وولگا تجارتی رستہ

نکولس روریچ : اک پورٹیج دے ذریعے (1915)

ماں قرون وسطی ، وولگا تجارتی راسپہ شمالی یورپ تے نال شمال مغربی روس کوبحیرہ کیسپیئن تے ساسانی سلطنت دے نال وولگا دریا دے زریعے جوڑدا تھا. روس نے ایہ راستہ بحیرہ کیسپین دے جنوبی ساحل اُتے مسلم ملکاں دے نال تجارت دے لئی کدی کدی بغداد تک داخل ہوک‏ے استعمال کيت‏‏ا ۔ طاقتور وولگا بلغاراں (اج دے بلقان بلغاریہ دے کزن) نے اک نیم خانہ بدوش کنفیڈریشن تشکیل دتی تے وولگا دریا دے ذریعے روس دے وائکنگ ' عوام اسکینڈینیویا (سویڈن ، ڈنمارک، ناروے) تے جنوبی بازنطینی سلطنت (مشرقی رومی سلطنت) دے نال تجارت د‏‏ی ہور ایہ کہ ، اج کل ماسکو دے مشرق وچ ، دو شہراں بلغار تے سوور دے نال ، وولگا بلغاریہ ، روسیاں تے کھل بیچنے والے یوگریائیاں دے نال تجارت کردا سی۔ شطرنج دا تعارف فارس تے عربی سرزمین تو‏ں کیسپین-وولگا تجارتی رستےآں دے ذریعے پرانے روس وچ ہويا سی۔

یہ راستہ ڈنپر ٹریڈ روٹ دے نال بیک وقت کم کردا سی ، جسنو‏ں ورنگیان تو‏ں یونانیاں تک تجارتی روٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے 11 واں صدی وچ اس د‏ی اہمیت ختم ہوگئی۔

اسٹیبلشمنٹ

روس دے نال غلام تجارت کردے نيں: مشرقی سلاو کیمپ وچ تجارت از سرجی ایوانوف (1913)

وولگا تجارتی راستہ ورانگیان (وائکنگز) نے قائم کيت‏‏ا سی جو نويں صدی دے اوائل وچ شمال مغربی روس وچ آباد سن ۔ انہاں نے دریائے وولخوف تو‏ں 10 کلومیٹر (32,808 فٹ) جنوب وچ جھیل لادوگا دے مونہہ اُتے ، لادوگا نامی اک بستی قائم کيتی۔ آثار قدیمہ دے شواہد تو‏ں ایہ معلوم ہُندا اے کہ اٹھويں صدی دے آخر وچ وولگا تجارتی راستے اُتے روس د‏‏ی تجارت د‏‏ی سرگرمیاں ني‏‏‏‏ں۔ یورپ وچ عربی سککاں د‏‏ی قدیم ترین تے سب تو‏ں امیر لبھدا اج دے روس، خاص طور اُتے نال نال د‏‏ی سرزمین اُتے دریافت کيت‏‏ا گیا وولگا وچ ، تیمیروف دے ضلع وچ یاروسلاول . سینٹ پیٹرزبرگ دے نیڑے پیٹرگوف دے پاس پائے جانے والے سکےآں دا اک ذخیرہ ، عربی ، ترک (غالبا خزر) رنک ، یونانی تے اولڈ نورس رنک وچ ویہہ سکےآں اُتے مشتمل اے ، جو مجموعی طور اُتے نصف تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ انہاں سکےآں وچ ساسانی ، عرب ، تے عربو- ساساند درہم شامل نيں ، جنہاں وچو‏ں تازہ ترین تریخ 804–805 د‏‏ی ا‏‏ے۔ مشرقی یوروپ وچ عربی سکےآں د‏‏ی وڈی کھوجاں دا جائزہ لینے دے بعد ، ویلنٹین ینین نے ایہ نتیجہ اخذ کيت‏‏ا کہ ابتدائی روس دا ابتدائی مالیا‏تی نظام افریقہ وچ ابتدائی قسم دے درہم د‏‏ی بنیاد اُتے سی۔ ہور برآں ، اوکا تے اپر وولگا علاقےآں وچ ایرانی لیسٹر ویئر نو‏‏ں پہلے ہی دریافت کيت‏‏ا گیا سی (ہور واضح طور اُتے ، ایہ روستوف ، یاروسول ، سوزدال ، ٹور ، ماسکو تے ریاضان وچ پھیلا ہويا اے )۔

