پنجاب سنکٹ تے پنجابی ساہت
پنجاب سنکٹ دا پنجابی ساہت 1980–1992 دوران چلے پنجاب سنکٹ دے اثر ہیٹھ لکھے ساہت نوں کیہا جاندا اے۔شاعری، ناٹک، کہانی، ناول لگبھگ سارے روپانکاراں وچ ہی سنکٹ نال متعلق ساہت دی رچنا ہوئی اے۔پنجاب سنکٹ نال متعلق ساہت بارے جانن توں پہلاں پنجاب سنکٹ دا تریخی پچھوکڑ جان لینا ضروری اے۔
تریخی پچھوکڑ[سودھو]
پنجاب سنکٹ دیاں جڑاں پنجاب دے تریخی پچھوکڑ وچ پئیاں ہن۔پنجاب سنکٹ دے پیدا اتے ودھن پچھے معاشی، سماجی، سیاسی تے مذہبی کارن پئے ہن۔پنجاب سنکٹ دے جم دا پہلاں کارن 1966 دی پنجاب ونڈ سی جس نال پانیاں دا *چنڈیگڑھ دا اتے پنجابی بولدے علاقیاں دا مسئلہ ظاہر ہویا۔دوجا مکھ کارن 1978 دی سکھاں اتے نرنکاریاں دی جھڑپ سی۔1984 تک *سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے دا اثر بہت ودھ گیا سی۔صحافی ہرندر بویجا دے کتھن انار، "اوہ ذیل سنگھ دی کھوج سی تے سنجے گاندھی ولوں مُتحرک کیتا گیا سی۔[۱]بھنڈرانوالے نوں ختم کرن لئی سرکار نے '*اپریشن بلیو سٹار' کیتا جسنے سکھاں دی مذہبی بھاونا نوں ڈھاہ لائی۔اس دے بعد *اندرا گاندھی دے قتل مگروں ہوئے 'سکھ قتل عام دی گھٹنا واپری۔جسدے خلاف وجوں پنجاب وچ ات گردی نے سر چکیا جو کہ 1992 تک دبا دتا گیا۔
پنجاب سنکٹ تے پنجابی ساہت[سودھو]
ساہت انسان دی نفسیات اتے عقل دے پدھر نوں درساؤن والا پیمانہ اے۔پنجاب سنکٹ دا جو اثر پنجابیاں دی نفسیات اپر پیا اسنوں ساہت دے وکھ-وکھ روپاں راہیں سرجیا گیا اے۔
پنجاب سنکٹ نال متعلق شاعری[سودھو]
1980 توں پہلاں یعنی پنجاب سنکٹ دے ابھار توں پہلاں شاعری وچ ترقی پسندی، نوَ-ترقی پسندی جاں پرگیتک شاعری دی رچنا ہو رہی سی پر جدوں پنجاب دے ماحول وچ مسئلہ اتے سنکٹ دے پرچھاویں ڈونگھے ہون لگے تاں پنجابی شاعر وی اس توں ابھجّ نہ رہِ سکے] ۔[۲]ڈاکٹر۔ستندر سنگھ نور مطابق، "[پنجاب دی مسئلہ نے سمچی شاعری نوں ڈونگھی طرحاں متاثر کیتا۔[۳] جنہاں شاعراں نے سنکٹ توں متاثر ہو کے شاعری لکھی اوہ اس طرحاں ہن-
- ہربھجن ہندل -اگّ دا بوٹا
- سورنجیت سوی -درد پیادے ہون دا
- جگتار -جنگنو دیوا تے دریا
- سرجیت پاتر -ہنیرے وچ سلگدی ورن مالا، برکھ عرض کرے
- روندر روی -گنڈھاں
- سوراجویر -23 مارچ
- اجمیر روڈے -شبھ چنتک
- سرجیت جج -آؤندے دنی
