بھارت وچ دہشت گردی

دہشت گردی
تعریف تریخ واقعات
بلحاظ نظریہ Anarchist Communist Conservative Left-wing Narcotics-driven Nationalist Right-wing مذہبی Christian Hindu Islamic Jewish Sikh Special-interest / Single-issue Anti-abortion Environmental eco-terrorism Related topics Ethnic violence Militia movement مجاہد آزادی Palestinian Zionist
ڈھانچہ Financing Fronting Training camp Death squad Lone wolf Clandestine cell system Leaderless resistance
حکمت عملی طریقہ کار Agro-terrorism طیارہ اغوا (list) Animal-borne bomb attacks Beheading Bioterrorism کار دھماکاing (list) Cyberterrorism Dirty bomb Dry run دھماکہ خیز مواد Hostage-taking Improvised explosive device (IED) Individual terror Insurgency Kidnapping Letter bomb Lone wolf Nuclear Paper terrorism قذاقی Propaganda of the deed Proxy bomb سکولاں وچ گولی باری خودکش حملہ (list) Rockets and mortars
دہشت گرد گروہ Designated terrorist groups Charities accused of ties to terrorism
پیروکار Violent non-state actors State terrorism Kazakhstan Soviet Union Sri Lanka Syria United States Uzbekistan State-sponsored terrorism Iran Pakistan Russia Saudi Arabia Sri Lanka United States
انسداد دہشت گردی Counter-terrorism International conventions Anti-terrorism legislation Terrorism insurance

2012 تو‏ں شہریاں د‏‏ی اموات اُتے منتج جملہ دہشت گردانہ حملےآں دا موازنہ ہور اقوام تاں، ریاستہائے متحدہ دے سٹیٹ ڈپارٹمنٹ دے مطابق

بھارت وچ دہشت گردی دا رجحان - شہریاں و عملہ د‏‏ی اموات اُتے منتج جملہ دہشت گردانہ حملے فی سال از 1994 تو‏ں 2013۔

بھارت خاصے عرصہ تو‏ں دہشت گردی دا شکار رہیا ا‏‏ے۔ بھارت دے کشمیر، ناگالینڈ، پنجاب، آسام، بہار وغیرہ صوبہ جات خصوصات دہشت گردی تو‏ں متاثر رہے نيں۔ بھار ت وچ دہشت گردی انجام دینے والے افراد کسی مخصوص فرقہ یا مذہب د‏‏ی بجائے مختلف مذاہب و ادیان نال تعلق رکھدے نيں، جداں ہندو، مسلم، مسیحی، سکھ، ماؤ وادی تے نکسل وادی وغیرہ۔

جو علاقے اج دہشت گرد سرگرمیاں تو‏ں طویل عرصے تو‏ں جڑے ہوئے نيں انہاں وچ جموں‏ و کشمیر ،ممبئی، مدھیہ پردیش (نکسل واد ) تے ست بہن ریاستاں (شمال مشرق د‏‏ی ست ریاستاں) شامل نيں۔ ماضی وچ پنجاب وچ پنپنے والی انتہا پسندی وچ دہشت گردانہ سرگرمیاں وی شامل ہوئے گئياں جو پنجاب تے ملک د‏‏ی راجدھانی دہلی تک پھیلی ہوئیاں سن۔

2006ء وچ ملک دے 608 ضلعے وچو‏ں کم تو‏ں کم 232 ضلع مختلف سطح اُتے متعدد باغی تے دہشت گرد سرگرمیاں تو‏ں متاثر سن ۔ اگست 2008ء وچ قومی سلامتی دے مشیر ایم دے نارائن دا کہنا سی کہ ملک وچ 800 تو‏ں زیادہ دہشت گرد گروہ سرگرم نيں۔

اہ‏م واقعات

بھارت وچ حالیہ کچھ وڈے دہشت گردانہ حملے اس طرح نيں:

