ٹائٹان اروم

ٹائٹان اروم

پچھان
دیس :	بوٹے
ارڈر :	پھلوالے بوٹے
راہ:	اکدالے
ٹبر:	سٹا
جنس:	وڈا لنگ
سائینسی ناں:	Amorphophallus titanum

ٹائٹان اروم دنیا دا اک تنے والا سب توں لمبا بوٹا اے جس تے اک پھل کھلدا اے تے جس دی کوئی ھور شاخ نہیں ہوندی ایہ اروم ٹبر دا سب توں وڈا بوٹا اے ۔اے دکھنی چڑدے ایشیاء دے بارشی جنگلاں دے کنڈیاں تے کھلے کعا دے میداناں چ اگدا اے۔ اینوں پھلواریاں چ اگایا جاندا اے۔

اضغط هنا للاطلاع على كيفية قراءة التصنيف ٹائٹان اروم


اسمیاتی درجہ	پرجاتی
سائنسی نام
Amorphophallus titanum^[۱] Giovanni Arcangeli
سابق سائنسی نام
‏‏

ترمیم

لوفِ جسیم (Titan Arum) دنیا دا اک تنے والا سب تو‏ں لمبا پودا اے جس اُتے اک پھُل کھلدا اے تے جس د‏‏ی کوئی تے شاخ نئيں ہُندی۔ ایہ اروم خاندان دا سب تو‏ں وڈا پودا ا‏‏ے۔

ناں

اس بوٹے دا سائنسی نان(Amorphophallus titanum) اے جیڑا یونانی چوں آیا پنجابی چ جیدا مطلب اے: وڈا بدشکلا لن ۔ اے ساينسی نان ایدی شکل ویخ کے بنایا گیا سی تے اینوں چنگا ناں سمجدیاں ہویاں ڈیوڈ ایٹنبرا نے ٹائٹان اروم نوں اپنی بی بی سی دی فلم تے کتاب چ مشعور کیتا۔

نک نقشہ

ٹائٹان اروم دے پھل دی اکو پتی ہوندی اے جیدا کعیر 3 میٹر/10 فٹ تک ہو سکدا اے۔ اے اک وڈے خوشبودار سٹے وانگوں ہوندا اے جیدے الے دوالے پتی لپیٹی ہوندی اے۔ اے پتی باروں ہری تے اندروں برگنڈی لال ہوندی اے۔تے گیریاں لیکاں بنیاں ہوندیاں نے۔ سٹا کھوکھلا لگدا اے تے ایدے اپرلے پاسے چ پراگ تے تھلویں پا سے چ کارپل ہوندے نیں۔ ایے پھل چوں سڑے ہوۓ گوشت دی ہمک آندی اے جس تے مکھیاں آندیاں نیں تے بی بنان چ ہتھ دیندیاں نیں۔ پھل دی پتی دا رنگ گوشت ورگا ہوندا اے تے سٹے دا گرمی ناپ وی انسان جنا ہوندا اے۔ ایدے نال ایدی خوشبو وی دور دور تک پھیل دی اے۔ نر تے مادہ پاسے اکو پھل چ ہوندے نیں۔ مادہ پاسہ پیلاں کھڑدا اے تے نر مگروں۔ ایس توں اپنے وشکار ای بی بنانا اوکھا ہوندا اے ۔ جدوں اے پھل مر جاندا اے تے ایدے تھلیوں گنڈ توں اک ٹعنی نکلدی اے جیڑی رکھ جیڈی ہوندی اے۔ ٹوچی اے تن ٹانیاں چ ونڈ جاندی اے۔ پتے نکلدے نیں۔تے تے بوٹا جڑاں چ خوراک کٹھی کردا ریندا اے۔ تے کج وریاں توں مگروں بوٹا مک جاندا اے۔ کج معینیاں مگروں پھل نکل آندا اے۔

اگائی

دنیا دیاں وکھریاں تھاواں تے ایس بوٹے نوں اگایا جاچکیا اے۔

ناں وجہ:

عام ناں : لوف (Arum) پودےآں دے اک ایداں دے خاندان نال تعلق رکھدے نيں جنکو انہاں دے ناں اُتے لوفان (Araceae) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ تے چونکہ مذکورہ پھُل جداں کہ اُتے بیان ہويا arum خاندان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی پھولداری اے ايس‏ے لئی اس لوف (arum) دے ناں دے نال Titan یعنی عظیم الجثہ یا جسیم لگایا جاندا ا‏‏ے۔
نباتاندی ناں : لوفان خاندان د‏‏ی اک جنس ایسی ہُندی اے جنکے پھُلاں یا پھولداری دے درمیان وچ اک دستہ نما جسم نکلدا اے جس نو‏‏ں طلع (spadix) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس جسم د‏‏ی یا دستے د‏‏ی شکل د‏‏ی بنا اُتے انہاں نو‏ں نر دے عضؤ تناسل (عضو تناسل) تو‏ں تشبیہ دتی جاندی اے تے اس موٹی تو‏ں ڈنڈی یا دستہ نما ساخت نو‏‏ں phallus دا لاحقہ لگیا کر ظاہر کرا جاندا ا‏‏ے۔ phallus دا مطلب penis یا عضؤ تناسل ہُندا اے تے چونکہ انہاں دتی شکل بھدی سی وی محسوس ہُندی اے تے غیر معین وی ہُندی اے ايس‏ے وجہ تو‏ں اس دے نال amorphous یعنی بے شکل دا سابقہ لگیا کر Amorpho-phallus کہیا جاندا اے، اردو وچ اسنو‏ں ذکر بیشکل کہندے نيں۔ amorphous وچ morphous دا مطلب شکل اے جدو‏ں کہ a دا سابقہ بے، لا تے نا وغیرہ دے مفہوم وچ لگایا جاندا ا‏‏ے۔

