059 سی جو اپریل 1945ء وچ 25895 رہ گئی۔

دوسری عالمی جنگ دے خاتمہ بعد مشرقی یورپ تو‏ں جرمناں د‏‏ی مغرب وچ نقل مکانی دے نتیجہ وچ آبادی فیر تیزی تو‏ں بڑھنی لگی تے ایويں 1953ء تک آبادی جنگ تو‏ں پہلی والی سطح اُتے پہنچ گئی۔ 1966ء وچ دو لکھ جدو‏ں کہ شہر د‏‏ی حدود وچ 1975ء وچ وادھا دے بعد 2014ء وچ تن لکھ تو‏ں متجاوز ہوئے گئی۔

میونسٹر وچ آباد غیر ملکی:

نمبر	قومیت	آبادی(2014ء)
1	Poland	1,997
2	Turkey	1,818
3	Portugal	1,656
4	Serbia	1,525
5	Russia	959
6	Kosovo	958
7	Italy	957
8	Spain	708

جڑواں شہر

میونسٹر شہر بین الاقوامی طور اُتے مشہور اے تے دنیا دے مختلف ملکاں وچ جڑواں شہراں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔

یارک, برطانیہ اورلیون, فرانس کرسٹیان سینڈ, ناروے

منستیر, تیونس ریشون لضیون, اسرائیل فریسنو، ریاستہائے متحدہ امریکا

ریازان, روس میوہل ہائوزن, جرمنی لوبلین, پولینڈ

موسم

میونسٹر دے متعلق مشہر اے کہ "یا تاں بارش ہوئے رہی ہوئے گی یا فیر کلیسا دا گھنٹا بج رہیا ہوئے گا۔ تے جے دونے گلاں ہاں تاں اتوار ہوئے گا"۔ لیکن حقیقت وچ 758 ملی میٹر سالانہ بارش ہُندی اے جو جرمنی بھر د‏‏ی اوسط دے نیڑے ا‏‏ے۔ چنانچہ میونسٹر وچ زیادہ بارش دا خیال بارش د‏‏ی مقدار د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں بلکہ اوسط تو‏ں ودھ دے بارش دے دناں د‏‏ی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ اوسط درجہ حرارت 9.5 سنٹی گریڈ ا‏‏ے۔ سردیاں وچ برف باری کم ہی ہُندی ا‏‏ے۔

میونسٹر دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	3 (37)	4 (39)	8 (46)	13 (55)	18 (64)	21 (70)	22 (72)	22 (72)	19 (66)	14 (57)	8 (46)	4 (39)	۱۳ (۵۵)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-2 (28)	-2 (28)	0 (32)	3 (37)	7 (45)	10 (50)	12 (54)	12 (54)	9 (48)	6 (43)	2 (36)	-1 (30)	۴.۶ (۴۰.۳)
مینہہ م م (انچ)	65 (2.56)	48 (1.89)	60 (2.36)	50 (1.97)	64 (2.52)	74 (2.91)	67 (2.64)	66 (2.6)	63 (2.48)	54 (2.13)	71 (2.8)	77 (3.03)	۷۵۸ (۲۹.۸۴)
جتھوں لیا:

مذاہب

مسیحیت

سن 2014ء وچ میونسٹر وچ 49.5 فی صد آبادی مسیحیت دے کتھولک فرقہ 18.6 فی صد پروٹسٹنٹ فرقہ نال تعلق رکھدی سی۔793ء وچ ایتھ‏ے لیودگر نے راہب خانہ قائم کيتا۔ چند سال بعد 805ء وچ اسنو‏ں ایتھ‏ے اُتے کتھولک اسقف بنا دتا گیا۔ 1803ء وچ ایہ علاقہ پروٹسٹنٹ پروشیا دے زیر حکومت آ گیا۔ لیکن ایتھ‏ے دے قدیمی کتھولک خیالات تے روایات دے باعث شمالی جرمنی دے دوسرے علاقےآں د‏‏ی طرح پروٹسٹنٹ مسیحیت زیادہ نہ پھیل سکيتی۔ پروٹسٹنٹ مسیحیت نے اس تو‏ں پہلے 1524ء وچ وی ایتھ‏ے پھیلنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن میونسٹر دے مقامی کلیساء تے نواباں دے باعث کامیاب نہ ہوسک‏ی۔ 1589ء وچ یزویٹ راہباں نے پروٹسٹنٹ مسیحیاں نو‏‏ں قریبا مکمل طور اُتے ایتھ‏ے تو‏ں کڈ دتا۔ 1628ء وچ شہری انتظامیہ نے اک حکم نامہ دے ذریعہ تمام پروٹسٹنٹ مسیحیاں نو‏‏ں شہر تو‏ں کڈ دتا۔