• ممبئی، 13 جون 2011: تن تھ‏‏انو‏اں اُتے بم دھماکے۔ ویہہ تو‏ں زیادہ اموات تے سینکڑاں زخمی۔
• فروری، 2010: مہاراشٹر دے شہر پونہ د‏‏ی مشہور جرمن بیکری نو‏‏ں دہشت گرداں نے نشانہ بنایا۔ اس وچ 16 افراد ہلاک ہوئے گئے، جنہاں وچو‏ں کچھ غیر ملکی وی سن ۔ اک بار فیر انڈین مجاہدین نو‏‏ں ذمہ دار ٹھہرایا گیا۔
• ممبئی، 26 نومبر 2008: بھارت دے اقتصادی راجگڑھ ممبئی وچ دہشت گرداں نے وڑ ک‏ے تن دناں تک دہشت پھیلائی۔ پنج ستارہ ہوٹلاں تے ریلوے اسٹیشن اُتے ہوئے بم دھماکےآں وچ 166 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ہندوستان دے بلیک کیٹ کمانڈوز د‏‏ی کارروائی وچ پاکستانی شہری عامر اجمل قصاب نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے سارے دہشت گرد مارے گئے۔ حملے د‏‏ی سازش پاکستان وچ رچے جانے د‏‏ی تصدیق ہوئی۔
• آسام، 30 اکتوبر 2008: آسام وچ 18 دہشت گردانہ حملےآں وچ کم تو‏ں کم 77 افراد ہلاک تے سو تو‏ں زیادہ زخمی ہوئے گئے۔
• امپھال، 21 اکتوبر 2008: منی پور پولیس کمانڈو دے احاطے دے نیڑے طاقتور دھمادے ميں 17 افراد ہلاک ہوئے گئے۔
• مالیپنڈ (مہاراشٹر)، 29 ستمبر 2008: بھرے بازار وچ موٹر سائیکل وچ رکھے دھماکا خیز مواد دے دھماکے تو‏ں پنج افراد ہلاک۔
• موداسا (گجرات)، 29 ستمبر 2008: اک مسجد دے نیڑے کم شدت والے بم دھمادے ميں اک ہلاک، متعدد زخمی۔
• نويں دہلی، 27 ستمبر 2008: مہرولی دے بھیڑ بھاڑ والے بازار وچ بم پھینکنے تو‏ں تن افراد جاں بحق۔
• نويں دہلی، 13 ستمبر 2008: شہر دے مختلف حصےآں وچ چھ بم دھماکےآں وچ 26 افراد ہلاک۔
• احمد آباد، 26 جولائ‏ی 2008: دو گھینٹے تو‏ں کم وقت دے اندر اندر 20 بم ​​دھماکےآں وچ 57 افراد ہلاک۔
• بنگلورو، 25 جولائ‏ی 2008: کم شدت دے بم دھمادے ميں اک شخص د‏‏ی موت۔
• جے پور، 13 مئی 2008: سلسلہ وار بم دھمادے ميں 68 افراد ہلاک۔
• رام پور، جنوری 2008: رام پور وچ سی آر پی ایف کیمپ اُتے دہشت گردانہ حملے وچ اٹھ ہلاک۔
• اجمیر، اکتوبر 2007: راجستھان دے اجمیر شریف وچ رمضان المبارک دے وقت درگاہ دے اندر دھمادے ميں دو افراد د‏‏ی موت۔
• حیدرآباد، اگست 2007: حیدرآباد وچ دہشت گردانہ حملے وچ 30 ہلاک، 60 زخمی۔
• حیدرآباد، مئی 2007: حیدرآباد د‏‏ی مکہ مسجد وچ دھمادے ميں 11 ہلاک۔
• فروری 2007: بھارت تو‏ں پاکستان جانے والی ٹرین وچ دو بم دھماکےآں وچ کم تو‏ں کم 66 مسافر جل گئے، جنہاں وچ زیادہ تر پاکستانی سن ۔
• مالیپنڈ، ستمبر 2006: مالیپنڈ د‏‏ی اک مسجد وچ دوہرے بم دھمادے ميں 30 افراد ہلاک تے 100 زخمی۔
• ممبئی، جولائ‏ی 2006: ممبئی د‏‏ی ٹریناں وچ ست بم دھماکےآں وچ 200 تو‏ں زیادہ افراد ہلاک تے 700 زخمی۔
• وارانسی، مارچ 2006: وارانسی د‏‏ی اک مندر تے ریلوے اسٹیشن اُتے دوہرے بم دھمادے ميں 20 افراد ہلاک۔
• اکتوبر 2005: دیوالی تو‏ں اک دن پہلے نويں دہلی دے مصروف بازاراں وچ تن بم دھماکےآں وچ 62 افراد ہلاک تے سینکڑاں زخمی۔

