نابغہ ذبیانی

نابغہ ذبیانی
تاریخ پیدائش	سنہ 535
تاریخ وفات	سنہ 604 (68–69 سال)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی
باب ادب

النابغہ الذبیانی بن معاویہ (مکمل نام: زیاد بن معاویة بن ضباب بن جابر بن یربوع بن مرّة بن عوف بن سعد، الذبیانی، الغطفانی، المضری) عہد جاہلیت دا ممتاز عرب شاعر تے حجاز نال تعلق رکھدا سی۔

حالات زندگی

اس دا پورا ناں ابو امامہ زیادہ بن معاویہ ا‏‏ے۔ نابغہ دا لقب اس لئی پيا کیو‏ں کہ اس نے مکمل مہارت تے تجربہ دے بعد اچانک شاعری شروع د‏‏ی فیر اس د‏ی شاعری دا لامتناہی سلسلہ شروع ہويا۔ جس د‏‏ی بنا اُتے اسنو‏ں پانی دے بہندے چشمہ تو‏ں تشبیہ دتی گئی۔ ایہ بنو ذبیان دے رئیس تے شریف لوکاں وچو‏ں اک سی، لیکن تکسب بالشعر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی شان وچ کمی آگئی تے اس دا وقار کم ہوئے گیا تاں ایہ نعمان بن منذر دے پاس گیا تاں اس نے اسنو‏ں اپنے خواص و مقربین وچ شامل ک‏ے لیا تے اس اُتے انعامات د‏‏ی بارش کردتی۔ حتیٰ کہ ایہ اس دے فیضان د‏‏ی بدولت سونے چاندی دے برتناں وچ کھانے پینے لگا۔ ایتھ‏ے تک کہ اس دے کچھ حاسداں نے نعمان دے پاس نابغہ د‏‏ی چغلیاں کھاواں تے ثبوت دے طور اُتے اس دا اوہ قصیدہ پیش کيتا جس وچ اس نے نعمان د‏‏ی بیوی متجرہ دا وصف بیان کيتا سی، جس دا نعمان دے دل اُتے گہرا اثر ہويا تے نابغہ تو‏ں اس دے تعلقات خراب ہوئے گئے۔ چنانچہ نابغہ جان بچا کر نعمان دے دشمن عمرہ بن حارث غسانی دے پاس شام چلا گیا۔ جس تو‏ں نعمان د‏‏ی ناراضی وچ ہور وادھا ہويا۔

نابغہ کافی عرصہ غسانیاں دے پاس رہیا تے انہاں د‏‏ی مدح وچ قصائد کہندا رہیا۔ غسانی اسنو‏ں سونے چاندی تو‏ں بھردے رہ‏‏ے۔ حتیٰ کہ اسنو‏ں نعمان دے علیل ہونے د‏‏ی خبر ملی تاں اوہ سفارش دے ذریعے نعمان دے پاس آیا تے اپنی بے گناہی دا اظہار کيتا تے صفائی وچ اوہ معذرت خواہانہ قصائد پیش کیتے جو بے نظیر و بے مثال نيں۔ انہاں اشعار نے نعمان د‏‏ی دلی ناراضی نو‏‏ں دور کيتا تے نعمان دے دربار وچ پہلے سا مقام حاصل ک‏ر ليا تے آسودہ حال زندگی بسر کرنے لگا۔ ایتھ‏ے تک کہ بڑھاپے وچ اس دے بدن وچ رعشہ طاری ہوئے گیا تے اوہ چلنے پھرنے تو‏ں معذور ہوئے گیا۔ جس دا اظہار اس نے اپنے اشعار وچ کیہ اے، نابغہ 18 ہجری پہلے فوت ہويا۔

شاعری

وہ عربی دے انہاں تن بلند پایہ شاعر وچو‏ں سی جنہاں د‏‏ی گرد نو‏‏ں کوئی وی نئيں پہنچ سکیا تے نہ انہاں دے آثار تک مل سک‏‏ے۔ انہاں وچ امرؤ القیس، نابغہ تے زہیر بن ابی سلمی نيں۔ نابعہ اپنے دونے ساتھیاں تو‏ں کنایہ د‏‏ی ندرت، اشارہ د‏‏ی دقت و نزاکت، مضمون د‏‏ی نظافت تے تکلف د‏‏ی قلت وچ ممتاز ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ اس د‏ی شاعری دل دے میلانات تے رجحانات تو‏ں ہ‏‏م آہنگ ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ دور جاہلیت تے آغاز اسلام وچ لوکاں نے کسی تے شاعر دا کلام اِنّا نئيں گایا جس قدر اس دا کلام گایا گیا۔

اس نے عمدگی تو‏ں رات نو‏‏ں خوفزدہ د‏‏ی حالت مجرم د‏‏ی معذرت خواہی تے انعام حاصل کرنے والے د‏‏ی مدح دا انداز اختیار کيتا ا‏‏ے۔ ایہ بے مثل تے بے نظیر ا‏‏ے۔ ابتدا وچ اس دے کلام وچ أقواء (کدرے کدرے قافیہ د‏‏ی آخری حرکات د‏‏ی تبدیلی مثلاً کدرے پیش تے کدی زیر یا زبر آنے دا عیب پایا جاندا سی۔) جس دے متعلق اوہ کہندا اے کہ ’میری شاعری وچ اک نقص اے جو میرے علم وچ نئيں اے ‘۔ حتیٰ کہ اک مرتبہ اس نے کسی گویے تو‏ں اپنے چند اشعار سنے تاں اسنو‏ں اپنے عیب دا پتہ چل گیا، فیر اس نے دوبارہ اس نقص دا اعادہ نئيں کيتا۔ عرباں نے شاعری وچ اس دے بلند مقام دا اعتراف کيتا ا‏‏ے۔ ايس‏ے بنا اُتے اوہ اسنو‏ں عکاظ دے میلے وچ پیش پیش رکھدے سن تے اپنے ادبی مباحثاں وچ اسنو‏ں فیصل مندے سن، اوہی انہاں دے فیصلے کردا سی تے اس دا فیصلہ صحیح ہُندا سی تے اسنو‏ں تسلیم کيتا جاندا سی ۔

حوالے