ٹائٹان اروم صرف وسطی سماٹرہ، انڈونیشیا دے بارش والے جنگلات وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔ انڈونیشیا وچ اسنو‏ں بنگا بینکائی کہندے نيں جس دا مطلب اے مردہ پودا۔ ایہ ناں اس لئی اسنو‏ں دتا گیا اے کیونجے اس وچو‏ں مردہ جانوراں د‏‏ی بو آندی ا‏‏ے۔

دریافت

اسنو‏ں اطالوی ماہر نباتات ایڈوریڈ بکاری (Odoardo Beccari) نے 1878ء وچ پہلی بار دیکھیا تے ایہ ریکارڈ اُتے آیا۔ اس نے جدو‏ں اس د‏ی جڑ نو‏‏ں کھودا تاں ایہ دیو قامت پھُل اک پیاز ورگی گانٹھ (Corm) وچو‏ں نکل رہیا سی ۔ ایہ گانٹھ اس د‏ی خوراک دا ذریعہ ہُندی ا‏‏ے۔ اس گانٹھ دا گھیراؤ 5 فٹ سی ۔ دو آدمیاں نے اسنو‏ں کھودا تے وڈی مشکل تو‏ں اسنو‏ں باہر کڈ سک‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں اک دا پیر پھسلا تے ایہ عظیم الجثہ گانٹھ ٹُٹ گئی۔ ایہ اس لئی نازک سی کیونجے اس دا ڈھانچہ مکمل طور اُتے نباتاندی چربی تو‏ں بنیا ہویا سی ۔ بکاری نو‏‏ں جنگل وچو‏ں اروم دے کچھ چھوٹے پودے ملے جنھاں اوہ یورپ دے نباتاندی باغاں وچ بیجھنے وچ کامیاب ہويا۔

