کرتارپور لانگھا

کرتارپور راہداری
جگہ	ضلع نارووال، کرتارپور، پنجاب، پاکستان ضلع گرداسپور، پنجاب، بھارت
دیس	پاکستان
مالک	حکومت پاکستان
مکھ لوک	عمران خان قمر جاوید باجوا نریندر مودی نوجوت سنگھ سدھو
۹ نومبر ۲۰۱۹ء (۲۰۱۹ء-11-۰۹)
موجودہ حالت	جزوی عملیاتی

کرتار پور لانگھا، ڈیرا بابا نانک دے چڑھدے پنجاب وچ فن دی تنصیب ۔

ڈیرا بابا نانک، چڑھدے پنجاب دے حصے وچ کرتار پور صاحب دا استقبال، جانن واسطے تختا رہنمائی جتھے لکھیا وے پن٘جابی وچ (نال ہندی تے انگریزی وچ) "سری کرتارپور صاحب لانگھے وچ توہاڈا سواگت اے"

کرتارپور لانگھا (Kartarpur Corridor)، چڑھدے پنجاب تے لہندے پنجاب وچ سرحدی لانگھا اے جیہڑا چڑھدے پنجاب نوں لہندے پنجاب، پاکستان دے علاقے کرتار پور وچ واقع گردوارا دربار صاحب دی مقدس عبادت گاہ نال جوڑدی اے۔ ایس لانگھے دا مقصد چڑھدے پنجاب دے مذہبی عقیدت منداں لئی پاک بھارت سرحد توں صِرف 4.7 کلومیٹر دور واقع گردوارا دربار صاحب کرتارپور دی زیارت کرن وچ آسانی فراہم کرنا اے۔ ایس لانگھے دا افتتاح 9 نومبر 2019ء نوں ہویا سی۔

بھارت دے وزیر اعظم نریندر مودی نے اس قدم نوں برلن کندھ دے ڈگھݨ نال تشبیہ دیندے ہوئے کہیا کہ ایس منصوبے نال دوناں ملکاں دے وچکار پائی جاݨ والی کشیدگی نوں گھٹ کرن وچ مدد مل سکدی اے۔

پچھوکڑ

2000ء وچ پاکستان نے بھارتی سکھ زائرین نوں مقبرے دی زیارت کرن لئی پاسپورٹ یا ویزے دی پابندیاں ختم کرن دا اعلان کیتا سی ایس لئی سرحد دی بھارتی طرف اک پل دی تعمیر دا عندیا وی دتا سی۔

اگست 2018ء وچ پنجاب دے وزیر تے سابق ایم پی سدھو نے اعلان دیا کہ پاکستانی جنرل قمر جاوید باجوا نے اوہناں نوں دسیا اے کہ پاکستان کرتار پور دی راہداری کھول دوے گا۔

26 نومبر 2018ء نوں بھارتی نائب صدر ویندائیا نائیڈو نے چڑھدے پنجاب دے ضلع گرداسپور دے پنڈ منن وچ ڈیرہ بابا نانک کرتارپور صاحب لانگھے دی بنیاد رکھی۔

28 نومبر 2018ء نوں پاکستانی وزیر اعظم عمران خان نے پنجاب، پاکستان دے ضلع نارووال دے کرتار پور قصبے وچ ایس راہداری دی بنیاد رکھی۔ اس موقع تے ہردیپ سنگھ پوری پاکستان وچ موجود سن ۔ نوجوت سنگھ سدھو تے امبر سر دے ایم پی گرجیت سنگھ اوجلا وی اس تقریب وچ شامل ہوئے سن ۔

