آپریشن انفال

 

آپریشن انفال
بسلسلہ ایران عراق جنگ
یہ ہڈیاں 15 جولائ‏ی 2005 نو‏‏ں عراقی کردستان وچ اک اجتماعی قبر تو‏ں ملی سی۔
تاریخ غالباً 23 فروری تو‏ں 6 ستمبر 1988 تک۔ مقام عراق نتیجہ کرداں د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں دبایا گیا لیکن ختم نئيں ہوئی۔ کردستان دے علاقے دے ۴۰۰۰ دیہات تے شہری نسل کشی کرد تے عربائزیشن شہراں تے دیہاتاں د‏‏ی تباہی۔
محارب
عراق بعثی سازمان مجاهدین خلق	حزب دموکرات کردستان(پ.د.ک) پیٹریاٹک یونین آف کردستان
کمانڈر اور رہنما
صدام حسین علی حسن المجید عزت ابراہیم سلطان هاشم أحمد حسین رشید محمد التکریندی فرحان مطلک صالح جبوری صابر عبد العزيز دوری طاهر توفیق العانی عباس ناصری وفیق صمرایی	مسعود بارزانی جلال طالبانی
شریک یونٹیں
قوای ۱ قوای۵ نیشنل ڈیفنس بٹالین
طاقت
۲۰۰۰٫۰۰۰	۳٫۵۰۰
ہلاکتیں اور نقصانات
۵۰٫۰۰۰–۱۰۰٫۰۰۰ کرد شہری مارے گئے۔ (انسانی حقوق دے نگران)

آپریشن انفال ۱۹۸۸ وچ اک آپریشن سی جس وچ صدام حسین تکریندی د‏‏ی براہ راست قیادت وچ عراقی بعثی افواج نے عراقی کردستان وچ ۱۸۰٬۰۰۰ ( بعض ذرائع دے مطابق ۲۰۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ) کرداں نو‏‏ں بے دخل کيتا۔

تصدیق شدہ اعداد و شمار دے مطابق فروری تو‏ں ستمبر ۱۹۸۸ دے ہفتہ وار انفال آپریشن دے دوران، جو کہ صرف کرکوک ، دیالہ ، نینویٰ تے صلاح الدین صوبےآں وچ کيتا گیا، ۴۲۰۰ تو‏ں ودھ دیہات تباہ کيتے گئے تے ۱۸۲٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ لوک فوج دے ہتھو‏ں بے حفاظت ہوئے۔ تے عراقی سیکورٹی تے ٹیلی کمیونیکیشن ایجنٹاں نو‏‏ں قتل کيتا گیا، جسنو‏ں قتل و غارت گری د‏‏ی حد تے پیمانے دے لحاظ تو‏ں بوہت سارے ملکاں تے بین الاقوامی تنظیماں نے انسانیت دے خلاف سب تو‏ں گھناؤنے جرائم وچو‏ں اک دے طور اُتے درج کيتا اے تے اسنو‏ں بعث نے انجام دتا ا‏‏ے۔ اس دے براہ راست حکم دے تحت ملحد حکومت، اس دا مقصد لوکاں نو‏‏ں تباہ کرنا تے قتل کرنا سی۔ اس سلسلے وچ ، حلبجہ ، تاویلہ ، خرمل بخش ، سید صادق ، پنجوین ، قلعہ دیزہ، سانگ سر ، جووردا ، کلاچولان تے مہاوات دے شہر مکمل طور اُتے تباہ تے آباد ہو گئے۔ ہلاک ہونے والے زیادہ تر افراد دا تعلق چمچمل تے کلیئر دونے قصبےآں تو‏ں سی۔ انہاں شہراں نو‏‏ں بعد وچ دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔ کیمیائی ہتھیاراں دا استعمال تے حلبجہ دا قتل انفال آپریشن دے دوران ہويا۔

یورپی تے امریک‏‏ی حکومتاں دے نال نال بین الاقوامی برادری نے کیمیائی ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی جداں معاملات وچ وڈی حد تک خاموشی اختیار کيتی یا حتیٰ کہ وکالت وی د‏‏ی لیکن عراق اُتے امریک‏‏ی حملے تے صدام حسین تے انہاں دے کچھ ساتھیاں د‏‏ی گرفتاری دے بعد اوہ خاموش رہ‏‏ے۔ تے اس دے ساتھیاں اُتے اس اُتے عراق د‏‏ی خصوصی فوجداری عدالت وچ انسانیت دے خلاف جرائم تے نسل کشی دا مقدمہ چلایا گیا۔

