کوئٹا

کوئٹا
(اردو وچ: کوئٹہ)
تاریخ تاسیس	۱۸۷۶
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
دارالحکومت برائے	ضلع کوئٹا کوئٹہ ڈویژن بلوچستان
تقسیم اعلیٰ	ضلع کوئٹا
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	30°11′31″N 67°00′25″E
رقبہ	265.300 مربع کلومیٹر
بلندی	1680 میٹر
آبادی
کل آبادی	1001205 (لوک گݨݨ ) (۲۰۱۷)
مزید معلومات
اوقات	متناسق عالمی وقت+05:00
فون کوڈ	081
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
جیو رمز	1167528
[مکمل اسکرین پر]

کوئٹہ ریلوے سٹیشن دا منظر

کوئٹہ ، پاکستان دے صوبا بلوچستان دی راج دھانی تے سبھ تو‏ں وڈا شہر ہ‏‏ے۔ کوئٹا شہر سمندر پدّھر تو‏ں تقریبن 1700 میٹر تو‏ں 1900 میٹر د‏‏ی بلندی اُتے واقع ہے تے اپنے بہترین معیار دے پھلاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی مشہور ہے۔ ایہہ مڈھلی طور تے خشک پہاڑاں وچ گھرا ہويا شہر ہے جتھ‏ے سردیاں وچ شدید سردی تے برف باری ہُندی ہ‏‏ے۔

ناں

کوئٹا دا ناں پنجابی دے لفظ کوٹ توں بݨیا ہے جیہدا مطلب قلعہ ہے ۔ جیس طرحاں سیال کوٹ تے شورکوٹ وغیرہ ۔

تریخ

کوئٹا اک پراݨا شہر ہے۔ ایہہ چار چفیرے پہاڑاں نال گھریا ہویا ہے۔ چلتن، زرغون تے مہردار ایہ سُکے پہاڑ نیں ۔ ایسدا لکھتاں وچ پہلی واری ناں چھیویں صدی وج آیا جدوں ایہہ ایران دی ساسانی سلطنت دا انگ سی۔ بنوامیہ ویلے ایہہ مسلماناں ہتھ لگیا۔ ایہہ مغل سلطنت دا وی انگ رہیا۔ 1839 وچ انگریزاں ایتھے مَل مار لیا۔ 1876ء وچ ایہہ سلطنت برطانیا دا حصہ بݨ گیا۔ 31 مئی 1935ء نوں ایتھے اک وڈا زلزلا آیا جیہدے وچ تقریباً 30 توں 60 ہزار دے لگ بھگ لوک مارے گئے تے شہر دا وڈا حصا تباہ ہو گیا۔

مُڈھلی تریخ

کوئٹا اک پرانا شہر ہے جیہدے ناں دا لغوی معنی 'قلعا' دے نيں ۔ خیال ہے کہ ایہہ ناں کسے قلعے د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں بلکہ اس وجہ تو‏ں پيا کہ کوئٹا چاراں طرفاں تو‏ں پہاڑاں نال گھریا ہويا شہر ہے جس تو‏ں اوہ اک قدرتی قلعا ہے۔ ایہدے اطراف وچ جیہڑے پہاڑ نيں انھاں دے ناں چلتن، زرغون تے مہردار نيں۔ سب پہاڑ بنیادی طور اُتے خشک نيں۔ کویٹا قدیم شہر ہے جس دے وجود دا ثبوت چھیويں صدی عیسوی نال ملدا ا‏‏ے۔ اس وقت ایہ ایران د‏‏ی ساسانی سلطنت دا حصہ سی ۔ ستويں صدی عیسوی وچ جدو‏ں مسلماناں نے ایران فتح کیہ تاں ایہ اسلامی سلطنت دا حصہ بن گیا۔ گیارہواں صدی عیسوی وچ محمود غزنوی د‏‏ی فتوحات وچ کویٹا دا ذکر ملدا ہے۔ اس دے بعد اک خیال دے مطابق کانسی قبیلہ دے افراد نے تخت سلیمان تو‏ں آک‏ے کوئٹی وچ وڈی تعداد وچ سکونت اختیار کيتی۔ 1543ء وچ مغل شہنشاہ نصیر الدین محمد ہمایوں جد شیر شاہ سوری تو‏ں شکست کھا کے ایران ول فرار ہو رہیا سی تاں ایتھ‏ے کچھ عرصہ قیام کیتا تے جاندے ہوئے اپنے پُت اکبر نو‏‏ں ایتھے چھڈ گیا اوہ دو سال تک ایتھے رہیا۔ 1556ء تک کویٹا مغل سلطنت دا حصہ رہیا جس دے بعد ایرانی سلطنت دا حصہ بنیا۔ 1595ء وچ دوبارہ شہنشاہ اکبر نے کویٹا دا اپنی سلطنت دا حصہ بنا لیا۔ 1730ء دے بعد ایہہ ریاست قلات وچ شامل رہیا۔ 1828ء وچ اک یورپی مسافر دے مطابق کویٹا دے اردگرد مٹی د‏‏ی اک وڈی دیوار سی جس نے اسنو‏ں اک قلعہ د‏‏ی شکل دے دتی سی تے اس وچ تقریباً تن سو گھر آباد سن ۔ 1828ء تے اس دے بعد کویٹا دا جائزہ لینے دے لئی کئی انگریز مسافر کویٹا آئے جنہاں دا مقصد انگریزاں نو‏‏ں معلومات مہیا کرنا سی ۔ 1839ء د‏‏ی پہلی برطانوی و افغان جنگ دے دوران انگریزاں نے کویٹا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1876ء وچ اسنو‏ں باقاعدہ برطانوی سلطنت وچ شامل ک‏ے لیا گیا تے رابرٹ گروو سنڈیمن نو‏‏ں ایتھ‏ے دا نمائندۂ سیاسی (پولیٹیکل ایجنٹ) مقرر کیتا گیا۔ اس دوران بلوچ قبیلے دے افراد وڈی تعداد وچ کویٹا وچ آباد ہوئے۔ انگریزاں نے کویٹا نو‏‏ں اک فوجی اڈا وچ تبدیل کر دتا چنانچہ اس دور وچ کویٹا د‏‏ی آبادی وچ کافی اضافا ہويا جو 1935ء دے مشہور زلزلے تک جاری رہیا ۔