پنجاب سنکٹ نال متعلق ناٹک[سودھو]
1980 توں 1990 دے دہاکے دا پنجابی ناٹک سبھ توں ودھ پنجاب سنکٹ دی پیشکاری دا ناٹک بن کے ابھریاں جس دا شروع
- آتمجیت دے ناٹک 'رشتیاں دا کی رکھیئے ناں' توں ہویا۔[۴]اس توں اگے پنجاب سنکٹ نال متعلق
- اجمیر سنگھ اؤلکھ نے انے نشانچی، گانی
- چرنداس سدھو نے پنج کھوہاں والے، بھائیاں حاکم سیوں اتے
- گرشرن سنگھ نے اک کرسی، اک مورچہ، بابا بولدا اے، کلاج تیرا ناں پنجاب اتے
- روندر روی نے روح پنجاب دی
- پالی بھپندر نے تہاڈا کی خیال اے ورگے ناٹکاں دی رچنا کیتی۔
پنجاب سنکٹ نال متعلق کہانی[سودھو]
پنجابی کہانی کاراں نے وکھ-وکھ درشٹیکوناں توں اس مسئلہ نوں دیکھیا اتے پرگٹایا اے۔ودھیرے کہانی کار اس نوں سیاسی تراسدی دے روپ وچ دیکھدے ہن۔[۵] کجھ پرمکھ کہانی کار تے اوہناں دیاں رچناواں اس طرحاں ہن-
- وریام سندھو -بھجیاں باہیں، چوتھی کوٹ
- بلدیو سنگھ - رات دی ککھّ وچلا سورج
- جسبیر بھلر -بڈھی لومبڑی تے جنگلی گھوڑے
- رام سروپ انکھی-اپنی دھرتی
- سنتوکھ سنگھ دھیر -بدلی ہوئی ہوا
- منیندر کانگ-بھار
- دلبیر چیتن-دھرم لڑائی جاری اے
- اجیت کور -نہ مارو
پنجاب سنکٹ نال متعلق ناول[سودھو]
پنجاب دی سنکٹ حالت پنجابی ناولکاری دے روپ نوں موڑ دندی اے۔پنجابی ناول کار اس سنکٹ نوں سمجھن سمجھاؤن دی عمل وچ اجیہے ناولاں دی رچنا کردے ہن جنہاں وچ سنکٹ دی حالت تے وستو ویرویاں بارے وکھ وکھ وچاردھارائی پوزیشناں توں بحثاں نوں پیش کیتا گیا اے۔[۶]
- اوم پرکاش گاسوتتی ہوا، موت در موت
- شاہ چمن-جخمی گلاب
- تلوندر سنگھ-جنگجو
- بلجندر نسرالی-ویہویں صدی دی آخری کہانی
- ہرمندر چاہل -بلی
- نرنجن تسنیم-گواچے مطلب
- کرتار سنگھ دگل- پھلاں دا ساتھ
- رام سروپ انکھی-جنی سر سوہن پٹیاں
حوالے[سودھو]
- ↑ ڈاکٹر۔ گرجیت کور، پنجاب سنکٹ نال متعلق پنجابی شاعری، من پریتم پرکاشن دلی، 2003،پنہ 28
- ↑ اوہی پنہ50
- ↑ ستندر سنگھ نور، سبھیاچار تے ساہت، پنہ90
- ↑ اڈیٹر پرمندر سنگھ، حال پنجاب سنکٹ تے پنجابی ساہت، پنجابی ساہت اکادمی لدھیانہ، 1995،پنہ125
- ↑ جگپریت کور، پنجاب سنکٹ دی پنجابی کہانی:تکنیک تے وچار، گریسیئس بکس پٹیالہ، 2015،پنہ 38-39
- ↑ ڈاکٹر۔سرجیت سنگھ،آدھونک پنجابی ساہت دا مہاندرا، اڈیٹر ڈاکٹر۔ گگنجیت سنگھ، خالصہ کالج پٹیالہ، 2017،پنہ 68