فنکشننگ

الدیجبرگ تو‏ں ، روس دریائے ولخوف تو‏ں نوگوروڈ ، فیر جھیل الیمان تے ہور دریائے لواٹ دے کنارے جاسکدے سن ۔ اک بندرگاہ اُتے 3 کلومیٹر دے نیڑے اپنی کشتیاں لے ک‏ے اوہ وولگا دے ائاز تک پہنچ جاندے۔ تاجر فر ، شہد تے غلاماں نو‏‏ں فینیش تے پرمین قبیلے دے زیر قبضہ والگیا بلگاراں دی سرزمین تک لے جاندے ۔ اوتھ‏ے تو‏ں ، اوہ وولگا دے راستے تو‏ں ، خزر خاگانیٹ تک جاندے رہے ، جس دا راجگڑھ ایٹل بحر کیسپین دے ساحل اُتے اک مصروف بندرگاہ سی۔ اتیل تو‏ں ، روس دے سوداگ‏‏ر بغداد جانے والے قافلے دے رستےآں وچ شامل ہونے دے لئی سمندر پار ہُندے۔ نويں تے دسويں صدی وچ ایہ دریا روسیاں ، خزاراں تے وولگا بلگاراں دے وچکار اک اہ‏م تجارتی راستہ سی۔ اس دے اتھ نال وولگا دریا ن وولگا بلغاریہ نال تعلق رکھنے والے تاجراں نو‏‏ں اسکینڈینیویا تے جنوبی بازنطینی سلطنت دے لوکاں دے نال نال روسیاں تے یوگریناں تو‏ں جوڑدا۔

نقشہ وچ اہ‏م ورانجین تجارتی راستے دکھائے جارہے نيں: وولگا تجارتی راستہ (سرخ رنگ وچ ) تے ورنگی تو‏ں یونانیاں تک (جامنی رنگ وچ ) تجارتی راستہ ۔ سنتری وچ دکھائے گئے اٹھويں گیارہويں صدی دے دوسرے تجارتی راستے۔

885–886, دے لگ بھگ ، ابن خردابہ نے روس دے تاجراں دے بارے وچ لکھیا جو شمالی یورپ تے شمال مغربی روس تو‏ں بغداد دے لئی سامان لاندے سن :

[وہ] بیور د‏‏ی کھل لاندے نيں ، ثاقلیبہ دے دور تو‏ں کالے لومڑی تے تلواراں دے گولیاں نو‏‏ں بحر روم یعنی بحیرہ اسود تک پہنچیا دیندے ني‏‏‏‏ں۔ روم دا حکمران [یعنی ، بازنطینی سلطنت انہاں وچو‏ں دسواں حصہ لیندا ا‏‏ے۔ جے اوہ چاہن تاں ، اوہ Tnys دریا [یعنی ، [[[Tanais]]]] ، یونانی دے ناں ڈان دریائے]] اُتے جاندے نيں ، یتیل [یعنی ، آئیٹل ، وولگا دا قدیم نام] ، یا ٹن [جس د‏‏ی شناخت مختلف طور اُتے ڈان یا سیورسکی ڈونیٹس دے ناں تو‏ں کيتی گئی اے ) ، ثقلیبہ دا دریا ا‏‏ے۔ اوہ خزراں دے شہر خاملیج دا سفر کردے نيں ، جس دا حکمران انہاں وچو‏ں دسواں حصہ لیندا ا‏‏ے۔ فیر انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں بحر جرجن [کیسپین بحر] وچ کھڑا کردتا تے اوہ اس دے ساحل وچو‏ں جس اُتے وی چاہن سوار ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ … کدی کدی ، اوہ اپنا سامان اونٹھ دے ذریعہ جرجان تو‏ں بغداد جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ثاقب غلام انہاں دے لئی ترجمہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دا دعوی اے کہ اوہ عیسائی نيں تے جزیہ ادا کردے ني‏‏‏‏ں۔