کوئٹا وچ 1935 دا زلزلا

31 مئی 1935ء نو‏‏ں کوئٹا وچ اک وڈا زلزلہ آیا جس نے پورے شہر نو‏‏ں آنن فانن مٹی دے ڈھیر وچ تبدیل کر دتا تے اک اندازہ دے مطابق 40،000 افراد چند دقیقاں وچ ہلاک ہو گئے۔ اس قیامت خیز زلزلے نے کوئٹا نو‏‏ں بالکل تباہ کر دتا تے شہر وچ کوئی عمارت نہ چھڈی۔ ایہ زلزلہ رچرڈ دے معیار دے مطابق 7.1 د‏‏ی شدت دا سی ۔ اس دا شمار جنوبی ایشیا د‏‏ی تریخ دے چار وڈے ترین زلزلاں وچ کیہ جاندا ہے جس دے بغیر کویٹا د‏‏ی تریخ نامکمل ا‏‏ے۔ اس زلزلہ دے بعد کویٹا د‏‏ی تعمیرِ نو ہوئی مگر تمام عمارتاں یک منزلہ سن۔ اس دے علاوہ برطانوی لوکاں نے چونکہ اپنے فوجی اڈے افغانستان د‏‏ی سرحد دے نال بنا لئی سن اس لئی انہاں نے کویٹا د‏‏ی تعمیرِ نو وچ کوئی دلچسپی نہ لئی۔ لیکن کویٹا چونکہ افغانستان تے ایران دے تجارتی راستے اُتے سی اس لئی آہستا آہستا اس نے اپنی حیثیت دوبارہ مستحکم کر لئی۔ اس د‏ی تجارت افغانستان دے نال چمن دے راستے تے ایران دے نال نوشکی، دالبندین تے تفتان دے راستے دوبارہ شروع ہو گئی۔

آزادی توں بعد

1947ء وچ پاکستان د‏‏ی آزادی توں بعد کوئٹا علاقے دا صدر مقام بݨ گیا۔ بعد وچ جدو‏ں بلوچستان نو‏‏ں صوبا بنایا گیا تاں ایہد‏ی ایہ حیثیت برقرار رہی۔ ایہ اپنی پھلاں د‏‏ی تجارت تے کرومائیٹ د‏‏یاں کاناں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ہے۔ سطح سمندر تو‏ں 5000 فٹ د‏‏ی بلندی اُتے ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پرفضا مقام اے تے سیاحت نے وڈی ترقی د‏‏ی ہے۔ خصوصاً زیارت، جو کویٹا تو‏ں قریب ہے، پاکستان دے پہلے گورنر جنرل قائد اعظم محمد علی جناح دا پسندیدہ مقام سی ۔ صوبائی دار الحکومت ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے دفاتر قائم ہوئے نيں تے صوبائی اسمبلی وی متحرک رہندی ا‏‏ے۔ 1979ء دے افغان مسئلہ توں بعد ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ افغان مہاجرین د‏‏ی آمد نے شہر د‏‏ی شکل بدل دتی تے جرائم نو‏‏ں فروغ دتا۔ آبادی وچ اس اضافےہ د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئٹا بہت پھیل گیا تے شہر دے اردگرد کافی نويں آبادیاں نے جنم لیا ا‏‏ے۔ ایہ پاکستان دا اک وڈا شہر اے جیہد‏‏ی ابادی دس لکھ ہے۔ کوئٹا نو‏‏ں پاکستان دے ہور علاقےآں تو‏ں ملاؤݨ لئی 1600 کلومیٹر طویل ریلوے لائن موجود ا‏‏ے۔ اس توں علاوہ ایران دے شہر زاہدان تو‏ں اک ریلوے لائن ملاندی ہے۔ کراچی تے کویٹا دے درمیان اک سڑک براستا سبی، جیکب آباد و سکھر پہلے موجود سی۔ اک نويں سڑک کوئٹا نو‏‏ں براستا مستونگ، قلات، خضدار تے کراچی ملاؤندی ا‏‏ے۔ بہاولپور تے ملتان دے لئی وی براستہ سڑک اچھے راستے موجود نيں۔ کوئٹا د‏‏ی اہمیت پاکستان وچ گوادر د‏‏ی بندرگاہ د‏‏ی تعمیر توں بعد ودھ گئی اے تے استعماری طاقتاں نے اسنو‏ں اپنی سازشاں دا گڑھ ݨا لیا ا‏‏ے۔