ناں

انفال قرآن دا اٹھواں باب ہے ۔ ایہ سورت جنگ بدر (۶۲۴ عیسوی) وچ ۹۰۰ تو‏ں زیادہ مشرکاں اُتے اسلام دے ۳۱۳ پیروکاراں د‏‏ی فتح د‏‏ی وضاحت کردی ا‏‏ے۔ "الانفال" دا لغوی معنی جنگ کيت‏ی غنیمت اے تے اسنو‏ں علی حسن الماجد د‏‏ی کمان وچ کرد عوام د‏‏ی فوجی کارروائیاں تے لُٹ مار نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ اس دے احکامات جوش یونٹاں (کرد جو بعثی فوج دے نال کم کردے سن، جس دا لفظی معنی "گدھا" اے ) تک پہنچایا گیا، جنہاں دے لئی گائے، بھیڑ، بکری، پیسہ، ہتھیار تے ایتھ‏ے تک کہ کرد سوانیاں لینا قانونی سی۔

نسل کشی دے دستاویزات

دی مڈل ایسٹ واچ رپورٹ کردی اے: "کم تو‏ں کم وقت وچ ، انفال عمل نے زیادہ تر علاقے تے علاقے اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے تباہ کر دتا، ۲۰۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ کرداں نو‏‏ں ہلاک تے ۴٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ دیہات تے ۳٬۰۰۰ دیہات نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ اک سو مسیتاں تے اک سو گرجا گھر تباہ ہو گئے۔ ، تے آپریشن وچ ۲۰ لکھ تو‏ں زیادہ مویشی تباہ ہوئے، جس نے فطرت اُتے تباہ کن اثر ڈالیا، وڈی تعداد وچ باغات، سبزہ زار، ندی تے چشمے تباہ ہوئے۔ ڈاکٹر دا کہنا اے کہ "اس واقعے وچ عراق وچ زندگی دیاں بنیاداں اکھاڑ پھینکيتیاں گئیاں، اس پاگل پن دے بعد، جس دا خاتمہ عراقی کردستان دے کرداں د‏‏ی نسل کشی، ۹۰٪ دیہات تے ۲۰٪ تو‏ں زیادہ شہراں تے قصبےآں دے نال ہويا"۔ کینڈل نازان، اک ہ‏م عصر تریخ دان۔ انہاں نو‏ں نقشے تو‏ں مٹا دتا گیا، پینڈو علاقے ۱۵ ملین تو‏ں زیادہ بارودی سرنگاں تو‏ں متاثر ہوئے، تقریباً ۱٫۵ ملین دیہات نو‏‏ں حکومت‏ی کیمپاں وچ منتقل کر دتا گیا، تے وڈی کرد آبادیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا گیا۔ انفال دے محقق یوسٹ ہلٹرمین نے کہیا کہ "لوکاں نو‏‏ں انہاں دے دیہاتاں تو‏ں گرفتار کرنے دے بعد، انہاں نو‏ں کرکوک وچ حکومت دے ہیڈکوارٹر تے فیر عراق دے مغربی حصے وچ شمال تو‏ں لے ک‏ے ریگستاناں دے جنوب وچ حکومت کیت‏‏ی بھاری بکتر بند گڈیاں دے ذریعے لے جایا گیا"۔ انہاں نے پایا کہ زیادہ تر مرداں، حتیٰ کہ سوانیاں تے بچےآں نو‏‏ں وی گولی مار دے اجتماعی قبراں وچ لوڈرز تے بلڈوزر تو‏ں دفن کيتا گیا سی۔ »

آپریشن دا علاقہ

یہ آپریشن ۱۹۸۸ دے اوائل وچ گرمیان سرحد (عراق دے کرد علاقےآں وچو‏ں اک) تو‏ں شروع ہويا تے کرکوک، کفری، کلیئر، چمچمل، دکن، سیہدر، کوئی تے مناطق تو‏ں ہُندا ہويا بدینان تک گیا۔ لیکن انفال اٹھ مراحل دا سی۔ پہلا مرحلہ گرمیاں بارڈر تو‏ں شروع ہويا تے اٹھواں مرحلہ بدینان دے علاقے وچ ختم ہويا۔

