ملک کافور

ملک کافور Malik Kāfūr
ملک کافور
ہور ناں	Tāj al-Dīn 'Izz al-Dawla, Malik Nā'ib, Hazār-Dīnārī، al-Alfī
موت	فروری 1316 دہلی
وابستگی	سلطنت دہلی
عہدہ	Na'ib (Viceroy)
جنگاں	Mongol invasion (1306) علاء الدین خلجی دی فتح دیوگیری (1308) محاصرہ ورنگل (1310ء) (1310) محاصرہ دوارسمدر (1311) پانڈئے باھشاہت اُتے ملک کافور دا حملہ (1311)

مَلِک کافوُر ( وفات 1316ء )، اس دا اصل ناں صابور بھائی ولد جیرا بھائی سی، جو سولانسکی خاندان دا اک زمیندار راجپوت سی، کافور غلام سی جس نے اسلام قبول کیتا تے سلطنت دہلی دے سلطان علاؤ الدین خلجی دی فوج دا 1296 – 1316ء تک سپہ سالار رہیا۔

کافور نوں دراصل علاؤ الدین دی فوج نے کھمبھات شہر اُتے قبضہ دے بعد چھین لیا سی۔ کافور نوں خسی (آختہ) کر دے اسنوں مخنث (خواجہ سرا) بنا دتا گیا۔ ملک کافور نوں 'ہزار دیناری' وی کہیا جاندا سی کیونکہ اسنوں علاؤ الدین خلجی نے ہزار دینار دے بدلے اپنے سپہ سالار نصرت خان توں خریدیا سی۔ کافور نے فوج وچ بہت تیزی بنا جگہ بنا لئی۔ سن 1305ء وچ کافور نے جنگِ آمروہا وچ منگولاں نوں شکست دتی تے 1309 – 1311ء دے درمیان وچ جنوبی ہندوستان وچ دو مہمات دی قیادت کیتی۔ پہلی وارانگال تے دوسری سمودرا، مابار تے مدورائی دے خلاف۔ کافور نوں جنوب دی مہمات دے بعد مَلِک نائب بنا دتا گیا۔ سن 1294ء وچ کافور نے سلطنت یداوا دے دارلحکومت دیواگری کیخلاف سلطان دی فوج دی قیادت کیتی۔ کافور نے جنوب ول کاکاتیا خاندان اُتے مزید حملے کیتے، سلطنت دے لئی بہت زیادہ دولت جتدا رہیا تے ہندوآں دے مندر ختم کیتے۔ وارنگال دے مال غنیمت وچ مشہور ہیرا " کوہِ نور " وی لُٹیا۔ حملےآں دے دوران وچ اس نے کئی ہندو مندراں نوں تباہ کیتا تے انہاں نوں لُٹیا جس وچ ہالیبیدو وچ ہویاسالیشوارا دا مشہور مندر وی سی۔ مشہور تریخ دان ضیاء الدین برنی دے مطابق کافور 214 ٹن سونا تے لوُٹے ہوئے خزانے توں لکے 20,0000 گھوڑے تے 612 ہاتھی اپنے نال دلی واپس لیایا سی۔

مفتی شوکت علی فہمی اپنی کتاب " ہندوستان اُتے اسلامی حکومت " وچ اس دا ذکر کچھ ایویں کردے نیں :

" سلطان علاؤ الدین نے کھمبایت توں آئے ہوئے کافور نامی اک خوب رُو تے نو عمر غلام نوں اپنا منظور نظر بنا لیا سی۔ ایہ خوبصورت لڑکا امرد سی جس نے بہت جلد سلطان دے مزاج وچ اس قدر دخل حاصل کر لیا کہ 706ھ مطابق 1307ء وچ سلطان نے اس دا درجہ تمام امرا توں بلند کر کے اسنوں وزارت عظمیٰ دا عہدہ تفویض کر دتا تے اس دے نال ہی اسنوں سپہ سالار بنا کے تے اک لکھ فوج دے کے دکن دی تسخیر دے لئی روانہ کر دتا۔ "

"فرہنگِ آصفیہ" دے مرتب مولوی سید احمد دہلوی گو کہ کافور دی بہادری تے دلیری دے قائل نیں، لیکن اوہ خواجہ سرائی دے پس منظر وچ ملک کافور دا ذکر ان الفاظ وچ کردے نیں :

" اس جاہلانہ حرکت وچ اہلِ خطا توں ہی ایہ حرکت سرزد نہیں ہوئی بلکہ ہندوستان دے بادشاہ علاؤ الدین خلجی دے عہد وچ وی ملک کافور نوں ہمارے ہندوستان وچ شاہانِ خطا دے زمانے توں کم اقتدار تے مرتبہ حاصل نہیں ہویا۔ ملک کافور سلطنت دے اعلیٰ ارکان وچ سی۔ اس توں وڈے وڈے نمایاں کارنامے ظہور وچ آئے سن۔ ایہ شخص چار دفع تسخیر دکن دے واسطے بھیجیا گیا۔ راجا رام دیو نوں اسی نے قید کر دے دہلی روانہ کیتا۔ دوار دے راجگان نوں اسی نے مغلوب کیتا۔ وارنگل دے راجا نوں اسی نے باجگزار بنایا۔ تمام دکن نوں گولکنڈا تک تہ و بالا کر دے اوتھے اک مسجد مسلماناں دے عہدِ سلطنت دی یادگار تعمیر کیتی۔ غرض ہندوستان دی تیرھویں عیسوی صدی وی خواجہ سراواں دی تریخ دے واسطے اک قابل فخر صدی ہوئی۔ "

ضیاءالدین ربانی لکھدا اے " پس … علاؤ الدین خلجی دی زندگی دے ان آخری چار پنج سالاں وچ، سلطان اپنے ہوش و حواس کھو رہیا سی، اوہ ملک نائب دی محبت وچ دیوانہ ہو گیا سی۔ اس نے اپنی ذمہ داریاں بیکار، خوشامدی صدومی کافور نوں دے دتیاں سن۔ جس نے اسنوں نفرت دی موت سلا دتا سی۔ " ربانی لکھدا اے : " ایہ جاہل آدمی نہیں جانتا سی کہ خسی ہونا، صدومیت دا شکار ہونا تے لادین ہونا بدترین برائیاں نیں۔ اسنوں انہاں ضروریات دا نہیں پتا سی تے بادشاہت دے انہاں اصولاں دا جس دے لئی آزاد، منفرد، بے خوف تے طاقتور شخص بننا پیندا اے … ایہ سی ملک کافور۔ "