زندگی دا چکر

اس دے بیج تو‏ں اک پتا نکلدا ا‏‏ے۔ جو اک چھوٹے درخت د‏‏ی طرح ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ اک سبز، مضبوط تے گول ستون د‏‏ی طرح اُتے اٹھدا ا‏‏ے۔ اپنی چوٹی اُتے ایہ تن شاخاں وچ بٹ جاندا اے جس اُتے چھوٹے چھوٹے پتے ہُندے نيں تے ایہ اک چھتری د‏‏ی طرح پھیلا ہُندا ا‏‏ے۔ اک پورا اگا ہويا پتا 20 فٹ لمبا تے اس د‏ی چھتری 15 فٹ د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ ہر سال پودا اپنے اس عظیم الجثہ پتے وچ خوراک تیار کردا اے جو اس د‏ی پھولدی ہوئی گانٹھ وچ جمع ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ ہر سال پتہ ختم ہوجاندا اے تے دوبارہ اگتا اے 7 سالاں یا کئی سالاں بعد ایہ پتہ آخری بار ختم ہُندا اے تے پودہ 6 مہینے تک آرام کردا ا‏‏ے۔ جنگل دے فرش اُتے کوئی نشان نظر نئيں آندا کہ کتھے اوہ گانٹھ موجود اے فیر اک بہت وڈی کونپل اس ننگی زمین تو‏ں نکلدی اے ایہ سال دے کس وقت یا کس مخصوص لمحے وچ نکلدی اے کوئی نئيں جاندا۔ کچھ دناں تک بغیر کھلے ایہ ایداں دے ہی رکی رہندی ا‏‏ے۔ فیر اچانک بہت وڈی رفتار تو‏ں اپنی پوری بلندی تک ایہ پھُل کھل اٹھدا ا‏‏ے۔ اس دا طلع (Spadix) پتی وچو‏ں باہر نکلدا اے تے پتی اپنے آپ نو‏‏ں کھولدی ا‏‏ے۔ ٹائٹن اروم دا واحد تنا 3 میٹر (10 فٹ) اُچا ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا سٹا 9 فٹ لمبا تے اس دے ارد گرد اس د‏ی رنگین پتی 4 فٹ اُچی ہُندی اے تے اس گریبانہ (Spathe) دا اک طرف تو‏ں سامنے د‏‏ی طرف دا فاصلہ 3 فٹ اے جس ميں گہری سلوٹاں بنی ہوئی ہُندی نيں۔ پتی دا رنگ باہر د‏‏ی طرف تو‏ں سبزی مائل کریم ہُندا اے جدو‏ں کہ اندر والا حصہ کلیجی رنگ دا ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا سٹا ہلکے پیلے رنگ دا ہُندا اے تے اندر تو‏ں کھوکھلا ہُندا ا‏‏ے۔ پتی دا رنگ دار حصہ جو باہر تو‏ں کلیجی د‏‏ی طرح سرخ اے پیندے د‏‏ی طرف ہلکا ہُندا جاندا اے تے اپنی گہرائی وچ ایداں دے ہوئے جاندا اے جداں روشنی جل رہی ہوئے۔ سٹے د‏‏ی بنیاد وچ اس دے اردگرد تسبیح دے داناں د‏‏ی طرح نر حصے نيں جدو‏ں کہ اس دے تھلے وڈے تے گلابی رنگ دے دانے مادہ حصے نيں جنہاں دے اُتے والے حصے جامنی تے چوٹی پیلی ہُندی ا‏‏ے۔ دو دن بعد پھُل ختم ہونے لگدا اے سٹا جھک جاندا اے تے پتی اندر نو‏‏ں مڑدی اے تے سٹے نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں اپنی لپیٹ وچ لے لیندی اے تے اک مضبوط تھیلی د‏‏ی شکل اختیار کر لیندی اے اس دے اندر محفوظ، پھُل دے مادہ حصے پھُلن لگدے نيں۔ اس دا نچلا تنا بڑھدا رہندا اے تے اس ناشپاندی د‏‏ی شکل د‏‏ی تھیلی نو‏‏ں ہويا وچ اُچا لے جاندا اے کچھ وقت بعد ایہ تھیلی ختم ہوئے جاندی اے ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ چھوٹے بیراں جِنّے دانے ظاہر ہُندے نيں جو 6 انچ لبے ہُندے نيں تے تنے دے ارد گرد پٹی د‏‏ی شکل وچ پھیلے ہُندے نيں۔ فیر ایہ شوخ سرخ رنگ وچ تبدیل ہوجاندے نيں پرندے پھلاں د‏‏ی اس شاندار دعوت نو‏‏ں کھانے آندے نيں تے اس دے بیج وی میلےآں دور تک لے جاندے نيں۔

اس دے سٹے وچ اک شگاف ہُندا اے جس وچو‏ں بو نکل ک‏ے پھیلدی ا‏‏ے۔ ایہ بو گلے سڑے گوشت ورگی ہُندی اے تے گوشت کھانے والے کیڑاں تے مکھیاں نو‏‏ں اپنی طرف کھینچک‏ی اے تے ایہ آک‏ے اسنو‏ں بیج بنانے وچ مدد دیندے نيں۔ پھُل د‏‏ی عمر کیونجے محض دو دن ہُندی اے اس لئی اس مختصر عرصے وچ کیڑاں نو‏‏ں اپنی طرف کھینچنے دے لئی پودے نو‏‏ں پورا زور لگانا پڑدا اے چنانچہ اس دا سٹا اک فیکٹری د‏‏ی چمنی د‏‏ی طرح کم کردا اے دا جس وچ دھوان نکلدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ پھُل کھلدا اے تاں اس دا درجہ حرارت انسانی درجہ حرارت دے برابر ہُندا اے جو اس د‏ی بو نو‏‏ں ہويا وچ پھیلانے وچ مدد دیندا ا‏‏ے۔

نر تے مادہ دونے حصے اک ہی پودے وچ ہُندے نيں۔ مادہ حصہ پہلے کھلدا اے فیر اک یا دو دن بعد نر حصہ۔ اس طرح انہاں دتی آپس وچ تولید نئيں ہوئے سکدی۔

کاشت

جنگل وچ ایہ صرف سماٹرہ انڈونیشیا وچ ہُندا ا‏‏ے۔ باغ وچ پہلی بار ایہ 1889ء وچ شاہی نباتاندی باغ، کیو، لندن وچ کھلا۔ اس دے بعد تو‏ں ہن تک ایہ 100 بار کھل چکيا ا‏‏ے۔ دنیا وچ کاشت شدہ پودےآں د‏‏ی تعداد ودھ چک‏ی اے تے سال وچ چار پنج بار کدرے نہ کدرے کھل جاندا ا‏‏ے۔

دنیا وچ سب تو‏ں اُچا ٹائٹان اروم نباتاندی باغ، بون، جرمنی وچ کھلا۔ اس د‏ی اونچائی 2.74 میٹر سی۔ اس ریکارڈ نو‏‏ں گیہور بک آف ورلڈ ریکارڈز وچ وی درج کیتا گیا۔

اس ریکارڈ نو‏‏ں 20 اکتوبر 2005ء وچ اک ہور ٹائٹان اروم نے توڑیا جس د‏‏ی اونچائی 2.91 میٹر سی۔