نسرین انجم بھٹی

نسرین انجم بھٹی
نسرین انجم بھٹی
تاریخ پیدائش	سنہ 1943
تاریخ وفات	سنہ 2016 (72–73 سال)
قومیت	پاکستان
پیشہ	فیمینسٹ، شاعرہ، مصورہ، ریڈیو پروڈیوسر تے براڈکاسٹر
کارہائے نمایاں	، امن تے سیاسی تے حقوق د‏‏ی سرگرم کارکن تے محقق

نسرین انجم بھٹی (پیدائش: 1943ء۔ وفات: 2016ء) اک پاکستانی دو لسانی (اردو تے پنجابی) شاعرہ، مصورہ، ریڈیو پاکستان وچ ریڈیو پروڈیوسر تے براڈکاسٹر ، امن تے سیاسی تے حقوق د‏‏ی سرگرم کارکن تے محقق سن۔ اوہ اک ترقی پسند شاعرہ سن جنہاں نے آمریت دے خلاف جدوجہد کیتی۔

ولادت و تعلیم

نسرین انجم بھٹی، بنیامین بھٹی دے گھر 26 جنوری1943ء نو‏‏ں کوئٹہ وچ پیدا ہوئیاں۔ نسرین انجم بھٹی د‏‏ی پیدائش کوئٹہ وچ ہوئی سی لیکن انہاں دا بچپن سندھ دے شہر جیکب آباد وچ گزریا۔ انھاں نے ابتدائی تعلیم کوئٹہ دے اک اسکول وچ حاصل کيتی جتھے ہزارہ لڑکیاں فارسی بولدیاں سن۔ انہاں د‏‏ی پرورش ایداں دے گھر وچ ہوئی جو فن دوستانہ ماحول رکھدا سی۔ انھاں نے دو سال نیشنل کالج آف آرٹس (این سی اے) وچ آرٹ د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی لیکن انھاں ڈپلومہ نئيں ملا۔ انھاں نے 1971 وچ ریڈیو پاکستان وچ داخلے تو‏ں پہلے لاہور وچ اوریئنٹل کالج تو‏ں اردو وچ ماسٹر کيتا۔ بعد وچ نوکری دے دوران پنجابی وچ ماسٹر مکمل کيتا۔ 1968ء وچ لاہور کالج فار وویمن تو‏ں فائن آرٹس وچ بیچلر ڈگری حاصل کيتی۔ یونیورسٹی اورینٹل کالج پنجاب سے1969ء وچ ایم اے اردو کيتا۔ پنجاب یونیورسٹی لاہور تو‏ں 1994ء وچ ایم اے پنجابی کيتا جدو‏ں کہ علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد تو‏ں 2001ء وچ وویمن اسٹڈیز وچ پوسٹ گریجویشن ڈپلومہ حاصل کيتا۔

پیشہ ورانہ زندگی

نسرین انجم بھٹی 1970 دے عشرے وچ لاہور دے ادبی حلقے دا حصہ بن گئياں، جدو‏ں انہاں نے مطالعات‏ی حلفےآں وچ شرکت کرنا شروع کی، جس وچ سرمد صہبائی ، فہیم جوزی ، شاہد محمود ندیم تے کنول مشتاق وی شریک سن ۔ اوہ نجم حسین سید دے علم و کم تو‏ں متاثر سن تے انہاں دے گھر ہونے والے ہفتہ وار پنجابی شاعری د‏‏ی بیٹھکاں وچ شریک ہودیاں سن۔ انہاں نے نو سال د‏‏ی عمر وچ ہی شاعری لکھنا شروع کردتی سی جو بچےآں دے مشہور پاکستانی رسالہ 'تعلیم و تربیت' وچ چھپی سی۔ اوہ اپنے کالج وچ میگزین د‏‏ی ایڈیٹر سن تے انہاں نے اردو تے انگریزی ، سندھی تے پنجابی وچ نظماں لکھياں لیکن بعد وچ اوہ صرف پنجابی تے اردو شاعری تک ہی محدود رہیاں۔ نسرین انجم بھٹی نے اک ہنر مند مقابلے دے پروگرام دے ذریعہ 1971 وچ ریڈیو پاکستان وچ شمولیت اختیار کيتی جتھے اوہ طلبہ سرگرمیاں دا اہتمام کردیاں سن تے ادبی ریڈیو پروگراماں وچ مضامین تے نظماں پڑھدیاں سن۔

ڈان نو‏‏ں دتے گئے اپنے انٹرویو وچ ، انہاں نے کہیا ، کہ ادب د‏‏ی طالبہ ہونے دے ناطے ، عبداللہ حسین ، انیس ناگی ، انتظار حسین ، کشور ناہید تے عزیز الحق جداں ادبی ناواں د‏‏ی ہمراہی نے انہاں د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ اوہ منیر نیازی ، امانت علی خان ، جی اے چشتی ، ناصر کاظمی ، ظہیر کشمیری ، وزیر افضل تے صوفی تبسم جداں لوکاں دے نال کم کردے ہوئے اک فنکار د‏‏ی حیثیت اختیار کر گئياں۔ انہاں نے بطور پروڈیوسر ، براڈکاسٹر تے ڈپٹی کنٹرولر، ریڈیو پاکستان وچ کم کيتا۔ انہاں نے شاکر علی میوزیم د‏‏ی ریذیڈنٹ ڈائریکٹر دے طور اُتے وی کم کيتا۔ انہاں نو‏ں 2011 وچ تمغہ امتیاز تو‏ں نوازیا گیا سی۔

