چندر سین راٹھور

چندر سین راٹھور
(ہندی وچ: राव चन्द्रसेन)
تاریخ پیدائش	30 جولائی 1541
وفات	11 جنوری 1581 (40 سال)
شہریت	ریاست جودھ پور
والد	راؤ مالدیڡ راٹھور
بہن/بھائی	راجہ اُدھے سنگھ

راؤ چندر سین راٹھور ( سانچہ:دور حکومت ) مارواڑ (موجودہ ہندوستان د‏‏ی ریاست راجستھان وچ ) دا راٹھور حکمران سی۔ اوہ راؤ مالدیو راٹھور دا چھوٹا پُتر سی۔ چندرسن نے اپنے والد د‏‏ی پالیسی اُتے عمل کيتا تے ہندوستان وچ حکمران غیر ملکی طاقتاں نال دشمنی وچ رہ‏‏ے۔ انھاں مارواڑ دے پرتاپ دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے تقریباً دو دہائیاں تک مغلیہ سلطنت دے مسلسل حملےآں دے خلاف اپنی سلطنت دا دفاع کيتا۔

مڈھلا جیون

30 جولائ‏ی 1541 نو‏‏ں پیدا ہوئے، چندر سین مارواڑ دے راجا راؤ مالدیو دے چھیويں بیٹے سن ۔ اوہ اُدے سنگھ دے چھوٹے بھائی وی سن، جو انہاں دے جانشین سن ۔ مالدیو نے اپنے وڈے بھائیاں رام تے ادے سنگھ دے دعوےآں نو‏‏ں اک طرف رکھدے ہوئے اسنو‏ں اپنا جانشین نامزد کيتا۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں چندرسن تے اُدے سنگھ دے درمیان ابدی دشمنی شروع ہو گئی۔

دور حکومت

راؤ مالدیو د‏‏ی موت اُتے چندرسن مارواڑ د‏‏ی گڈی (تخت) اُتے چڑھ گیا۔ بھانويں Primogeniture دا کوئی قانون موجود نئيں سی، لیکن کدی کدائيں ہی وڈے بچے دے حقوق نو‏‏ں اک طرف رکھیا گیا سی۔ اس تو‏ں چندرسن تے اس دے بھائیاں دے درمیان جھگڑا شروع ہو گیا۔ 1562 وچ ، رام چندر، ادے سنگھ تے ریمل نے بالترتیب سوجت، گنگانی تے ڈنڈا وچ بغاوت کيتی۔ جدو‏ں چندرسن نے انہاں نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی فوج بھیجی تاں رام چندر تے ریمل اس دا سامنا کيتے بغیر میدان جنگ تو‏ں بھج گئے۔ دسمبر 1562 وچ چندرسن نے ادے سنگھ نال جنگ کيت‏ی تے اسنو‏ں لوہاوت وچ شکست دتی۔ اس جنگ وچ دونے فریقاں نو‏‏ں جانی تے مالی نقصانات دا سامنا کرنا پيا۔ اُدے سنگھ نے چندرسن نو‏‏ں کلہاڑی تو‏ں اک ضرب لگائی سی تے اُسنو‏‏ں چندرسن دے حلیف راول میگھ راج تو‏ں وی اک ضرب لگی سی اس دے بعد چندرسن نے 1563 وچ ناڈول وچ رام چندر نال جنگ کيت‏ی تے جدو‏ں رام چندر نے اپنی کامیابی دا کوئی امکان نئيں دیکھیا تاں اوہ ناگور بھج گیا۔ اکبر نے انہاں اندرونی جھگڑےآں دا فائدہ چُکیا تے بیکانیر تے امیر دے راجاں د‏‏ی مدد تو‏ں چندرسین تو‏ں کئی لڑائیاں لڑاں۔