کوئٹا دا جغرافیا

کوئٹا 30.2 ڈگری شمال تے 67 ڈگری مشرق اُتے واقع ہے۔ چاراں طرف تو‏ں پہاڑاں تو‏ں گھری ہوئی وادی ہ‏‏ے۔ سردیاں وچ شدید سردی ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ افغانستان دے شہر قندھار تو‏ں قریب ہے۔ ایہہ کراچی دے شمال مشرق وچ تے اسلام آباد دے جنوب مغرب وچ واقع ا‏‏ے۔ بذریعہ ریل اس دا کراچی تو‏ں فاصلہ 863 کلومیٹر تے لاہور تو‏ں 1170 کلومیٹر ہے۔ لہور تو‏ں فضائی فاصلہ صرف 700 کلومیٹر ہے مگر درمیان وچ کوہ سلیمان دے آنے د‏‏ی وجہ پہلے روہڑی جانا پیندا ہے اس لئی ریل دا راستہ زیادہ طویل ا‏‏ے۔ صرف 50 کلومیٹر دے فاصلے اُتے وادی پشین واقع ہے جو نہائت زرخیز اے تے اپنے پھلاں تے کاریزات د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ہ‏‏ے۔ ہنہ جھیل کوئیٹا تو‏ں شمال د‏‏ی طرف تقریباً دس کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ہے۔

آب و ہو‏‏ا

ایتھ‏ے گرمیاں وچ شدید گرمی (46 ڈگری سینٹی گریڈ تک) تے سردیاں وچ ميں شدید سردی (25- ڈگری سینٹی گریڈ تک) پیندی اے۔ موسم گرما مئی دے اختتام تو‏ں ستمبر د‏‏ی ابتداء تک جاری رہندا ہے۔

کوئٹا دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	23.6 (74.5)	26.6 (79.9)	31.0 (87.8)	35.0 (95)	39.4 (102.9)	41.5 (106.7)	42.0 (107.6)	40.6 (105.1)	38.3 (100.9)	34.0 (93.2)	36.0 (96.8)	25.0 (77)	۴۲.۰ (۱۰۷.۶)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	10.8 (51.4)	12.9 (55.2)	18.7 (65.7)	24.8 (76.6)	30.4 (86.7)	35.3 (95.5)	35.9 (96.6)	34.8 (94.6)	31.4 (88.5)	25.5 (77.9)	19.2 (66.6)	13.3 (55.9)	۲۴.۴۲ (۷۵.۹۶)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	−3.4 (25.9)	−0.9 (30.4)	3.4 (38.1)	8.3 (46.9)	11.5 (52.7)	15.9 (60.6)	19.9 (67.8)	17.9 (64.2)	10.9 (51.6)	3.8 (38.8)	−0.9 (30.4)	−3.2 (26.2)	۶.۹۳ (۴۴.۴۷)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	−18.3 (-0.9)	−16.7 (1.9)	−8.3 (17.1)	−3.9 (25)	−0.3 (31.5)	6.0 (42.8)	10.6 (51.1)	3.9 (39)	−0.6 (30.9)	−6.7 (19.9)	−13.3 (8.1)	−16.7 (1.9)	−۱۸.۳ (−۰.۹)
مینہہ م م (انچ)	56.7 (2.232)	49.0 (1.929)	55.0 (2.165)	28.3 (1.114)	6.0 (0.236)	1.1 (0.043)	12.7 (0.5)	12.1 (0.476)	0.3 (0.012)	3.9 (0.154)	5.3 (0.209)	30.5 (1.201)	۲۶۰.۹ (۱۰.۲۷۲)
دھپ (گھینٹے)	220.1	209.0	232.5	273.0	334.8	327.0	313.1	313.1	294.0	306.9	279.0	238.7	۳,۳۴۱.۲
Source #1: Climatological Normals of Quetta
Source #2: Extreme weather records of Quetta

مورت نگری

• 
• 
• 

حوالے

پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب	اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد
خیبر	ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود
سندھ	حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین
بلوچستان	چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت
گلگت بلتستان	گلگت ۱ • سکردو • چلاس
ازاد کشمیر	میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ

بلوچستان دے شہر

کوئٹا · خضدار · ژوب · سبی · نصیر آباد · پسنی · پنجگور · کوہلو · تربت · پشین · چمن · زیارت · قلات · قلعہ سیف اللہ · اوستا محمد · مستونگ · ہرنائی · خاران · گوادر · جیوانی · سونمیاݨی · اورماڑا