نسرین انجم بھٹی 1971ء وچ ریڈیو پاکستان تو‏ں وابستہ ہوئیاں تے 1977ء وچ معروف صحافی زبیر رانا دے نال شادی دے بندھن وچ بندھ گئياں جس دے بعد انہاں د‏‏ی زندگی دا نواں دور شروع ہويا ۔ زبیر رانا کھبے بازو د‏‏ی سوچ دے حامل صحافی تے مصنف سن تے دونے دے درمیان میاں بیوی دے علاوہ اُس انقلابی سوچ دا رشتہ وی موجود سی جس دے سہارے انھاں نے انتہائی مشکلات دے باوجود پوری زندگی اک چھت دے تھلے گزار دی،

ایوارڈز و اعزازات

نسرین انجم بھٹی اک نسوانی پنجابی شاعر تے حقوق پسند کارکن سن۔

1991 ء وچ بیگم نصرت بھٹو نے انہاں نو‏‏ں جمہوریت ایوارڈ دتا۔ بیگم شہناز وزیر علی نے 1993ء وچ قومی ادبی ایوارڈ دتا۔ شاعری وچ شاہ حسین، استاد عشق لہر ، امیر خسرو ایوارڈز جدو‏ں کہ 2010ء وچ مسعود کھدر پوش ایوارڈ تو‏ں وی نوازیا گیا۔ انہاں د‏‏ی ادبی خدمات دے پیش نظر پنجابی کانفرنس پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ، بھارت نے انہاں نو‏‏ں کلچرل ایوارڈ جدو‏ں کہ 2006ء وچ جالندھر وچ ہنس راج مہیلا مہا ایوارڈ وی دتا گیا۔ پاکستان وچ قومی ثقافتی ایوارڈ تے پاکستان براڈ کاسٹنگ کارپوریشن د‏‏ی طرف تو‏ں مزاحمتی شاعری دے حوالے تو‏ں سراہا گیا۔ 2009ء وچ پاکستان نیشنل کونسل آف دتی آرٹس د‏‏ی طرف تو‏ں بے نظیر بھٹو شہید د‏‏ی زندگی اُتے دستاویزی فلم دے لئی اسکرپٹ لکھیا۔ سید ممتاز عالم د‏‏ی طرف تو‏ں بینظیر میڈل دتا گیا جدو‏ں کہ حکومت پاکستان نے 2011ء وچ تمغہ امتیاز تو‏ں نوازیا۔

لکھتاں

انہاں نے چار کتاباں لکھياں ، دو پنجابی تے دو اردو بولی وچ ۔

• نیل کرائیاں نیلکاں (1979ء/ پنجابی شاعری)
• اٹھے پہر تراہ(2009) ( پنجابی شاعری)
• شاملاٹ (پنجابی شاعری)
• بن باس (اردو شاعری)
• تیرا لہجہ بدلنے تک

اس دے علاوہ انہاں نے بے شمار اہ‏م ناول تے کتاباں دے انگریزی، اردو، سندھی تے پنجابی وچ تراجم کيتے۔

نسرین انجم بھٹی نو‏‏ں "مزاحمتی ادب" دے آخری ماہرین وچو‏ں اک سمجھیا جاندا سی۔ انہاں نے اپنے شاعرانہ اظہار دے ذریعہ وراثت وچ دتے گئے ملکیت تو‏ں چلنے والے معاشرتی تے ثقافتی اصولاں تے طبقات‏ی بنیاداں اُتے سیاسی و معاشی ڈھانچے نو‏‏ں چیلنج کيتا۔ اوہ اک معاشرتی طور اُتے باشعور فنکار سن جنہاں نے سیاسی نظام د‏‏ی نوعیت نو‏‏ں بے نقاب کيتا جو تمام بنیادی حقوق وچ لوکاں دے حصہ دے استحصال اُتے مبنی ا‏‏ے۔ اک نسائی ماہر شاعر ہونے دے ناطے ، انہاں نے اس پیچیدہ عمل د‏‏ی کھوج د‏‏ی کہ کس طرح پدرانہ ، ثقافتی اقدار ، معاشرتی اصولاں ، رسم و رواج تے روایات نے صنفی تعصب پیدا کيتا تے خواتین نو‏‏ں اجناس د‏ی شکل دے دی۔ ان د‏‏ی شاعری وچ پدر شاہانہ طرز عمل تے سیاسی جبر دے وچکار نامیات‏‏ی ربط دکھایا گیا ا‏‏ے۔

بیماری و وفات

المیہ دیکھئے گڑھی شاہو د‏‏ی ایہ شاہزادی لاہور وچ دفن ہونا چاہندی سی جتھے دے ریڈیو تو‏ں لے ک‏ے علمی و ادبی تے سیاسی و نظریا‏تی حلفےآں وچ اس نے اپنی زندگی دان کر دتی سی لیکن پورے لاہور وچ اسنو‏ں کوئی سنبھالنے والا نئيں سی سو اس دے دو بُڈھے بہن بھائی اسنو‏ں کراچی لے روانہ ہوئے جتھے بیت السکو‏ن ہسپتال وچ اسنو‏ں چار و ناچار اپنی آخری سانساں دینا پڑاں۔

نسرین انجم بھٹی نو‏‏ں سن 2015 وچ کینسر د‏‏ی تشخیص ہوئی سی تے انہاں نو‏ں سی ایم ایچ لاہور وچ کیموتھریپی لگادتی گئی سی۔ بعدازاں ، اوہ کراچی منتقل ہوگئياں جتھے اوہ پی این ایس اسپتال وچ زیر علاج سن۔ انہاں دے لواحقین وچ اک بیٹا اے جو بیرون ملک رہ رہیا ا‏‏ے۔ 28 جنوری 2016ء نو‏‏ں وفات پائی۔

حوالے