نورا رچرڈز

نورا رچرڈ
(انگریزی وچ: Norah Richards)
نورا رچرڈ
جم	29 اکتوبر 1876   آئرلینڈ
وفات	3 مارچ 1971 (95 سال)  وڈلینڈ ریٹریٹ، اندریٹا
قومیت	برطانوی ہند
عملی زندگی
مادر علمی	آکسفورڈ یونیورسٹی
پیشہ	ڈراما نگار ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی

نورا رچرڈ (29 اکتوبر 1876 – 3 مارچ 1971) آئرلینڈ دی جنمی اداکارہ اتے ناٹ-کرمی سی، جو بعد نوں پنجاب دی لیڈی گریگوری کہلائی۔ اسنوں پنجابی ناٹک دی نکڑدادی وجوں جانیا جاندا اے، جسنے اپنے جیون دے 60 سال (1911–1971) پنجابی رنگ-منچ اتے پنجابی سبھیاچار نوں پرپھلت کرن وچ بھرپور یوگدان پایا۔ اوہ 1911 وچ لاہور (برطانوی بھارت) وچ استاد تعینات ہو کے آئی۔ 1914 وچ ایشور چندر نندہ دے لکھے ناٹک 'دلہن' دا ڈریکٹر اتے پروڈیؤسر وجوں منچن کروایا۔ نورا رچرڈ نے پنجاب وچ مقامی ناٹک دا مڈھ بنن وچ اہم یوگدان پایا۔

1970, پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ نے پنجابی سبھیاچار، خاصکر پنجابی ناٹک نوں متاثر کرن وچ اس دے یوگدان لئی اسنوں ڈی لٹ دی ڈگری نال نوازیا۔

کیریئر

بہت ہی چھوٹی عمر وچ نورا نے تھئیٹر نوں اپنا لیا اتے اک کامیاب اداکارہ بن گئی۔ اوہ اک انگریزی استاد اتے اک یونیٹیریئن کرشچیئن، فلپسّ ارنیسٹ رچرڈس نال ویاہی ہوئی سی۔ اس دا پتی دیال سنگھ کالج (سردار دیال سنگھ مجیٹھیا، کالج دا بانی، برہمو سماج دا اک اتشاہی پیروکار سی، جسدا یونیٹیریئن کرشچیئن نال سنگھنا رشتہ سی) لاہور وچ انگریزی ساہت دے استاد وجوں 1908 وچ بھارت آیا سی۔

نورا رچرڈز' جدید پنجابی تھیٹر دی نیہہ آئرلینڈ وچ جم لین والی اک انگریز عورت نورا رچرڈز، جو خود پنجابی بول، لکھ جاں پڑھ نہیں سکدی سی، نے رکھی۔ اس نے انونڈے پنجاب دے راجگڑھ لاہور وکھے پنجابی دے پہلے ناٹک ‘دلہن’ دی ڈریکشن کر کے پنجابی تھئیٹر دی اس ویلے نیہہ رکھی جدوں انگریزی تے انگریزیت دا بول بالا سی۔

جم

نورا دا جم 29 اکتوبر 1876 نوں آئرلینڈ وچ گوروڈّ آرمگھ وکھے ہویا۔ آئرلینڈ دی ڈراما روایت وچ پلی تے جوان ہوئی۔ ناٹک کھیڈن وچ اس نوں بچپن توں ہی دلچسپی سی۔ اوہ سٹیج تے ناٹک کھیڈن نے نال گیت وی گایا کردی سی اتے نورا ڈوئل (ویاہ توں پہلا ناں) دے ناں نال مشہور ہو چکی سی۔

لاہور آمد

اپنے شوہر پروفیسر فلپ ارنیسٹ رچرڈز، جو دیال سنگھ کالج وچ انگریزی ساہت دے استاد بن کے لاہور آئے، نال ہی اوہ 1911 وچ پنجاب آئی۔ اس نے کالج دے طالب علماں نال ناٹکاں وچ حصہ لینا شروع کر دتا۔ اوہناں دناں وچ کالجاں وچ عامَ طور تے انگریزی دے ناٹک کھیڈے جاندے سن، جو بڑے اوپرے تے رکھے جاپدے سن۔ پنجاب دے جم-پل طالب علماں نوں انگریزی دا خالص اچارن کرن وچ بڑی مشکل جاپدی سی۔ نورا نے طالب علماں نوں اپنی ماں-بولی پنجابی وچ ناٹک لکھن تے کھیڈن لئی پریرنا دتی اتے اس لئی اک انعام وی رکھیا۔ کالج دے ہی اک طالب علم ایشور چندر نندہ نے ‘دلہن’ ناٹک لکھ کے پہلا انعام جتیا۔ نورا نے اس دی ڈائریکشن خود کیتی۔ نورا نے ناٹک لکھن، کھیڈن تے ڈریکشن وغیرہ دی سکھیا دین لئی اک اکاڈمی دا وی قیام کیتا۔ لاہور تھیٹر دیاں سرگرمیاں دا اک مکھ مرکز بن گیا۔