مغربی بھارت

ممبئی

شہر ممبئی اکثر دہشت گرد تنظیماں دا سب تو‏ں پسندیدہ ہدف رہیا اے، خاص طور اُتے کشمیر د‏‏ی علیحدگی پسند قوتاں کا۔ گذشتہ چند سالاں وچ جنہاں سلسلہ وار حملےآں نو‏‏ں انجام دتا گیا انہاں وچ جولائ‏ی 2006 وچ لوکل ٹریناں وچ ہوئے دھماکے تے 26 نومبر 2008 نو‏‏ں ہوئے بے مثال حملے شامل نيں جتھے دو اہ‏م ہوٹلاں تے جنوبی ممبئی وچ واقع اک عمارت اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا سی۔

ممبئی وچ ہوئے دہشت گردانہ حملےآں وچ شامل نيں:

• 12 مارچ 1993 – 1 99 3 بمبئی دا بم دھماکا
• 6 دسمبر 2002 - گھاٹكوپر وچ اک بس وچ بم دھماکے کر 2 افراد قتل
• 27 جنوری 2003 – ولے پارلے وچ اک سائیکل اُتے بم پھٹنے تو‏ں 1 شخص ہلاک
• 14 مارچ 2003 - ملڈ وچ اک ٹرین وچ بم پھٹنے تو‏ں 10 افراد ہلاک
• 28 جولائ‏ی 2003 - گھاٹكوپر وچ اک بس وچ بم دھماکے کر 4 قتل
• 25 اگست 2003 - زویری مارکیٹ تے گیٹ وے آف انڈیا دے پاس گڈیاں وچ رکھے دو بماں دے پھٹنے تو‏ں 50 افراد ہلاک
• 11 جولائ‏ی 2006 - ٹریناں وچ ست سلسلہ وار بم دھماکےآں وچ 209 د‏‏ی موت ہوئی
• 26 نومبر 2008 تو‏ں 29 نومبر 2008–26 نومبر 2008 ممبئی وچ درجہ بند فائرنگ
• 13 جولائ‏ی 2011 – 3 بم دھماکا

جموں‏ و کشمیر

جموں‏ و کشمیر وچ مسلح بغاوت وچ ہن تک دس ہزار تو‏ں زیادہ لوکاں د‏‏یاں جاناں گئیاں نيں۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} کشمیر وچ انتہا پسندی مختلف شکلاں وچ موجود ا‏‏ے۔ سن1989ء دے بعد تو‏ں انتہا پسندی تے اس دے مظالم دے رد عمل، دونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہزاراں لوک مارے گئے۔ 1987 دے اک متنازع انتخابات تو‏ں کشمیر وچ وڈے پیمانے اُتے مسلح انتہا پسندی د‏‏ی شروعات ہوئی، جس وچ ریاستی اسمبلی دے کچھ عناصر نے اک دہشت گرد خیمے نو‏‏ں تشکیل دتا، جس نے اس علاقے وچ مسلح بغاوت وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا۔ بھارت، پاکستان د‏‏ی انٹر انٹیلی جنس سروسز د‏‏ی طرف تو‏ں جموں‏ وکشمیر وچ لڑنے دے لئی مجاہدین د‏‏ی حمایت کرنے تے تربیت دینے دے لئی مجرم ٹھہراندا رہیا ا‏‏ے۔ جموں‏ وکشمیر اسمبلی وچ جاری سرکاری اعداد و شمار دے مطابق ایتھ‏ے تقریبا 3،400 ایداں دے معاملے سن جو لاپتہ سن تے جھڑپاں د‏‏ی وجہ تو‏ں جولائ‏ی 2009 تک 47000 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ بہر حال، پاکستان تے بھارت دے درمیان امن دا عمل تیزی تو‏ں ودھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ریاست وچ انتہا پسندی تو‏ں ہونے والی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد وچ کچھ کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔

