یمغرچی خان
یمغرچی خان- منگیت، نوغائی اردو دے بیک وقاص بیک دا اک پتر جہڑا اپنے بھرا موسی بیک دے مگروں 1502/04ء چ نوغائی اردو دا بیک بنیا ۔
موسی خان دے راج ویلے سرگرمیاں
[سودھو]موسی خان دے راج ویلے ایہہ اقتدار ج شامل سی تے موسی دیاں اہم مہماں چ شامل ہندا سی ، نوغائی اردو نوں مضبوط کرن لئی استراخان خانیت دے خان شیخ حیدر استراخانی خلاف حملےآں تے مہماں ، قازاق خانیت دے خان بوروندوک خان نال لڑائیان تے طلائی اردو دے خان احمد خان دے قتل چ شامل رہیا۔ایسے لئی روسی کرونیکل آں چ اسنوں یمغرچی قاتل لکھیا گیا سی ۔ 1490ء دے نیڑے موسی تے یمغرچی وچکار اختلاف پیدا ہوگئے تے موسی خان یمغرچی توں علیحدہ ہو کے ترکماناں چ اپنے چاچے عباس بیک کول چلا گیا جہڑا منگیشلاک یاں اوستورت ج سی۔ وی ۔وی تریپاولوف دا خیال اے کہ موسی یادگار خان دے پتر امینک نوں نوغائیاں دا برائے ناں بادشاہ بنانا چاہندا سی تے اسدے مخالف سائیبیریا خانیت دے خان اباک خان ول سن ۔ موسی نے ترکماناں کولوں پرتن مگروں یمغرولچی تے اباک خان نوں قازان خانیت دے خان محمد امین خلاف مہم ختم کرن اتے قائل کیتا ۔ بعد چ یمغرچی خان نے ماموک نال الحاق لئی قازان اتے حملے لئی نوغائیاں دی اک مہم ترتیب دتی ۔ موسی خان دے جیون دے آخری دساں سالاں چ ،یمغرچی خان دی حکمرانی توں پہلاں،طاقت دے کئی مرکز پیدا ہو گئے ، جہڑے پنج میرزےآں اتے مشتمل سن ۔وی ۔وی تریپاولوف مطابق ایہہ یمغرچی خان دا بھائی حسن بیک ، موسی خان دے پتر سلطان احمد (نوغائی میرزا) ، شیخ محمد بن موسی خان ، الچاگیر تے یمغرچی خان دا پتر اگیش بیک سن ۔
ٹبر
[سودھو]یمغرجی خان دی دھی قراقش دا ویاہ قازان دی خان علی خان (قازان) نال ہوئی سی ، تے اس نال ای ولوگدا جلاوطن ہوئی ۔علی خان نے زار روس ایوان سوم نوں اینوں اردو واپس گھلن لئی آکھیا ۔ولوگدا چ علی خان دے مرن مگروں قراقش قازان دے خان محمد امین (قازان) نال ویاہی گئی ۔ یمغرچی خان دا ویاہ استراخان خانیت دے خان محمود استراخانی دی دھی قراقش نال ہویا ،
مسکوی روس نال تعلقات
[سودھو]یمغرچی خان نے ماسکوی روس نال پرامن تعلقات قائم رکھے ، 1501ء چ یمغرچی خان نےماسکو ایوان سوم کول اپنا سفیر امن دیاں تجویزاں لئی گھلیا تے اپنے نوں کجھ گھٹ تھاں اتے رکھیا (مثلا ایوان سوم نوں چاچا یاں باپ کہہ کے بلایا)
یمغرچی خان دے مرن مگروں ، نوغائیاں وچکار ہنگامہ آرائیاں پاروں وکھ وکھ میرزےآں دے روسی علاقےآں اتے نکے موٹے حملے شروع ہو گئے ۔
حکمرانی
[سودھو]یمغرچی خان اپنے بھائی موسی خان بعدوں بوہتا زیادہ چر نئیں جیوندا رہیا ، اپنی حکمرانی دے تھوڑے جہے ویلے چ اسنے پرانی سیاسی پالیسی جاری رکھی ۔اسنوں حکمرانی اپنے بھائی توں وراثت چ ملی تے نوغائیاں نے اسنوں جائز حکمران سمجھیا ۔ پر اسدا حکمرانی رتبہ اپنے بھراء نالوں گھٹ سی ،کیونجے اسنوں اپنے ویلے ، چنگیزخانی خان یادگار خان ولوں بیکلربیک دا خطاب ملیا سی ۔وڈے اردو دے خان شیخ احمد خان نے 1503ء چ اسنوں کریمیا خانیت دے خلاف مشترکہ کاروائی لئی دعوت دتی سی ۔
لوک داستان چ
[سودھو]ترک لوک داستاناں چ یمغرچی ۔ نوغائیاں دا اک حکمران اے۔
جتھوں لیا گیا
[سودھو]- В. В. Трепавлов. История Ногайской Орды. Москва. Издательская фирма «Восточная литература», РАН (وی وی تریپاولوف ،نوغائی اردو دی تریخ. ماسکو. پبلشنگ کمپنی "مشرقی ادب")