انگلینڈ واپسی

پنجابی تھیٹر دیاں ایہناں سرگرمیاں نوں اس ویلے بھاری سٹّ وجی جدوں 1930 وچ پروفیسر رچرڈز دی اچانک موت ہو گئی تے اس اپرنت نورا انگلینڈ واپس چلی گئی۔ اوہ پنجاب دی دھرتی دے لوکاں نال اتنا رچّ-مچّ گئی سی کہ انگلینڈ اس دا دل نہ لگا۔ اوہ 1934 وچ پنجاب واپس آ گئی تے کجھ سماں لاہور رہِ کے ضلع کانگڑا، جو اس ویلے پنجاب دا ہی اک حصہ سی، دے پہاڑی علاقے دے اک چھوٹے جہے پر سوہنے پنڈ اندریٹا وکھے رہن لگی۔ اتھے اس نے ناٹ سرگرمیاں شرُوع کر دتیاں۔ پنڈ دے آسے پاسے دے لوکاں نوں رام لیلا تے ہولی ویلے ناٹک کھیڈن تے جھانکیاں کڈھن لئی اگوائی کرنی شروع کر دتی۔ ہن اندریٹا ناٹ سرگمیاں دا مرکز بن گیا۔ لاہور تے پنجاب دے ہور شہراں توں تھیٹر دے شوقین طالب علم اس پاس آ کے ناٹک لکھن، سٹیج تے کھیڈن، ڈائریکشن وغیرہ دی سکھیا لین لئی آؤن لگے۔ اس نے اپنی ‘وڈلینڈ اسٹیٹ’ وچ ایہناں سکھیارتھیاں لئی اک ہوسٹل تے اک ‘اوپن-ایئر تھیٹر’ (کھلھا تھیٹر) قائم کر دتا سی۔ اتھے آؤن والے تھیٹر پریمیاں وچ مشہور فلمی اداکار مرحوم پرتھوی راج کپور، پرو۔ جےَ دیال، بلونت گارگی، پرو مرلیدھر، ڈاکٹر۔ لکشم نارئن لال، ڈاکٹر بھگوت شرن اپباب۔ مشتاق احمد، حبیب تنویر، ڈاکٹر۔سرجیت سنگھ سیٹھی، ڈاکٹر۔ہرچرن سنگھ، کرتار سنگھ دگل دے ناں ذکر یوگ ہن۔

کانکڑا وچ جیون

اوہ بہت ہی سادہ جیون بتیت کردی رہی۔ اس نے اپنے باغنما اسٹیٹ وچ اپنے لئی کچیاں اٹاں دا بہت ہی سادہ گھر بنایا ہویا سی جس اتے گھاہ دی چھت پائی ہوئی سی۔ گھر وچ فرنیچر وی بانس دا ہندا سی۔ اپنے مہماناں لئی ‘گیسٹ ہاؤس’ وی کچیاں اٹاں دا ہندا سی۔ اپنے بوہے باریاں دے پردے اکثر کھدر دے کپڑے دے ہندے سن۔ کھانا وی بہت سادہ کھادی سی۔

نورا پینڈو جیون نوں بہت اہمیت دندی سی۔ اس دا وچار سی، “ پنڈ وچ رہن والے دیاں جڑھاں قدرت وچ ہندیاں ہن اتے اوہ قدرت نال اک-مکّ ہو جاندا اے۔ جے اوہ لکھاری جاں کلاکار اے تاں کمال دی رچنا کر سکدا اے۔” اوہ اکثر دسیا کردی سی کہ جدوں انگلینڈ دے عامَ لوک پنڈاں وچ رہا کردے سن تاں اس ویلے دیس نے کئیاں ہی وڈے وڈے کلاکار، لکھاری، بدھیجیوی اتے نیتیوان تے دوردرشی لیڈر پیدا کیتے سن۔

موت

اوہ ہر ویلے اپنے روزانہ جیون وچ پڑھن لکھن، باغ بغیچے وچ خود کم کرن جاں نوکراں نوں ہدایتاں دے کے کم کرواؤن وچ رجھی رہندی سی۔ اس نے 3 مارچ 1971 نوں 95 سال دی لمبی عمر وچ سدا لئی اکھاں میٹیاں، اس ویلے وی بھاویں جسمانی طور تے بڑی ہی کمزور ہو گئی سی، پر دماغی طور تے پوری چیتن سی تے اکھاں وچ بڑی چمک سی۔ اس نے اپنی موت توں اک دن پہلاں مطلب دو مارچ تک اپنی روزانہ ڈائری لکھی۔

وچار

تھیٹر نورا دا شوق نہیں عشقَ سی، زندگی سی۔ اوہ چاہندی سی کہ سکولا کالجاں وچ تھیٹر اک موضوع وجوں پڑھایا تے سکھایا جائے۔ اس دا وچار سی، “ جے تسیں پڑھے لکھے لوکاں چوں تھیٹر دے درجناں کلاکار بنا سکو جو پڑھ لکھ کے ڈاکٹر، انجنیئر، لکھاری، صحافی، سنگیتکار، آرکیٹیکٹ وغیرہ بننگے تاں ساڈی دنیا بڑی حسین بن جائے گی۔”

پنجابی تھیٹر لئی کیتیاں ایہناں مہان سنوجواناں کارن ہی پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ نے اس نوں پی۔ایچ۔ڈی۔ دی ڈگری دے نوازیا گیا سی۔ اپنی وصیت مطابق نورا نے اپنا گھر تے لائبریری اس یونیورسٹی نوں دے دتی سی، جتھے یونیورسٹی نے اک “لکھاری گھر” بنایا اے۔

بھاویں اوہ عیسائی دھرم نال تعلق رکھدی سی، اس دی آخری اچھا مطابق اس دے گھر دے لائن دے اک کونے وچ اس دا آخری سسکار کیتا گیا۔ اس دی اچھا مطابق اس دی سمادھی تے ایہہ شبد انکت کیتے گئے سن”-

“ Rest weary heart,thy work is done” (تھکے ہوئے دل آرام کر،تیرا کم پورا ہو گیا اے)

مورتاں

• 
  نورا دے گھر دی تصویر
• 

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