لانگھا

کرتار پور لانگھا (English:Kartarpur Corridor) (اردو: کرتارپور راہداری) گوانڈھی دیساں پاکستان تے بھارت دے وچکار سرحدی لانگھا اے۔ کرتارپور وچ گرو نانک دیو نے اپنی زِندگی دے آخری اٹھاراں ورھے کرت کرکے اپنے فلسفے نوں حقیقی روپ دتا۔ کرتارپور لانگھا صرف آستھا دا معاملہ نئیں بلکہ بھارت تے پاکستان دی ترقی دا لانگھا وی بن سکدا اے۔ گرو نانک دے ساڈھے پنج سو سالہ پرکاش دہاڑے اتے لانگھا کھلݨ نال دوویں پاسیاں دے لوکاں دیاں بھاوناواں دے نال نال مذہبی ستھاناں نال جڑیا ٹورزم وی ترقی یافتہ ہووےگا۔ معاشی سنکٹ نال جوجھ رہے پاکستان اتے بے روزگاری، غریبی تے کھیتی سنکٹ نال جوجھ رہے بھارت لئی وی بھارت-پاک سرحداں موکلیاں کرن لئی راہ کھل سکدے نیں ۔

کرتار پور لانگھے نوں پہلی وار 1999 وچ پاکستان دے وزیراعظم نواز شریف تے بھارت دے وزیر اعظم اٹل بہاری واجپائی ولوں پیش کیتا گیا سی

ایہہ کوریڈور نومبر 2019 وچ گرو نانک دیو دی 550 ویں ورھے گنڈھ توں پہلاں پورا ہو گیا۔ بھارت دے وزیر اعظم نریندر مودی نے دوواں ملکاں ولوں اس لانگھے دے کُھلݨ دی تلنا برلن دی دیوار دے ڈگن نال کردے ہوئے کیہا کہ ایہہ پروجیکٹ دوواں دیساں درمیان تناء نوں گھٹ کرن وچ مدد کر سکدا اے۔

کرتارپور دی تاریخی اہمیت

پنجاب 1947 عیسوی کیلنڈر نوں دو حصیاں وچ ونڈیا گیا ۔ پاکستان وچ رہِ رہے سکھ تے ہندو اپنیاں قیمتی جائیداداں پاکستان وچ چھڈ کے بھارت ول تر پئے۔ سکھ اپنے پراناں نالوں پیارے تریخی تے مذہبی استھاناں نوں چھڈ کے بھارت چلے گئے ۔ پاکستان وچ سکھاں دے سینکڑیاں مذہبی تے تریخی استھان نیں ۔ بابا گرو نانک دی یاد نال جڑیا کرتارپور دا گرودوارہ اوہناں وچوں اک اے ۔ خالصا پنتھ پچھلے 71 سالاں توں ہر ویلے ارداس کردا ہویا واہگرو اگے جودڑی کردا رہیا اے۔ کرتارپور دا استھان وی اوہناں وچوں اے جیہدے توں پنتھ نوں وچھوڑیا گیا اے۔ گرو نانک صاحب نے پہلی اداسی توں بعد ہی دیکھ لیا سی کہ جو کچھ اوہ لوکاں نوں پرچار آئے ہن، اس دا ڈریکٹ نشان دین لئی کوئی نہ کوئی ستھان قایم کرنا ضروری اے ۔ تلونڈی اک پاسے سی، گرو جی نے راوی دریا ، چناب دریا تے پہاڑی علاقے دے نیڑے کوئی تھاں چنن لئی سوچیا ۔ اس ویلے بابر ایمن آباد توں تاں واپس چلا گیا سی پر اس دا حملہ کوئی آخری حملہ نہیں سی ۔ جرنیلی سڑک دے نیڑے کسے استھان دا اساری کرنا اس جگ-گردی دے زمانے وچ بہتر نہیں سی ۔ کرتارپور دا سارا علاقہ دبیا ہویا اتے پچھڑیا ہویا سی ۔ جس تھاں نوں گرو نانک پاتشاہ نے چنیا، اوہ کلانور دے پرگنے وچ پیندا سی ۔