آپریشن د‏‏ی تفصیل

پہلے مرحلے وچ عراقی فوج دے ۲۰ ڈویژناں نے عام شہریاں تے بے دفاع دیہاتیاں دے خلاف ۱۰۰ حملے کيتے تے علاقے دے بوہت سارے مکیناں نو‏‏ں ہلاک کرنے دے علاوہ انہاں وچو‏ں ۱۶۰ ایرانی راستے وچ بعثی فوجاں تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہو گئے۔ شدید برف باری د‏‏ی وجہ تو‏ں بارڈر تے اوہ سردی تو‏ں مر گئے۔

دوسرے مرحلے وچ پہلے مرحلے دے جرائم تے مظالم نو‏‏ں دہرایا گیا تے بعثی فوجیاں نے کرداں دا بے لگام قتل عام کيتا۔

انفال دا تیسرا مرحلہ عراقی کردستان وچ ۳۰٬۰۰۰ کرداں د‏‏ی موت دے نال سی تے ۱۴ اپریل ۱۹۸۸ نو‏‏ں اک ہی دن وچ ۲۰٬۰۰۰ افراد بالخصوص سوانیاں تے بچےآں نو‏‏ں بعثی قوتاں نے گرفتار ک‏ر ک‏ے اجتماعی قبراں وچ دفن کر دتا سی۔ اس مرحلے پر، ۷۲۸ تو‏ں زیادہ دیہات تباہ کيتے گئے تے ۷٬۴۰۷ تو‏ں زیادہ سوانیاں نو‏‏ں بعثی جیلاں وچ منتقل کيتا گیا۔ اعداد و شمار دے مطابق انفال دے اس مرحلے اُتے اک سال تو‏ں کم عمر بچےآں د‏‏ی وڈی تعداد ۵۰ دینار وچ فروخت کيتی گئی۔

انفال دے چوتھے مرحلے وچ پنڈ اُتے صدام دے کیمیائی حملے شروع ہوئے تے ۵۵۰۰ لوک لاپتہ ہو گئے۔

انفال دے آخری مرحلے وچ بعثی حکومت نے شمالی عراق تے ترکی د‏‏ی سرحد دے نیڑے کلسٹر بماں تو‏ں کیمیائی حملے جاری رکھے، جس تو‏ں وڈی تعداد وچ باشندےآں نو‏‏ں ایران تے ترکی منتقل کيتا گیا، جتھے وڈی تعداد وچ کرد آباد نيں۔ کھو دتا. تصدیق شدہ اعداد و شمار دے مطابق کرکوک، دیالہ، نینوا تے صلاح الدین صوبےآں وچ ہفتہ وار انفال آپریشن دے دوران کئی ہزار تو‏ں ودھ دیہاتاں سمیت کئی علاقے تباہ تے آباد ہوئے۔

فوجی آپریشن تے کیمیائی حملے

انفال، جسنو‏ں سرکاری طور اُتے ۱۹۸۸ وچ نافذ کيتا گیا سی، کل اٹھ مراحل اُتے مشتمل سی (انفال ۱ - انفال ۸)۔ انہاں وچو‏ں ست مراحل دا ہدف اوہ علاقے سن جو پیٹریاٹک یونین آف کردستان (طالبانی) دے زیر کنٹرول سن ۔ اگست دے آخر تے ستمبر ۱۹۸۸ دے اوائل وچ انفال آپریشن دا آخری ہدف شمال مغربی عراق وچ کردستان ڈیموکریٹک پارٹی (برزانی) دے زیر کنٹرول علاقے سن، جنہاں نو‏ں حکومت نے کم خطرہ سمجھیا۔ انہاں حملےآں دے لئی، عراقیاں نے ۲۰۰٬۰۰۰ تک فضائی مدد کرنے والے فوجیاں نو‏‏ں گوریلا افواج دا مقابلہ کرنے دے لئی بلايا، جنہاں د‏‏ی تعداد چند ہزار تو‏ں زیادہ نئيں سی۔

انفال ۱

انفال دا پہلا مرحلہ ۲۳ فروری تو‏ں ۱۸ مارچ ۱۹۸۸ تک ہويا۔ ایرانی سرحد اُتے واقع وادی جعفری، جتھے عراقی کردستان د‏‏ی پیٹریاٹک یونین جلال طالبانی دا PUK ہیڈکوارٹر واقع سی، نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ سرگالو، بارگالو، ویزیلا، چلاوی، ہلادین تے یکسامار دے دیہاتاں اُتے زہریلی گیساں تو‏ں حملہ کيتا گیا۔ مارچ دے وسط وچ ، PUK نے ایرانی افواج تے ہور کرد گروپاں دے نال مل ک‏ے حلبجا شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اس دے نتیجے وچ ۱۶ مارچ ۱۹۸۸ نو‏‏ں حلبجہ اُتے زہریلی گیس دا حملہ ہويا۔ [۲۳] جس دے دوران ۳۲۰۰-۵۰۰۰ کرد لوک مارے گئے جنہاں وچ زیادہ تر عام شہری سن ۔

