آرگینک کیمسٹری
آرگینک کیمسٹری کیمسٹری دا اک انگ اے جیہدے وچ کاربن والے کمپاؤنڈ ہائیڈروکاربن دیاں خوبیاں بناوٹ تے بنن دی جانکاری لئی جاندی اے۔ ایہنوں کاربن تے جانداراں دی کیمسٹری وی کہندے نیں۔ آرگینک کیمسٹری دی خاصیت ایس پاروں اے وے کہ ایہدے وچ جانداراں دے اندر ہون آلے کم تے اوہناں دی بناوٹ نوں سمجھیا جاندا اے۔ کیوں جے جانداراں دی کھل توں لے کے ڈی این اے تک ہر شے اچ کاربن ہوندا اے ایس لئی کاربن آرگینک کیمسٹری دی نیو اے۔ آرگینک کیمسٹری کئی شیواں دے بنان وچ اہم ہتھ رکھدی اے جیہناں وچ عام ورتن اچ آن آلیاں شیواں ہیگیاں نیں: کیمیکل، کھان پین، پلاسٹک، دوائیاں، پٹرول تے کئی دوجیاں شیواں۔
آرگینک کیمسٹری وچ زیادہ تر کاربن دے کمپائونڈاں دی بناوٹ، خاصیتاں، کم تے نالے مورت پڑھی جاندی اے۔ ایہناں کمپاؤنڈاں دی وڈی ٹولی ہائیڈروکاربن اے پر ایہناں وچ کجھ دوجے عنصر وی ہوندے نیں جیہناں وچ ہائیڈروجن، نائیٹروجن، آکسیجن، ہالوجن، فاسفورس، سلفر تے سلیکان ہیگے نیں۔ آرگینک کمپاؤنڈ مورتاں دے حساب نال بہت وکھرے نیں۔ ایہناں توں بہت شیواں بندیاں نیں۔ انسان دے عام ورتن دیاں کئی شیواں ایہناں توں بنے ہوندے نیں۔ نیرے نیڑے ساری زمین دے اتے وسدا جیون آرگینک کمپاؤنڈاں توں بنیا ہوئیا اے۔
تریخ
[سودھو]انیویں صدی دے شروع تک کیمسٹری گرو اس گل تے یقین رکھدے سن کے آرگینک کمپاؤنڈ جیڑے جانداراں توں حاصل کیتے جاندے نیں اوناں نوں آپے نئیں بنایا جا سکدا۔ اوناں نے اس گل دے اتے وائٹل فورس تھیوری دتی کے جانداراں چ اک خاص طاقت ہوندی اے جیدے توں اے کمپاؤنڈ بنندے نیں۔ اس دی وجہ توں اکثر کیمسٹری گروواں نے آرگینک کمپاؤنڈاں دی بجاۓ دوجے عنصراں تے کمپاؤنڈاں نوں پڑنا شروع کر دتا۔
1828 چ اک جرمن کیمسٹری گرو فریڈرخ وہلر نے یوریا(اک آرگینک کمپاؤنڈ)، جیڑا کے موتر چ پایا جاندا اے، امونیم سائینیٹ NH4OCN (اک انآرگینک کمپاؤنڈ) نوں گرم کر کے بنا لیا۔ اس تجربے توں وائٹل فورس تھیوری ختم ہو گئی تے آرگینک کیمسٹری نوں کیمسٹری گروواں نے دوبارہ سمجن دی کوشش شروع کر دتی۔ 1856 چ ولیم ہینری پرکن نے جامنی رنگ دی آرگینک ڈائی کونین بنان دے چکر چ غلطی توں بنا لئی مگر اونے اس ڈائی توں بوت پیسہ کمایا۔
آرگینک کیمسٹری چ ترقی جاری رئی: سب توں پہلاں پٹرول دی دریافت ہوئی تے کچے تیل نوں صاف کر کے اینوں کڈنا شروع کر دتا گیا، پٹرول دی دریافت توں پیٹروکیمیائی صنعت ٹری جیدے چ پہلی واری نقلی ربر بنایا گیا، گونداں بنائیاں گئیاں، پٹرول چ ملان آلے محلول بناۓ گۓ تے پلاسٹک بناۓ گۓ۔
اسے طرح دوائیاں بنان آلی صنعت انیویں صدی چ اس ویلے شروع ہوئی جدوں بائر نے جرمنی چ اسپرین بنانی شروع کیتی۔ اسپرین سر درد دی دوائی اے۔