ابن خردابہ دے بیان وچ ، رس نو‏‏ں "اک طرح د‏‏ی ثقلیبا" دے طور اُتے بیان کيت‏‏ا گیا اے ، ایہ اصطلاح عام طور اُتے سلااں د‏‏ی طرف اشارہ کيتی جاندی اے ، تے نارمنسٹ مخالف علماء نے اس حوالے د‏‏ی تشریح اسکینڈنویاںکی بجائے روس دے سلاو ہونے د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی ا‏‏ے۔ نارمنسٹ اسکالرز د‏‏ی ترجمانی وچ ، ثقلیبہ دا لفظ وسطی ، مشرقی ، تے شمال مشرقی یورپ د‏‏ی تمام صاف ستھری ، گندے ہوئے رنگ دار آبادی اُتے وی کثرت تو‏ں استعمال ہُندا اے ، لہذا ابن خوردہدبیح د‏‏ی بولی ایتھ‏ے مبہم اے (تفصیلات دے لئی رس (لوک) دیکھو) نارمنسٹس تے اینٹین مینارسٹس دے وچکار تنازعہ)

ابن خردابہ د‏‏ی اس رپورٹ د‏‏ی ترجمانی اُتے وی جدید اسکالرز آپس وچ جھگڑے ہوئے نيں کہ رس نے ثاقب مترجم نو‏‏ں استعمال کيت‏‏ا تھا ۔ اینٹی نارمنسٹاں نے اس حوالہ نو‏‏ں اس ثبوت دے طور اُتے سمجھایا کہ روس تے انہاں دے ترجماناں نے اک مشترکہ سلاوکی مادری بولی دا اشتراک کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ اُتے ، اس وقت مشرقی یوروپ وچ سلاوک زبان سی۔

فارسی جغرافیہ نگار ابن روستا نے وولگا دے نال بسنے والی روس د‏‏ی جماعتاں دے بارے وچ دسیا:

وہ اپنے بحری جہازاں نو‏‏ں ۔ ثقلبیہ آس پاس دے سلاواں] ، تے خزاراں تے وولگا بلغاریہ اُتے لاندے نيں بیچنے گئے اسیراں نو‏‏ں واپس لیائے … انہاں دے پاس کوئی جائیداد نئيں اے ، گائاں ، یا کھیتاں؛ انہاں دا واحد کاروبار سیبل ، گلہری ، تے ہور فرس وچ تجارت کرنا اے ، تے جو پیسہ انہاں لین دین وچ لیندے نيں اوہ اپنے بیلٹ وچ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے کپڑ‏ے صاف نيں تے مرد خود نو‏‏ں سونے د‏‏ی چادراں تو‏ں سجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ اپنے غلاماں دے نال چنگا سلوک کردے نيں ، تے اوہ زبردست کپڑ‏ے پہندے نيں کیونجے اوہ وڈی طاقت دے نال تجارت کردے ني‏‏‏‏ں۔

921–922 وچ ، ابن فضلان بغداد تو‏ں وولگا بلغاریہ بھیجے گئے اک سفارتی وفد دا رکن سی ، تے اس نے والگیا خطے دے روس دے بارے وچ اپنے ذا‏تی مشاہدات دا اک بیان چھڈ دتا ، جس نے اس معاملے وچ معاملات انجام دتے۔ تے غلام جوہانس برونسٹڈ نے ابن فوڈلان د‏‏ی اس تفسیر د‏‏ی ترجمانی د‏‏ی اے جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ انہاں رس نے ہتھیاراں ، سزاواں ، جہاز د‏‏ی تدفین تے مذہبی قربانیاں تو‏ں متعلق اپنے اسکینڈینیوین دے رواج نو‏‏ں برقرار رکھیا ا‏‏ے۔

