کچھی زبان

کچھی زبان
Kutchi language
مقام	بھارت پاکستان
علاقہ	کچھ (بھارت) سندھ (پاکستان)
بولن والے لوک	کچھی لوک
بولن والے	1,031,000 (بھارت وچ) (2011)
بولی ٹبر	ہند۔یورپی ہند ایرانی ہند آریائی شمال مغربی ہند آریائی کچھی زبان
لہجے	کچھی-سواحلی
لپی	گجراتی، خوجکی، عربی فارسی
بولی کوڈ
ISO 639-3	kfr
Glottolog	kach1277

کچھی زبان (انگریزی: Kutchi language)، گجرات دے علاقے کچھ تے سندھ، پاکستان وچ بولی جاݨ آلی اک ہند آریائی زبان اے۔

دوسریاں زباناں دے اثرات

کچھی زبان اُتے سندھی تے گجراتی دے واضح اثرات نیں۔ وقت گزرن دے نال نال، ایہدے وچ گجراتی دے الفاظ شامل ہُندے گئے۔ سندھ وچ تے کچھ دے بنی علاقے وچ بولی جاݨ والی کچھی دی قِسم سندھی دی لاڑی پڑبولی نال زیادہ ملدی جلدی اے، جد کہ کچھ دے مشرقی حصے وچ بولی جاݨ والی کچھی وچ گجراتی زبان دا اثر زیادہ اے تے آہستا آہستا گجراتی نال ہم آہنگ ودھی اے۔

بھارت وچ رہن والے زیادہ تر کچھی لوک دو یا تن زباناں بولدے نیں، ایہدی وجہ گجراتی ورگیاں قریبی گوانڈھی زباناں نال تعلق اے۔ بہت سارے پاکستانی کچھی لوک وی دو یا تن زباناں بولدے نیں۔ کراچی دے بہت سارے باشندے کچھی زبان بولدے نیں۔ گوانڈھی زباناں نال ایہدا فرق ایہدیاں بولیاں جان والیاں قِسماں وچ زیادہ واضح اے لیکن ایہدے اُتے گجراتی، مارواڑی تے ہندی-اردو نال وی بہت زیادہ لسانی سانجھ اے۔

کچھی بولن والیاں وڈیاں برادریاں وچ چرن، جاڑیجا، بھانوشالی، لوہانا، برہمن (راجگور)، میگھوال، ویزا اوسوال تے داسا اوسوال (اوشوال) جین، ستپنتھ دے پیروکار، بھاٹیا، راباری تے خِطے دی مُختلف مُسلم کمیونٹیز بشمول مُسلم کچھی کھتری، مسلم خوجے، مسلم راجپوت ریما تے کچھی میمن شامل نیں۔

برطانوی دور حکومت وچ ہجرت دے راستے توں، کچھی برادریاں دے بہت سارے افراد نے پاکستان/بھارت چھڈ دِتا تے مشرقی افریقا دے علاقےآں جِداں کینیا، صومالیا، تنزانیا، یوگنڈا، زائر/کانگو، تے حتا کہ جنوبی افریقا تک دے علاقےآں وچ آباد ہو گئے۔ افریقا وچ داخلے دا لینڈنگ پوائنٹ زنجبار وچ سی جو کہ 1800ء دی دہائی دے اواخر وچ ہندوستان تے مشرقی افریقا دے درمیان سامان دی تجارتی پوسٹ سی۔ افریقا دے اس خطے وچ ایشیائی باشندے اکثر اپنی زبان وچ سواحلی الفاظ تے فقرے اپناؤندے نیں، جیہدے نال اک کریول زبان پیدا ہوئی جیہنوں کچھی-سواحلی کہیا جاندا اے۔

عام لفظ تے جملے

گریمر وچ الگ الگ علاقائی لہجے تے تغیرات نیں۔ جِداں کہ ایشیائی تجارتی راستےآں اُتے بولیاں جان والیاں بہت ساریاں زباناں وچ۔ بہت سارے کچھی بولن والے وی گجراتی نوں الگ زبان دے طور تے بولدے نیں، خاص طور تے ایہ اوہ زبان اے جیہدے وچ کچھی بولن والے روایتی طور تے لکھدے نیں۔ کچھی بولن والےآں دا گجراتی لہجہ تے استعمال معیاری شکلاں دی طرف ہُندا اے جیہنوں کوئی وی گجراتی بولن والا سمجھ سکدا اے۔

مندرجہ ذیل الفاظ عام طور تے کچھ دے دیہی علاقے توں آؤن والے ہندو افراد استعمال کردے نیں، جو خاص طور تے مشرقی افریقا وچ کچھی نوں مسترد کردے نیں۔ ایہ عام گجراتی فقرےآں دی بول چال دیاں شکلاں نیں جو اکثر دیہاتاں وچ روزمرہ دی گفتگو وچ استعمال ہُندیاں نیں، خاص طور تے کچھی غالب تے کچھی الفاظ دے گجراتی شکل دے ورژن نیں۔ کچھی زبان تاریخی، ثقافتی تے جغرافیائی اثرات دی وجہ توں سندھی تے گجراتی دے بہت قریب اے۔ ایہ تعلقات درج ذیل مثالاں وچ واضح نیں:

کچھی	سندھی	گجراتی	میمنی	انگلش
chhado hane/ chhadyo	Chad hane/Chhadyo hane	Bas chhodo have	Chhadyo Hane	Now drop it
Achanto/Vinanto	Maan Achan-tho/Va(n)a-tho	Aavu(n)' chhu(n)' / Jaau(n)' chhu(n)'	Achanto/Vinato	I am coming / going
Kichadi Khyo taa?	Kichadi khaaoo/khayo tha?	Kichdi khaao chho?	Kichadi Khiyo taa?	Are you eating kichdi?
Toke vaanchejo naye?	Tokhe Van(j)ro nahe?	Tane vachvanu nathi?	Toke vanchejo naye?	Don't you have to read(or study)?
Booey taraf ji ticket	Ba-ii taraf ji ticket	Banne taraf ni ticket	Banne taraf ji ticket	A round trip ticket
Mujo samaan vinayi viyo	Muhinjo Samaan Vi(n-ae)ayji wayo/wiyo	Maro saman khovai gayo che	Mijo samaan khovai vayo	I lost my luggage

لپی

کچھی نوں عام طور تے گجراتی لپی دے ترمیم شدہ ورژن دا استعمال کردے ہوئے لکھیا جاندا اے۔ ترمیم شدہ گجراتی لپی دا استعمال کردے ہوئے بہت ساریاں کتاباں تے رسالے اس زبان وچ شائع ہُندے نیں جیہناں وچ ودھود ("انکوائری") وی شامل اے۔ پہلے زمانے وچ ایہنوں خدا آبادی تے خوجکی لپی وچ لکھیا جاندا سی جو کہ ہُن ناپید اے۔ ڈاکٹر راجول شاہ، اک آیورویدک ڈاکٹر، ماہر نفسیات تے گرافولوجسٹ نے زبان دے استعمال لئی اک لپی تیار کیتی اے۔

کچھی دے عجائب گھر وچ کچھی لپی دیاں مثالاں موجود نیں، حالانکہ خیال کیتا جاندا اے کہ ایہ لپی ہُن ناپید اے۔

حوالے