خاصیتاں
[سودھو]- آرگینک کمپاؤنڈاں دا ابلن تے پگلن نمبر اوناں دی پولیریٹی تے وزن دے اتے انخصار کردا اے۔ سمٹرکل آرگینک کمپاؤنڈ عام طور تے بغیر پگلے ابل جاندے نیں۔ زیادہ تر آرگینک کمپاؤنڈ 300 ڈگری سینٹی گریڈ توں بعد سٹیبل نئیں ریندے۔
- اے کمپاؤنڈ زیادہ تر پاني چ نئیں کلدے مگر جیناں آرگینک کمپاؤنڈاں چ آئیونائزیبل گروپ ہون، کم وزنی الکحل، امائن، یا کاربواوگزائلک تیزاب جیناں چ ہائیڈروجن بانڈنگ ہوندی اے اوہ پانی چ حل ہو جاندے نیں۔
- آرگینک کمپاؤنڈ پولیمر بنا سکدے نیں۔ پولیمر کاربن-کاربن ایٹماں دی لمبی چین نوں کیندے نیں۔
ونڈاں
[سودھو]
آرگینک کمپاؤنڈاں نوں مختلف تریقیاں توں قسماں وچ بٹیا جاندا اے:
فنکشنل گروپ
[سودھو]
فنکشنل گروپ آرگینک کیمسٹری اچ بنیادی حیثیت رکھدے نیں۔ ایہناں توں مورتاں تے خاصیتاں دی کھوج لائی جاسکدی اے۔ فنکشنل گروپ بانڈ دی گنتی یا جڑے ہوۓ مالیکیول نوں کہندے نیں۔ فنکشنل گروپ آرگینک کمپاؤنڈ دی کیمیائی تے فزکل خاصیتاں دی وی وجہ بن سکدا اے۔ مثال دے طور تے اکحل دا فنکشنل گروپ -OH اے جیہڑا کے کسے کاربن ایٹم دے نال جڑیا ہوندا اے۔ اس دی وجہ توں الکحلاں اچ ہائیڈروجن بانڈنگ ہوندی اے تے ایہ پانی وچ گھُل سکدے نیں۔
الیفیٹک کمپاؤنڈ
[سودھو]
الیفیٹک کمپاؤنڈ کاربن تے ہائیڈروجن توں بناۓ گۓ کماؤنڈ ہوندے نیں جیہڑے کے سدے، وکھری ٹعنی آر تے چکر ورگی مورت دے ہوندے نیں۔ ایناں دے تن وڈے گروپ ہوندے نیں: پیرافن جیہناں اچ سِنگل بانڈ ہوندا اے، اولیفن جیہناں وچ ڈبل بانڈ ہوندا اے تے الکائن جیہناں وچ ٹرپل بانڈ ہوندا اے۔ ایہناں گروپاں دیاں کلاساں فنکشنل گروپاں توں دسیاں جاندیاں نیں۔
ارومیٹک کمپاؤنڈ
[سودھو]
ارومیٹک ہائیڈروکاربن آرگینک کمپاؤنڈاں دی اک قسم نیں جیہناں وچ اک سنگل توں بعد ڈبل بانڈ آندا اے۔ سب توں سادہ ارومیٹک کمپاؤنڈ بینزین اے۔ ایہناں دی مورت کیوکل نے 1865 وچ دسی اس توں پہلاں گروواں نوں ایہناں دے چکر ورگی مورت دی سمجھ نئیں آرئی سی۔ کیوں جے اکثر ارومیٹک کمپاؤنڈاں توں خشبو آندی اے ایس واسطے ایہناں دا ناں ارومیٹک رکھیا گیا جیہدا مطلب خشبودار اے۔
پولیمر
[سودھو]کاربن دی اک اے خاصیت اے کے ایہ کاربن دیاں دوجیاں ایٹماں دے نال رل کے لمبیاں زنجیراں تے اک نیٹورک بنا سکدا اے۔ انج دی شے نوں پولیمر کہندے نیں۔ پولیمراں دی دو قسماں ہوندیاں نیں: صنعتی پولیمر جیناں نوں نقلی طور تے بنایا جاندا اے تے بائیوپولیمر جیہڑے کے جانداراں وچ پاۓ جاندے نیں۔ پولیمر بڑے کم دی شے وے۔ پہلا پولیمر بیکلائٹ سی جیہدے توں سرکٹ بورڑ بناۓ جاندے نیں تے اس توں بعد کئی دوجے بناۓ جا چکے نیں۔