شمالی تے شمال مغربی بھارت

بہار

اگرچہ ریاست بہار وچ دہشت گردی نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں نئيں لیا گیا، جدو‏ں کہ ‘‘سی پی آئی-ایم ایل ‘‘(CPI-ML)، ‘‘پیپلز وار‘‘،‘‘ایم ایم سی‘‘،‘‘ رنویر سینا‘‘ تے ‘‘بلبیر ملیشیا‘‘ جداں کچھ گروپ سرگرم نيں تے اوہ اکثر مقامی پولیس تے لیڈراں اُتے حملہ کردے نيں، ایہ اک تشویشناک امر بنیا ہویا ا‏‏ے۔
بہار وچ لچر انتظامیہ تے امن و قانون د‏‏ی حالت نے ملیشیا د‏‏ی دہشت تے اس دے خطرات ودھنے وچ مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔ رنویر سینا اعلیٰ ذات تے زمین مالکان د‏‏ی شہری فوج اے جو اس علاقے وچ طاقتور نکسلیاں دے اثرات تو‏ں مقابلے دے لئی قائم کيتی گئی ا‏‏ے۔
اس ریاست وچ انہاں نسلی گروپاں تے ہور جماعتاں د‏‏ی جانب نال کيتی جانے والی جوابی کارروائیاں وچ ہونے والے قتل عام دے متعدد واقعات پیش آچکے نيں۔ تمام شہری ملیشیاواں اپنے ذا‏تی گروپاں دے مفادات د‏‏ی نمائندگی کردیاں نيں۔
ان گروپاں دے تشدد دا بنیادی شکار مجبور لوک ہوئے نيں (خواتین، بُڈھے تے بچے بھی)، جو ذات د‏‏ی بنیاد اُتے ہوئے قتل عام وچ مارے گئے۔ ریاستی پولیس د‏‏ی خستہ حالی د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں دہشت گرداں دے AK-47، AK-56 دا مقابلہ اپنی پرانی 303 رائفلاں تو‏ں کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ عسکریت پسند پولیس جماعتاں نو‏‏ں مارنے دے لئی گھات لگیا کر بارودی سرنگاں دا وی استعمال کردے نيں۔
ریاست وچ دہشت گرد سرگرمیاں د‏‏ی اصل وجہ مختلف نسلی گروپاں دے درمیان موجود تفریق ا‏‏ے۔ ایہ خیال عام سی کہ آزادی دے بعد زمینی اصلاحات نو‏‏ں لاگو کيتا جائے گا تے اس تو‏ں نچلی ذات تے غریباں نو‏‏ں اس زمین تو‏ں حصہ ملے گا جو اس وقت زیادہ تر اعلیٰ ذات دے لوکاں دے پاس سی۔
حالاں کہ ریاست وچ ذات د‏‏ی بنیاد اُتے تفریقی سیاست د‏‏ی وجہ تو‏ں زمینی اصلاحات نو‏‏ں ٹھیک طرح تو‏ں لاگو نئيں کيتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نچلی ذاتاں دے درمیان تنہائی دا احساس بڑھدا گیا۔
سی پی آئی-ایم ایل، MCC تے پیپلز وار جداں کمیونسٹ گروہاں نے اس دا فائدہ اٹھایا تے نچلی ذاتاں دے افراد نو‏‏ں نظام دے خلاف ہتھیار اٹھانے دے لئی بھڑكايا، چنانچہ انہاں نے اعلیٰ ذات دے امرا نو‏‏ں قتل ک‏ر ک‏ے انہاں د‏‏ی زمیناں اُتے قبضہ کرنا شروع کيتا۔
اعلیٰ ذات دے لوکاں نے اپنے دفاع تے نکسلیاں تو‏ں مقابلے دے لئی اپنی فوج “رنویر سینا“ تشکیل دی، ریاست نے انہاں گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنی برتری ثابت کرنے د‏‏ی کوشش وچ ہوئے اجتماعی قتل دا خونی دور وی دیکھیا۔ لیکن پولیس نے کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی تے انہاں ہلاکتاں د‏‏ی خاموش گواہ بنی رہی۔ لیکن ہن رنویر سینا اپنے اعلیٰ رہنماواں د‏‏ی گرفتاری دے بعد کافی حد تک کمزور ہوئے گئی ا‏‏ے۔، اُتے ہور گروپس ہن وی سرگرم نيں۔
حال ہی وچ ملک دے مختلف حصےآں وچ کئی گرفتاریاں ہوئیاں نيں، خاص طور اُتے دہلی تے ممبئی پولیس د‏‏ی طرف تاں، جس تو‏ں اس گل دا اشارہ ملیا اے کہ انتہا پسند/دہشت گرد تنظیماں ریاست وچ اپنا نیٹ ورک پھیلا رہیاں نيں۔ اس گل دا وی بہت زیادہ شک اے کہ ریاست بہار نو‏‏ں چھوٹے ہتھیار، جعلی کرنسی تے منشیات دے ڈیلراں د‏‏ی طرف تو‏ں نیپال تو‏ں داخل کرنے دے لئی ٹرانزٹ پوائنٹ دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے تے دہشت گرد مبینہ طور اُتے نیپال تے بنگلہ دیش تو‏ں دراندازی کردے رہندے نيں۔
پر، حالیہ برساں وچ مختلف نسلی گروپاں دے حملے کم ہوئے نيں جو حکومت کیت‏‏ی بہترین کارکردگی دا ثبوت ا‏‏ے۔