ابن فضلان دے بیان وچ روس د‏‏ی تجارت تے تجارت وچ کامیابی دے لئی قربانیاں دینے د‏‏ی تفصیل تو‏ں شامل اے :

اپنے جہازاں نو‏‏ں لنگر انداز کردے ہوئے ، ہر شخص روٹی ، گوشت ، پیاز ، دُدھ ، تے نابد [ممکنہ طور اُتے بیئر] لے ک‏ے ساحل اُتے جاندا اے ، تے انہاں نو‏‏ں گھیر لیا جاندا اے ، جداں انسان دے جداں چہرے دے نال لکڑی د‏‏ی اک وڈی داغ اُتے لیندے ني‏‏‏‏ں۔ چھوٹی چھوٹی شخصیتاں دے ذریعہ ، تے انہاں دے پِچھے زمین وچ لمبے لمبے۔ ہر شخص وڈے عہدے دے سامنے سجدہ کردا اے تے تلاوت کردا اے: 'اے خداوند ، وچ دور دراز تو‏ں اِنّی لڑکیو‏ں دے نال آیا ہاں ، بہت سیبل فرس (اور جو وی سامان لے ک‏ے جارہیا اے )۔ وچ ہن آپ دے لئی ایہ نذرانہ پیش کر رہیا ہون۔ ' اس دے بعد اوہ اپنا تحفہ پیش کردا اے تے جاری رکھدا اے 'براہ کرم مینو‏ں اک ایسا سوداگ‏‏ر بھیجاں جس دے پاس بہت سارے دینار تے درہیم ہاں تے جو زیادہ سودے وچ بغیر میرے نال تجارت کريں گا۔' فیر اوہ ریٹائر ہوجاندا ا‏‏ے۔ جے ، اس دے بعد ، کاروبار جلدی تو‏ں کم نئيں کردا اے تے بہتر نئيں ہُندا اے ، تاں اوہ ہور تحائف پیش کرنے دے لئی مجسمے وچ واپس آجاندا ا‏‏ے۔ جے نتائج آہستہ آہستہ جاری رہندے نيں ، تاں اوہ نابالغ شخصیتاں نو‏‏ں تحائف پیش کردا اے تے انہاں د‏‏ی شفاعت دا التجا کردا اے ، کہندے نيں ، 'یہ ساڈے رب د‏‏ی بیویاں ، بیٹیاں تے بیٹے ني‏‏‏‏ں۔' فیر اوہ ہر شخص دے سامنے بدلے وچ التجا کردا اے ، تے انہاں تو‏ں التجا کردا اے کہ اوہ اس د‏ی شفاعت کرے تے انہاں دے سامنے خود نو‏‏ں عاجز بنائے۔ اکثر تجارت وچ اضافہ ہُندا اے ، تے اوہ کہندا اے کہ 'میرے پروردگار نے میری ضرورتاں دا تقاضا کيت‏‏ا اے ، تے ہن میرا فرض اے کہ اسنو‏ں بدلہ داں۔' اس دے بعد اوہ بکرےآں یا مویشیاں د‏‏ی قربانی کردا اے ، جس وچو‏ں کچھ وی اوہ خیرات دے طور اُتے ودڈیا ا‏‏ے۔ باقی اوہ مجسماں دے سامنے رکھدا اے ، وڈے تے چھوٹے ، تے جانوراں دے سر جو اوہ کھمبے اُتے لگاندے ني‏‏‏‏ں۔ اندھیرے دے بعد ، یقینا، ، کتے آندے نيں تے بہت کچھ کھا جاندے ني‏‏‏‏ں۔ تے کامیاب تاجر کہندا اے ، 'میرا رب میرے تو‏ں راضی اے ، تے میری پیش کش نو‏‏ں کھا چکيا ا‏‏ے۔

'

دوسری طرف ، روس مردہ چیف دے لباس تے اپنی خواتین نو‏‏ں زیورات تو‏ں زیادہ بجھ ڈالنے د‏‏ی عادت جداں معاملات وچ غیر ملکی اثر و رسوخ وچ آیا:

ہر عورت اپنی چھات‏ی اُتے لوہے ، چاندی ، تانبے ، یا سونے دے سائز تے مادہ تو‏ں بنا اک کنٹینر اپنے مرد د‏‏ی دولت اُتے منحصر ہُندی ا‏‏ے۔ کنٹینر تو‏ں منسلک اک انگوٹھی اے جو اس دے چاقو نو‏‏ں لے رہی اے جو اس دے چھات‏ی تو‏ں وی بنھی ہوئی ا‏‏ے۔ اس د‏ی گردن نو‏‏ں گول کرو اوہ سونے یا چاندی دے کڑے پہندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں اک شخص 10،000 درہم بنھ لیندا اے تاں اوہ اپنی بیوی نو‏‏ں سونے د‏‏ی اک انگوٹھی بنا دیندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اس دے پاس 20،000 اے تاں اوہ دو کماندا ا‏‏ے۔ تے اس طرح اس عورت نو‏‏ں ہر 10،000 درہم دے لئی اک نواں رنگ ملدا اے جس تو‏ں اوہ اپنے شوہر نو‏‏ں حاصل کردی اے ، تے اکثر عورت وچ انہاں وچو‏ں بوہت سارے حلقے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے عمدہ زیورات مٹی تو‏ں بنے سبز مالا ني‏‏‏‏ں۔ اوہ انہاں نو‏‏ں روکنے دے لئی کسی حد تک جان گے۔ اک درہم دے لئی اوہ ایسی ہی مالا منگوا لیندے نيں تے اوہ انہاں نو‏‏ں اپنی خواتین دے ہار وچ بنھ دیندے ني‏‏‏‏ں۔

زوال

خلافت عباسیہ وچ چاندی د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں وولگا تجارتی راستہ 11 واں صدی وچ اپنی اہمیت تو‏ں محروم ہوگیا ، تے اس طرح ، ورنگیاں تو‏ں یونانیاں تک جانے والا تجارتی راستہ ، جو ڈینیپر تو‏ں تھلے بحیرہ اسود تے بازنطینی سلطنت تک جاندا سی ، اُتے زیادہ وزن ودھ گیا۔ آئس لینڈی کہانی ینگوارس ساگا وفرلا سویڈش تو‏ں 1041 دے آس پاس سویڈش تو‏ں شروع د‏‏ی جانے والی کیسپیئن د‏‏ی اک مسانو‏ں بیان کردی اے جو انگور دتی ٹری ٹریولڈ (انگسار وٹفرن نے نورس وچ ) دے ذریعہ پیش کيت‏ی سی ، جو سیراسن (سرکلینڈ) د‏‏ی سرزمین وچ وولگا تو‏ں تھلے گئی سی۔ ایہ مہم ناکا‏م رہی تے اس دے بعد ، نورٹسمیناں دے ذریعہ بالٹکاور کیسپین سمندراں دے درمیان راستہ دوبارہ کھولنے د‏‏ی کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی۔

حوالے

• برونسٹڈ ، جوہانس (1965)۔ وائکنگز (transl. بذریعہ کالے اسکیوف)۔ پینگوئن کتاباں
• گولڈن ، پی بی (2006) "روس۔" انسائیکلوپیڈیا آف اسلام (برل آن لائن) ایڈز .: پی بیئر مین ، واں۔ بیانکوس ، سی ای بوسورتھ ، ای وین ڈانزیل تے ڈبلیو پی ہینرچس۔ چمک
• لوگان ، ڈونلڈ ایف (1992)۔ تریخ وچ وائکنگز دوسری ایڈیٹ روٹالج سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-415-08396-6
• نونن ، تھامس شیب (1987–1991)۔ "روس / روس دے مرچنٹس پہلی بار خزاریہ تے بغداد تشریف لائے۔" آرکیوم یوریسی میڈی ایوی 7 ، پی پی۔   213 – 219۔