گرو نانک دیوَ جی دنی چند نوں سرستہ پا کے لاہور توں راوی دے کھبے کنارے دے نال-نال چلدے ہوئے پکھوکے رندھاوے پہنچ کے پنڈ توں باہر اک بوہڑ دے تھلے بیٹھ گئے ۔ پکھوکے رندھاوے پنڈ دا گرو جی دا سہرا مولا چونا پٹواری سی تے اس ویلے ماں سلکھنی جی تے دوویں صاحبزادے وی اتھے ہی رہندے سن ۔ جد مولے چونے نوں پتہ لگا کہ گرو نانک دیوَ جی باہر بوہڑ ہیٹھ فقیری بھیس وچ بیٹھے ہوئے ہن تاں اوہ پنڈ دے چودھری اجتے رندھاوے نوں نال لے کے گرو جی کول آیا اتے بہت ودھ-گھٹ گلاں کیتیاں ۔ پر کجھ دناں بعد گرو صاحب نے کرتارپور وساؤن دا وچار بھائی اجتے رندھاوے نوں دسیا ۔ اوہ نہ صرف خوش ہویا، سگوں کجھ پنڈاں کولوں زمین وی لے دتی ۔ بھائی اجتے رندھاوے نے گرو جی دے نواس واسطے چھیتی ہی کوٹھے پا دتے۔ تریخ وچ ذِکر اے کہ 13 ماگھ سمت 1572 نوں موڑھی گڈی، اس طرحاں ایہہ جنوری دی 9 طریق سن 1516 عیسوی کیلنڈر بݨدی اے۔

لہور دا رہن والا اک کھتری دنی چند کلانور پرگنے دا حاکم سی ۔ اوہ کروڑی مل دے ناں نال وی مشہور سی ۔ اوہدے من وچ پہلاں ستگرو جی دے متعلق نفرت سی کہ گھر-گھاٹ چھڈ کے اک مسلمان نوں نال لے کے فقیر بن گئے ہن ۔ پہلاں اوہنے پنڈ وساؤن دے راہ وچ رکاوٹاں پائیاں پر پھر فلسفا کرکے عقیدت مند بن گیا ۔ پنڈ دا پٹا لکھا کے اس نے آپ صوبے توں تصدیق کروا لیاندا ۔ جدوں کوٹھے تیار ہو گئے تاں ستگرو جی اتھے اپنے ماپیاں نوں وی لے آئے ۔ بھائی مردانہ وی اپنے سارے پروار نوں کرتارپور لے آیا۔

کرتارپور دے وسن دے نال ہی تلونڈی دی بوہتی وسوں کرتارپور آ گئی۔ گرو صاحب نے دھرم شالا بنوائی۔ بلونڈ جی وی ایتھے آ گئے تے روز کیرتن ہُندا سی۔ کرتار پور ٹک کے گرو پاتشاہ نے لفظ نوں ہی دڑھایا۔ سویر ویلے جپجی صاحب دا پاٹھ ہندا سی، دن دے ویلے کرت تے شام نوں سودر تے آرتی گائی جاندی سی۔

منشی سوہن لال دا کہنا اے کہ روحانی امن لئی وکھ-وکھ شہراں تے پنڈاں دے لوکیں گرو دی سیوا وچ حاضر ہندے تے خوشیاں حاصل کردے ۔

کرتارپور وسن توں بعد ہر روز کئیاں سنگتاں پہنچدیاں تے فلسفہ دیدارے کردیاں ۔ پر بھائی گرداس جی نے ویہہ سکھاں دا خاص طور اُتے ذکر کیتا اے، جیہناں نے جیون پدوی پائی۔ اوہناں وچ بھائی تارو جی، بھائی مولا کیڑ، بھائی پتھا، بھائی کھیڈا، بھائی مردانہ، بھائی راما ڈڈی، بھائی دولت خان، بھائی مالو، بھائی مانگا جی، بھائی کالو کھتری، بھائی بھگتا جاپو، بھائی ونسی، بھائی سیہاں، بھائی گجن اپل، بھائی بھگیرتھ، بھائی اجتا، بابا بڈھا جی، بھائی پھرنا جی اتے بھائی جودھ جی دا ناں آؤندا اے ۔ بھائی گرداس جی نے اس لسٹ راہیں دسیا اے کہ گرو نانک صاحب جی کول ہر جات-پات، ہر دیش، ہر دھرم، ہر پرکار دے لوک آؤندے تے اپدیش حاصل کرکے اپنا جیون سواردے ۔ محسن فانی نے اسے لئی 'دابستانِ مذہب' وچ لکھیا اے کہ 'جو نانک دے راہ ٹر پیندے سن، اوہناں نوں 'کرتاری' کہیا جاندا سی۔ منن والے اک تاں کرتار واہگرو دے اپاشک ہندے سن، دوجے کرتارپور دی مریادا جا کے اپنے نگراں تے جیون وچ نبھاؤندے سن۔'