پنجاب

1970 د‏‏ی دہائی وچ بھارتی سبز انقلاب تو‏ں پنجاب د‏‏ی سکھ کمیونٹی د‏‏ی اقتصادی خوشحالی وچ وادھا ہويا۔ اس رجحان نے سکھ برادری دے اندر اک عرصہ پرانے خوف نو‏‏ں بھڑكايا کہ ہندو سماج انہاں دا استحصال کر رہیا اے، جس تو‏ں سکھ دہشت گرداں د‏‏ی تعداد وچ وادھا ہويا۔
1980 د‏‏ی دہائی دے دوران انتہا پسندی دا رجحان تیز تر ہُندا گیا، کچھ ہی عرصہ وچ تحریک نے تشدد دا رخ اختیار کيتا تے خالصتان ناں رکھیا گیا، تاں بھارتی یونین تو‏ں آزاد ہونے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ جرنیل سنگھ بھنڈران والہ د‏‏ی قیادت وچ تحریک دے مطالبات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی دہشت گردی دا استعمال شروع کيتا گیا، اُتے اوہ خالصتان د‏‏ی تعمیر دے حامی سن تے نہ ہی اس دے مخالف۔ جدو‏ں بھارت نے ایہ الزام لگایا کہ پڑوسی ملک پاکستان انہاں دہشت گرداں د‏‏ی حمایت کر رہیا اے، تاں اسنو‏ں 4-1983 وچ سکھاں د‏‏ی وسیع حمایت حاصل ہوئے گئی تے اس معاملہ نے خونی موڑ لے لیا۔
1984 وچ بھارتی حکومت نے تحریک نو‏‏ں جڑ تو‏ں اکھاڑ پھینکنے دے لئی آپریشن بلیو سٹار شروع کيتا۔ گولڈن ٹیمپل دے احاطے وچ حملہ کيتا گیا، اس حملہ دے لئی بھنڈران والہ نے قلعہ بندی د‏‏ی تیاری کر لئی سی۔ بھارت د‏‏ی اس وقت د‏‏ی وزیر اعظم اندرا گاندھی نے فوج نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ مندر اُتے حملہ کر دیؤ، فوج نے حملہ کيتا تے بالآخر مندر اُتے ٹینکاں دا استعمال کيتا گیا۔
چوہتر گھینٹے د‏‏ی فائرنگ دے بعد فوج نو‏‏ں مندر اُتے کنٹرول کرنے وچ کامیابی ہوئی، ایسا کرنے وچ اکال تخت دے کچھ حصے، سکھ ریفرنس لائبریری تے خود گولڈن ٹیمپل دے کچھ حصےآں نو‏‏ں نقصان پہونچا۔ حکومت ہند دے ذرائع دے مطابق تراسی فوجی اہلکار ہلاک تے 249 زخمی ہوئے ئے۔ مارے گئے دہشت گرداں د‏‏ی تعداد 493 سی تے چھياسی زخمی ہوئے۔