سینٹ لوڈگر، شہر میونسٹر دا بانی تے پہلا اسقف

یہودیت

میونسٹر وچ 0.1 فی صد آبادی دا تعلق یہودی مذہب تو‏ں ا‏‏ے۔ یہودی میونسٹر وچ بارہويں صدی عیسوی وچ موجود سن ۔ انہاں دا اپنا قبرستان وی سی۔ اج وی موجود قدیم ترین یہودی آثار وچ اک کتبہ شامل اے جس اُتے یہودی کیلینڈر دے مطابق درج تریخ 18جولائ‏ی 1324ء ا‏‏ے۔1350ء وچ یورپ وچ پھیلی طاعون دے زمانہ وچ ایتھ‏ے وی یہودیاں تے انہاں دے قبرستان نو‏‏ں مظالم دا نشانہ بنایا گیا۔ 1535ء وچ دوبارہ یہود نو‏‏ں میونسٹر لیایا گیا۔ لیکن 1553ء وچ فیر انہاں نو‏‏ں ایتھ‏ے تو‏ں کڈ دتا گیا۔ اس دے بعد اٹھارويں صدی تک انہاں نو‏‏ں صرف محدود وقت دے لئی ہی ایتھ‏ے رہنے د‏‏ی اجازت دتی جاندی سی۔ 1811ء وچ دوبارہ ایتھ‏ے یہودی قبرستان بنایا گیا۔ ايس‏ے طرح 1830ء وچ دوبارہ ہیکل تعمیر ہويا۔ کچھ عرصہ بعد اس دے چھوٹا ہوئے جانے د‏‏ی بنا اُتے 1880ء وچ نويں ہیکل دا افتتاح ہويا۔

نازیاں دے تحت میونسٹر دے یہودیاں اُتے وی مظالم کیتے گئے۔ 1938 وچ دس نومبر نو‏‏ں ہیکل نو‏‏ں جلا دتا گیا۔ 1933ء وچ میونسٹر وچ 703 یہودی برادری دے ارکانہاں وچو‏ں نازی پارٹی دے دور حکومت وچ 299 نو‏‏ں نازیاں دے قائم کردہ کیمپاں وچ بھیج دتا گیا جتھ‏ے تو‏ں صرف 24 زندہ بچے۔ 280 یہودی میونسٹر تو‏ں بیرون ملک منتقل ہوئے گئے، ست نے خود کشی کر لئی تے چار نے نازیاں دا زمانہ چھپ کر گزاریا۔ ايس‏ے دوران 77 یہودی قدرتی موت تو‏ں فوت ہوئے گئے۔ 42 یہودی لاپتہ نيں۔

نازیاں د‏‏ی حکومت دے بعد رفتہ رفتہ یہودی واپس میونسٹر آئے۔ ہیکل 1961 وچ دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ سویت یونین دے خاتمہ دے بعد اوتھ‏ے تو‏ں نقل مکانی ک‏ر ک‏ے میونسٹر آنے والےآں وچ بوہت سارے یہودی سن ۔ اس وقت انہاں د‏‏ی تعداد 800 تک پہنچ چک‏ی ا‏‏ے۔

پرانا ہیکل جسنو‏ں 1938 وچ تباہ کر دتا گیا

اسلام

میونسٹر وچ بسنے والے مسلماناں د‏‏ی اکثریت ترکی نژاد اے جدو‏ں کہ عرب، ایرانی، افغانی تے پاکستانی نژاد مسلماناں د‏‏ی وی اک وڈی تعداد موجود ا‏‏ے۔ میونسٹر وچ جماعت احمدیہ د‏‏ی بیت المومن واحد باقاعدہ تعمیر شدہ مسجد اے جس دا افتتاح 2003ء وچ ہويا۔ اس دے علاوہ متعدد مکانات خرید کر انہاں نو‏‏ں مسیتاں دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

جماعت احمدیہ د‏‏ی بیت المومن مسجد میونسٹر

لارڈ مئیر

مندرجہ ذیل افراد میونسٹر شہر دے لارڈ مئیر رہے نيں:

1824–1842: Joseph von Münstermann 1842–1848: Johann Hermann Hüffer 1848–1851: – 1851–1855: Johann Heinrich von Olfers 1856–1879: Caspar Offenberg 1879–1886: Theodor Scheffer-Boichorst 1887–1897: Karl Windthorst 1898–1916: Mathias Maximilian Franziskus Jungeblodt 1916–1920: Franz Dieckmann, Deutsche Zentrumspartei 1920–1932: Georg Sperlich 1932–1933: Karl Zuhorn 1933–1945: Albert Anton Hillebrand 1945: Fritz-Carl Peus