کرتارپور دی مریادا سمجھنی کوئی سوکھا کم نہیں سی ۔ کئی کرتارپور آؤندے گرو جی نوں کھیتاں وچ حل واہندیاں دیکھ کے واپس چلے جاندے ۔ کئی گرو جی نوں گرہستی دیکھ نک چڑھاؤندے ۔ اک وار اک سادھوآں دی منڈلی آئی تے اوہناں نے گرو جی دے مٹی وچ لبڑے ہتھ تے سیوکاں نوں لکڑاں پاڑدے، لنگر تیار کردے دیکھ کے کہیا، 'گرو نانک، تسیں تاں جانور پال رکھے ہن ۔' گرو جی نے اتر دین دی تھاں اس ٹولی دے مکھی نوں کچھ دن ہور ٹکن لئی کہیا تے جد اوہ کجھ دناں بعد واپس جان لگے تاں اس ٹولی دے مکھی نے کیہا کہ، 'نانک جی، تسیں تاں انسان پال رکھے نیں۔' مہاراج نے کچھ دن ہور رہن لئی کیہا ۔ جدوں پھر جان لگے تاں اوہناں نے کیہا کہ، 'گرو نانک جی، تسیں تاں دیوتے پال رکھے ہن ۔' مہاراج نے کجھ دن ہور ٹکن لئی کہیا۔ جد اوہ آخری ودائگی لین لگے تاں سارے گرو پاتشاہ دے چرناں اُتے جھک گئے تے اک زبان نال بول اٹھے کہ 'مہاراج، تسیں تاں پرماتما دے روپ پالے ہوئے ہن ۔' بھائی ویر سنگھ نے لکھیا اے کہ 'گرو نانک جگت وچ آیا، سانوں آدمی بنایا ۔ پھر آدمی توں سانوں دیوتا بنا دتا ۔ ساڈا ہن دھرم ایہہ اے کہ دھرم دی کرت کریئے، نام جپیئے اتے ونڈ چھکیئے ۔'

گرو نانک پاتشاہ نے کرتارپور دی دھرتی اُتے انقلاب لیاندا، جدوں پتراں نوں چھڈّ بھائی لہنا جی نوں گرگدی بخشی ۔ اسے دھرتی اُتے گرو نانک پاتشاہ 22 ستمبر، 1539ء نوں جوتی جوت سمائے۔ آرچر دے کہن مطابق صرف اک گرو نانک جی نیں، جیہناں نے اپنی حیاتی وچ ہی جانشین چُنیا تے اوہدے ذُمے کَم لایا کہ اوہ اوہناں پاون اصولاں نوں سانبھے تے پرچار کرے۔

گرو نانک دیو جی دے جوتی جوت سماؤن توں بعد کافی جھگڑا ہویا پر ویلے سر نجٹھّ لیا گیا ۔ رابرٹ این۔ کسٹ دا لکھنا اے کہ، 'دنیا وچ کدھرے ایہ نہیں دیکھیا جا سکدا کہ اکو مرد دا مقبرہ تے سمادھ بنی ہووے تے ایہ دیوار سانجھی ہووے ۔' مراٹھی ودوان مہیپت نے بھگت لیلامت وچ لکھیا اے کہ 'گرو نانک نورانی سی تے اس دا کوئی پرچھاواں نہیں سی ۔'

ہور دیکھو

• گردوارا دربار صاحب کرتارپور

حوالے