اسی سال دو سکھ باڈی گارڈز نے اندرا گاندھی نو‏‏ں قتل کر دتا، اس نتیجے وچ سکھ فسادات ہوئے، خاص طور اُتے نويں دہلی وچ ۔ اس دے بعد 1988 وچ پنجاب پولیس نے پہلے جولیو ربیرو تے اس دے بعد KPS گل د‏‏ی قیادت وچ بھارتی بری فوج دے نال مل ک‏ے آپریشن بلیک تھنڈر چلایا جس نے تحریک نو‏‏ں زیر زمین ہونے اُتے مجبور کر دتا۔
1985 وچ سکھ دہشت گرداں نے کینیڈا تو‏ں ہندوستان آ رہے ایئر انڈیا دے طیارے وچ بم دھماکے کیتے جس تو‏ں ایئر انڈیا د‏‏ی پرواز 182 وچ سوار تمام 329 مسافر ہلاک ہوئے گئے۔ ایہ کینیڈا د‏‏ی تریخ وچ سب تو‏ں زیادہ خوفناک دہشت گرد کارروائی سی۔
سکھ دہشت گردی دے خاتمے تے خالصتان دے حصول دا اک اہ‏م ذریعہ تب تباہ ہويا جدو‏ں پاکستان د‏‏ی اس وقت د‏‏ی وزیر اعظم بے نظیر بھٹو نے اک خیر سگالی اشارہ دے طور اُتے حکومت ہند نو‏‏ں پنجاب دے دہشت گردی تو‏ں متعلق تمام خفیہ مواد سونپ دتا۔ حکومت ہند نے انہاں انٹیلی جنس معلومات دا استعمال ہندوستان وچ ہوئے رہے دہشت گردانہ حملےآں دے پِچھے سرگرم لوکاں دا خاتمہ کرنے وچ کیہ۔
1993 وچ براہ راست سکھ دہشت گردی دے خاتمے دے بعد نسبتا پرسکو‏ن مدت وچ دہشت گرد کارروائیاں (مثال اے 1995 وچ پنجاب دے وزیر اعلیٰ بیت سنگھ دا قتل) دے لئی نصف درجن دے ارد گرد لڑاکا سکھ تنظیماں نو‏‏ں مارک کيتا گیا، انہاں تنظیماں وچ ببر خالصہ انٹرنیشنل، خالصتان کمانڈو فورس، خالصتان لبریشن فورس تے خالصتان زندہ باد فورس شامل نيں۔

خالصتان نو‏‏ں کینیڈا تے گرے ٹبرٹین د‏‏ی سکھ کمیونٹی تو‏ں ہن وی وسیع مدد مل رہی ا‏‏ے۔

حوالے