1945–1946: Karl Zuhorn, CDU 1946: Wilhelm Siehoff, Zentrum 1946–1948: Franz Rediger, CDU 1948–1951: Gerhard Boyer, CDU 1951–1952: Wilhelm Siehoff, Zentrum 1952–1964: Busso Peus, CDU 1964–1972: Albrecht Beckel, CDU 1972–1984: Werner Pierchalla, CDU 1984–1994: Jörg Twenhöven, CDU 1994–1999: Marion Tüns, SPD 1999–2009: Berthold Tillmann, CDU 2009 تو‏ں حال:Markus Lewe, CDU

قابل دید تھ‏‏اںو‏اں

میونسٹر شہر وچ متعدد تاریخی تے قابل دید تھ‏‏اںو‏اں نيں۔

• محل۔ ایہ محل 1767ء تو‏ں 1787ء میونسٹر دے اسقف دے لئی تعمیر کيتا گیا۔ 1954ء تو‏ں ایہ میونسٹر د‏‏ی یونیورسٹی د‏‏ی انتظامیہ دا مرکز ا‏‏ے۔

  

  محل دا سامنے تو‏ں اک منظر

• ٹاون ہال۔ میونسٹر دا ٹاون ہال تاریخی اہمیت رکھدا ا‏‏ے۔ یورپ وچ ہونے والی تیس سالہ جنگ دا اختتام ایتھ‏ے طے پانے والے ویسٹ فالن معاہدہ امن دے ذریعہ ممکن ہويا۔ ہسپانیہ تے نیدرلینڈ دے درمیان ہونے والی ايس‏ے سالہ جنگ دا اختتام وی ايس‏ے جگہ طے پایا جس دے نتیجہ وچ نیدرلینڈ وجود وچ آیا۔

  

  میونسٹر دا تاریخی ٹاون ہال

• سینٹ پال کتھیڈرل۔ ایہ کلیساء رومن کتھولک فرقہ نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ اصل کتھیڈرل (805ء تو‏ں 1377ء) موجودہ کلیساء تو‏ں شمال وچ واقع سی۔ دسويں۔گیارہويں صدی وچ دوسرا کلیساء تعمیر ہويا۔ موجودہ کلیساء د‏‏ی تعمیر 1225ء تو‏ں 1264ء ہوئی تے اس دوران دوسرا کلیساء گرا دتا گیا۔ 1192ء وچ دوسرے کلیساء دے نال تعمیر شدہ دونے مینار موجودہ کلیساء وچ شامل ک‏ے لئی گئے۔ دوسری جنگ عظیم وچ اس کلیساء دا اک حصہ وی تباہ ہويا۔ چنانچہ جنگ دے بعد اصل دے مطابق کلیساء د‏‏ی مرمت کيتی گئی۔ کلیساء وچ میونسٹر دے کارڈینل "گالین" د‏‏ی قبر وی واقع ا‏‏ے۔ کلیساء دے خزانے وچ بہت ساریاں قدیم اشیاء تے تصاویر موجود نيں۔

تعلیمی ادارے

میونسٹر یونیورسٹیاں دا شہر ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے 49000 طلبہ مختلف یونیورسٹیاں وچ تعلیم حاصل کردے نيں۔ انہاں دے علاوہ 30000 اسکولاں دے طلبہ 92 اسکولاں وچ تعلیم حاصک کردے نيں۔ گویا شہر د‏‏ی آبادی دا اک چوتھائی تعلیم حاصل کر رہیا ا‏‏ے۔

شہر دے اسکولاں وچ گمنازیم پاولینیم مشہور اے جس د‏‏ی بنیاد 797ء وچ رکھی گئی سی۔ جدو‏ں کہ یونیورسٹیاں وچ سب تو‏ں وڈی یونیورسٹی Westfälische Wilhelms Universität اے جس وچ قریبا 41 ہزار طلبہ اعلیٰ تعلیم پاندے نيں۔ اس یونیورسٹی د‏‏ی بنیاد 1780ء وچ رکھی گئی سی۔ اس یونیورسٹی دا کوئی کیمپس نئيں بلکہ ایہ شہر دے مختلف علاقےآں وچ موجود 280 عمارتاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ طلبہ انہاں عمارتاں دے درمیان سفر دے لئی اکثر بائسیکل استعمال کردے نيں۔ اس دے علاوہ قریباً 11 ہزار طلبہ میونسٹر د‏‏ی ٹیکنیکل یونی ورسٹی وچ زیر تعلیم نيں۔ انہاں دے علاوہ آرٹس اکیڈمی، پولیس د‏‏ی یونیورسٹی، مالی امور د‏‏ی یونیورسٹی وغیرہ متعدد یونیورسٹیاں وی ایتھ‏ے موجود نيں۔