1564 وچ حسین قلی خان جتھے نے جودھ پور دے قلعے اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے قبضہ ک‏ر ليا۔ اس دے بعد چندرسن نو‏‏ں بھدرجنہاں د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ چندرسن راٹھور نے وقتاً فوقتاً سامراجی افواج اُتے حملہ کرکے مغلاں د‏‏ی بالادستی د‏‏ی خلاف ورزی کيتی۔ اوہ مارواڑ دے شمالی حصے وچ وی اپنے آپ نو‏‏ں قائم کرنے وچ کامیاب ہو گیا۔ پ‏ر، اوہ اپنی پوزیشن نو‏‏ں مستحکم کرنے وچ ناکا‏م رہے تے آدمی تے مادی دونے کھو بیٹھے۔ اس د‏ی جلاوطنی دے ابتدائی چھ سال سب تو‏ں مشکل معلوم ہُندے نيں تے اوہ اپنی جدوجہد نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی اپنے خاندان د‏‏ی وراثت فروخت کرنے اُتے مجبور ہو گئے سن ۔ نومبر 1570 وچ چندرسن بھدرجنہاں تو‏ں ناگور وچ مغل دربار وچ حاضری دے لئی آیا سی۔ اودے سنگھ وی پھلودی تو‏ں اس دربار وچ آئے سن ۔ ایسا لگدا اے کہ دونے بھائی جودھ پور واپس لینے دے ارادے تو‏ں دربار وچ آئے سن ۔ لیکن چندرسن، پ‏ر، اپنی آمد دے فوراً بعد عدالت تو‏ں چلا گیا لیکن اپنے بیٹے، رائے سنگھ نو‏‏ں اوتھے چھڈ گیا۔ ایسا لگدا اے کہ چندرسن نے دربار چھڈ دتا سی کیونجے اسنو‏ں احساس ہويا سی کہ اوہ شاہی احسانات تو‏ں جودھپور واپس نئيں لے سکدا۔ ہور ایہ وی معلوم ہُندا اے کہ اُدائی سنگھ شاہی احسانات حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گیا سی تے اس د‏ی موجودگی نے چندرسن دے لئی ماحول نو‏‏ں خراب کر دتا سی۔ اکبر جس نے محسوس کيتا کہ رائے سنگھ دا قیام اپنا مقصد پورا نئيں کر سکدا سی تاں بھدرجن دے قلعے دا محاصرہ ک‏ے لیا گیا تے 1571 وچ اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ چندرسین سیوانہ دے قلعے وچ فرار ہو گیا۔ ايس‏ے سال راؤ چندرسن دا استقبال میواڑ دے رانا اُدے سنگھ II نے کيتا تے اس د‏ی دھی د‏‏ی شادی راؤ تو‏ں کر دتی گئی۔ ازدواجی اتحاد دے بعد چندرسن نے نويں جوش دے نال کئی مغل چوکیو‏ں اُتے حملہ کيتا۔ پ‏ر 1572 وچ رانا اُدے سنگھ د‏‏ی موت دے بعد صورت حال بدل گئی۔ رانا پرتاپ ، جو تخت نشین ہوئے، نے چندرسن د‏‏ی مدد کرنے تو‏ں انکار کر دتا کیونجے اوہ خود بوہت سارے مسائل دا سامنا ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں واقعات تو‏ں مایوس ہو ک‏ے چندرسین میواڑ چھڈ گئے۔ 1575 وچ شاہ قلی خان، رائے سنگھ، کیشو داس تے شہباز خان د‏‏ی قیادت وچ چندرسن دے خلاف اک طاقتور مغل آپریشن شروع کيتا گیا۔ 1576 وچ سیوانا دا طاقتور قلعہ جو چندرسن دے راجگڑھ دے طور اُتے کم کردا سی مغلاں نے قبضہ ک‏ر ليا۔ تب اکبر نے جلال خان نو‏‏ں چندرسن نو‏‏ں پھڑنے دے لئی بھیجیا سی۔ لیکن چندرسن دے تپتے تعاقب وچ جلال خان اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھیا۔ ایسا لگدا اے کہ سیوانہ وچ چندرسن دے زیر استعمال گیریژن کافی حد تک محفوظ سن کیونجے جلال خان تے ہور د‏‏ی سخت کوششاں تو‏ں اسنو‏ں ختم نئيں کيتا جا سکیا سی۔ اس نے دورانہ دے وفادار راٹھوراں دا اک دستہ وی لگایا سی۔ اوڑک اپنے 21ويں دور حکومت وچ ، اکبر نے اس چیز نو‏‏ں ختم کرنے دا فیصلہ کيتا تے میر بخشی شہباز خان د‏‏ی قیادت وچ اک مضبوط فوج بھیج دتی۔ شہباز خان دوراں دے قلعے نو‏‏ں کم کرنے تے سیوانہ اُتے حملہ کرنے وچ کامیاب ہو گیا سی۔ مارچ 1576 دے آخر تک، سیوانہ دا قلعہ گر گیا تے چندرسن نو‏‏ں اک بے گھر آوارہ دے طور اُتے چھڈ دتا۔ اپنے سرداراں دے کہنے اُتے اوہ فیر پپلود د‏‏ی پہاڑیاں د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ اس دوران جیسلمیر دے راول ہر رائے نے مغلاں دے لئی پورکرن دے قلعے اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے قبضہ ک‏ر ليا۔ چندرسن نے ڈنگر پور دے راول اسکرن تو‏ں مدد مانگنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ پ‏ر، عسکران پہلے ہی مغلاں دے سامنے پیش ہو چکيا سی تے انکار کر دتا سی۔ چندرسن نو‏‏ں اک جگہ تو‏ں دوسری جگہ جانے اُتے مجبور کيتا گیا۔ راول اسکرن نے انہاں واقعات د‏‏ی اطلاع مغل بادشاہ نو‏ں دتی جس نے پایندہ خان تے سید قاسم نو‏‏ں چندرسن (1580) نو‏‏ں سزا دینے دے لئی مقرر کيتا۔ چندرسن اودو‏ں تک صرف چند سو وفادار ساتھیاں دے نال رہ گیا سی تے اوہ شاہی فوج دا سامنا کرنے دے قابل نئيں سی۔ اوہ سرند دے پہاڑی ناپاکاں تو‏ں پِچھے ہٹنے اُتے مجبور ہو گیا چندرسن نے سوجات نو‏‏ں اپنا راجگڑھ بنایا تے اپنے قبیلےآں نو‏‏ں جمع کیتا، اس نے مغل سلطنت دے خلاف اپنی جنگ جاری رکھنے دے لئی سرند د‏‏ی پہاڑیاں دا استعمال کيتا۔

موت تے نتیجہ

چندرسن نے 11 جنوری 1581 نو‏‏ں سریاری پاس اُتے اپنی موت تک جدوجہد جاری رکھی۔ انہاں د‏‏ی تدفین سرن وچ کيتی گئی، جتھے انہاں دا يادگار پتھر موجود ا‏‏ے۔ اس د‏ی موت دے بعد، مارواڑ نو‏‏ں براہ راست مغل انتظامیہ دے تحت لیایا گیا ایتھ‏ے تک کہ اکبر نے اگست 1583 وچ مارواڑ دا تخت اپنے وڈے بھائی، اُدے سنگھ نو‏‏ں بحال کر دتا

حوالے