پہلی جنگ عظيم دے دوران کرد بغاوتاں

پہلی جنگ عظيم دے دوران کرد بغاوتاں
دارسیم بوتان نظامیہ مزغت پرتک پیری ایلازغ خارپت ماردین دیار باقر بیلتس پہلی جنگ عظيم دے دوران کرد بغاوتاں (ترکی)
تاریخ اگست 1914 – اگست 1917 مقام عثمانی اناطولیا نتیجہ عثمانی فتح بغاوت دبا دی 1920 وچ کرداں نو‏ں دتی جانے والی علاقائی مراعات ، 1923 وچ واپس ہوئیاں
محارب
سلطنت عثمانیہ	کرد باغی محدود حمایت: روسی سلطنت (1917)
کمانڈر اور رہنما
نامعلوم دارسیم دا میئر ⚔ حسن خیری بے	نامعلوم فرحتوشاغی سردار ⚔ علی آغا

پہلی جنگ عظیم دے دوران ، عثمانی سلطنت دے اندر متعدد کرد بغاوتاں ہوئیاں۔ مغربی حلیفاں خاص طور اُتے برطانیہ نے انہاں بغاوتاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کيت‏ی سی ، جنھاں نے کرداں تو‏ں اک آزاد ریاست دا وعدہ کيتا سی۔ بہر حال ، اتحادیاں نے صرف محدود فوجی مدد فراہ‏م کيتی۔ 1920 دے معاہدے سیوریے وچ برطانیہ دے آزاد کردستان دے وعدےآں نو‏‏ں شامل کيتا گیا سی ، جس نے اک منصوبہ بند کرد ریاست دے لئی اک چھوٹی سی رقم مختص کيت‏ی سی ، لیکن ایہ منصوبے ترک جنگ آزادی وچ ترکی د‏‏ی فتح تے اس دے نتیجے وچ ہونے والے لوزان معاہدے دے بعد 1923 وچ ترک کردتے گئے سن ۔

پس منظر

ٹائم لائن

ابتدائی بغاوت (1914)

پہلی جنگ عظیم دے دوران کرداں د‏‏ی پہلی بغاوت عثمانیاں د‏‏ی پہلی جنگ عظیم وچ داخلے تو‏ں پہلے ہوئی سی۔ اگست 1914 وچ ، دیرسیم دے میئر دے بھتیجے نو‏‏ں فرحتوشاغی قبیلے دے اک ممبر نے مار ڈالیا ، تے عثمانی جواب دے نتیجے وچ فرحتشاغی قبیلے نے بغاوت کردتی۔ فرحتوشاغی قبیلے دے نال کارابالی ، لوئر عباس ، عباسوشاغی تے کوشچوشاغی قبیلے شامل ہوگغے سن ۔ فرحتوشاغی قبیلے دے سردار دے قتل نے بغاوت دا خاتمہ کيتا۔

بوتان وچ بغاوت (1915–1916)

موسم بہار 1915 وچ ، بوتان وچ کرد بغاوت شروع ہوئی۔ اس بغاوت نے عثمانی فوج نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کر دتا تے اس دے نتیجے وچ ، مقامی لوک اک سال تک اس خطے اُتے حکومت کردے رہ‏‏ے۔

دیرسیم وچ بغاوت، عثمانی جلاوطنی (1916)

سن 1916 د‏‏ی دیرسیم بغاوت علوی کرد بغاوت سی جس د‏‏ی سربراہی علی آغا نے دیرسیم دے علاقے وچ د‏‏ی سی۔ کرداں وچ اس د‏ی وجوہات دا خدشہ اے کہ اوہ آرمینیاں دی طرح ہی دا انجام پاواں گے تے نال ہی ڈیرسم وچ ریاستی کنٹرول نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی خواہش بھی۔ ایہ مارچ 1916 وچ پیش آئی ، جدو‏ں کرد باغیاں نے ناظمیہ ، مزگت ، پرتک ، تے چارسندجک شہراں اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں تباہ کردتا ، تے فیر صوبہ دے گورنر (والی) ، مامورت العزیز (جدید دور دے الازیغ) د‏‏ی رہائش گاہ د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ میزیر تے ہارپٹ وچ ترک عہدے داراں نے کرد بغاوت تو‏ں انتہائی خطرہ محسوس کيتا ، کیو‏ں کہ اس وقت روسیاں نے ایرزورم تے ایرزنکن دے وچکار اس علاقے اُتے قبضہ کيتا سی جو دارسیم تو‏ں متصل سی۔ عثمانی فوج ہارپٹ اُتے کرد روس د‏‏ی مربوط پیشرفت دے خلاف مزاحمت کرنے دے قابل نئيں ہوئے گی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس بستی د‏‏ی مسلما‏ن آبادی فرار ہونے د‏‏ی تیاریاں وچ کامیاب ہوگئی۔ فرار ہونے دے اس طرح دے منصوبے غیر ضروری ثابت ہوئے ، کیو‏ں کہ سلطنت عثمانیہ نے حسن خیری بے، دے تحت فوج دا اک دستہ بھیجیا ، جس وچ شافعی کرد وی شامل تھے ، تے اس بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ بغاوت د‏‏ی شکست دے بعد ، ذمہ دار قبیلے د‏‏ی پوری آبادی نو‏‏ں دیرسم تو‏ں جلاوطن کردتا گیا۔

بوتان ، دارسیم ، تے خارپت وچ بغاوت (سمر 1917)

موسم گرما 1917 وچ ، بوتان ، دارسیم تے خارپت وچ کرد بغاوتاں ہوئیاں۔

آخری سرکشی (اگست 1917)

اگست 1917 دے اوائل وچ ، کرد بغاوتاں مردین تے دیار باقر وچ ہوئیاں ، جس دے بعد بتلس سی۔ اگرچہ جنگ عظیم اول دے اتحادیاں نے کرداں د‏‏ی ہور بغاوتاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے نظرانداز کيتا ، اگست 1917 د‏‏ی بغاوتاں نو‏‏ں محدود روسی حمایت حاصل ہوئی۔

بعد وچ

ہور ویکھو

• دارسیم بغارتاں

حوالے

ہور پڑھو

Aḥmad, Kamāl Muẓhar (1994-01-01). Kurdistan During the First World War (in English). Saqi Books. ISBN 978-0-86356-084-2.  CS1 maint: English language specified (link)

باہرلے جوڑ

• دارسیم تاریخیندن نوٹلر: 1916 اسیانی