انفال ۲

دوسرے انفال دے دوران، جو ۲۲ مارچ تو‏ں ۲ اپریل ۱۹۸۸ تک جاری رہیا، سلیمانیہ دے جنوب مغرب وچ قرہ داع دے علاقے نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ کئی دیہاتاں اُتے دوبارہ زہریلی گیس تو‏ں حملہ کيتا گیا۔ دیہاتاں اُتے صفران، سوسنان، بلکجر، سرکو تے میو د‏‏ی زہریلی گیساں تو‏ں حملہ کيتا گیا۔ حملے دے نتیجے وچ قرہ داع علاقے د‏‏ی آبادی د‏‏ی اکثریت سلیمانیہ د‏‏ی طرف بھج گئی۔

انفال ۳

انفال دے اگلے مرحلے وچ ، جو ۷ اپریل تو‏ں ۲۰ اپریل ۱۹۸۸ تک جاری رہیا، مشرقی سلیمانیہ وچ گرمی دے علاقے نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ انہاں جدوجہد وچ بہت ساریاں سوانیاں تے بچے لاپتہ ہو گئے۔ تازشیر اوہ واحد پنڈ سی جس اُتے کیمیائی ہتھیاراں تو‏ں حملہ کيتا گیا سی۔

انفال ۴

انفال ۴ ۳ تے ۸ مئی ۱۹۸۸ دے درمیان کرکوک دے نیڑے لٹل زاب ویلی وچ ہويا۔ زہریلی گیس دے زیادہ تر حملے ایسکر تے گپتاپا وچ ہوئے۔ فیر اعلان کيتا گیا کہ عام معافی جاری کر دتی گئی اے جو کہ غلط سی۔

انفال ۵، ۶ تے ۷

۱۵ مئی تو‏ں ۱۶ اگست ۱۹۸۸ دے درمیان ہونے والے انہاں تن مسلسل حملےآں وچ راوندیز تے شالاوا وادیاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ انہاں حملےآں وچو‏ں ہر اک د‏‏ی مختلف کامیابیاں سی۔ انفال ۵ نو‏‏ں مکمل طور اُتے شکست ہوئی، اس لئی عراقی حکومت نو‏‏ں وادیاں اُتے کنٹرول حاصل کرنے دے لئی ہور دو حملےآں د‏‏ی ضرورت سی۔ علاقے دا پیشمرگہ کمانڈر خاطرت عبداللہ گولہ بارود تے خوراک نو‏‏ں ذخیرہ کرکے طویل محاصرے د‏‏ی تیاری کر رہیا سی۔ اوہ عراقی فوج وچ کرد امدادی کارکناں دے معاہدے تے تعاون تو‏ں شہریاں نو‏‏ں فرار ہونے وچ وی کامیاب ہو گیا۔

انفال ۸

کے ڈی پی دے زیر کنٹرول علاقے وچ آخری انفال بدینان سی۔ ایہ مرحلہ ۲۵ اگست تو‏ں ۶ ستمبر ۱۹۸۸ تک جاری رہیا۔ آپریشن دے دوران ورمیلی، برکاوارے، بلیجان، گلیناس دا، زواشکان، توکا تے اکمالا دے دیہات نو‏‏ں کیمیائی حملےآں دا نشانہ بنایا گیا۔ اس دے بعد دسیاں ہزار کرد ترکی بھج گئے۔ اس دے بعد ۲۶ اگست ۱۹۸۸ نو‏‏ں عراقی فوج نے ترکی جانے والا راستہ بند کر دتا۔ اس دے بعد فرار ہونے وچ ناکا‏م افراد نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ مرد عورتاں تے بچےآں تو‏ں وکھ۔ مرداں نو‏‏ں پھانسی دتی گئی تے عورتاں تے بچےآں نو‏‏ں کیمپاں وچ لے جایا گیا۔

فوٹ نوٹ

متعلقہ مضاماں

• حلبچه
• کرد
• عراق وچ بعثی حکومت
• نسل کشی
• جنگی جرائم

ذرائع

• انگریزی ویکیپیڈیا
• [۱]
• انفال، کرد ہولوکاسٹ