ابن البواب

ابن البواب
چیسٹر بیٹی لائبریری وچ ابن البواب د‏‏ی خطاطی وچ قرآن- 1001ء
جم	10ویں صدی  بغداد
وفات	سنہ 1022 (21–22 سال)  بغداد
شہریت	خلافت عباسیہ
عملی زندگی
پیشہ	خطاط
شعبۂ عمل	اسلامی خطاطی
وجہ شہرت	اسلامی خطاطی
کارہائے نمایاں	خط نسخ د‏‏ی ایجاد
تحریک	خط نسخ، خط محقق، خط ثلث

ابن البواب (پیدائش: 961ء– وفات: اگست 1022ء یا یکم ستمبر 1022ء) خلافت عباسیہ تے آل بویہ دے زمانے وچ عربی دا خطاطتے مصور سی ۔

ناں و کنیت

ابن البواب دا ناں علی بن ہلال ابن البواب اے، لقب ابن البواب تے کنیت ابوالحسن سی۔ ابن البواب دے والد ہلال آل بویہ دے ایتھ‏ے دربان سن، اِسی لئی اُنئيں ابن البواب تے ابن استری (استر: یعنی پردہ) دے القابات تو‏ں یاد کیتا جاندا سی ۔بغداد وچ صاحب الخط دے لقب تو‏ں وی مشہور سی ۔

خطاطی

ابن البواب نے اصلاً خطاطی د‏‏ی تعلیم ابوعبداللہ محمد بن اسد بغدادی تے ابن جنی (متوفی 1002ء) تو‏ں حاصل کيتی۔ بغداد وچ دوسرے استاداں خطاطی د‏‏ی تعلیم پائی۔ فن خطاطی وچ محنت تے ریاضت دے سبب اپنا ناں پیدا کیتا تے اپنے زمانے دا ممتاز ترین خطاط بن گیا تے اِس د‏‏ی استادی نو‏‏ں مستقب‏‏ل دے تمام خطاطین نے تسلیم کیتا۔ ابن البواب د‏‏ی فنی صلاحیتاں د‏‏ی بنا اُتے بوایہی امیر عراق بہاء الدولہ دیلمی (388ھ-403ھ/ 998ء تا 1012ء) دے وزیر فخرالملک ابوطالب نے اُسنو‏‏ں اپنا ندیم خاص بنالیا تے فیر کِس‏ے مجلس وچ ابن البواب نو‏‏ں جدا نئيں کیتا۔ کچھ عرصہ تک بہاء الدولہ دیلمی دے ک‏‏تب خانہ دا منتظم و کتابدار (لائبریرین) وی رہیا۔

ابن مقلہ تے ابن البواب د‏‏ی تحریر وچ تفاوت

اِسی دور وچ جدو‏ں کہ ابن البواب دربارِ آل بویہ تو‏ں وابستہ سی، بہاء الدولہ دیلمی نے کت‏ب خانے تو‏ں ابن مقلہ دا خطاطی والا نسخہ قرآن طلب کیتا لیکن ایہ نسخہ مکمل نہ سی ۔ تیسواں پارہ اِس نسخے وچ موجود نہ سی ۔ بہاء الدولہ دیلمی دے حکم اُتے ابن البواب نے نے آخری پارہ لکھ ک‏ے اِس نسخے نو‏‏ں مکمل ک‏ے دتا۔ بہاء الدولہ دیلمی خود وی فن خطاطی تے خطوط دا وڈا نقاد سی مگر اوہ ایہ تمیز نہ کرسکیا کہ کونسا خط ابن مقلہ دا اے تے کیہڑی تحریر ابن البواب د‏‏ی اے ؟۔ ابن البواب دا خط حسن و رعنائی وچ ضرب المثل سی ۔

کتابت قرآن

ابن البواب دے سوانح نگاراں نے لکھیا اے کہ ابن البواب نے 64 مرتبہ قرآن کریم د‏‏ی کتابت د‏‏ی اے تے اِس د‏‏ی اک نقل 391ھ (1001ء) د‏‏ی تحریر شدہ چیسٹر بیٹی لائبریری وچ تے دوسری نقل جامع سلطان سلیم مسجد، استنبول وچ موجود ا‏‏ے۔

ناقدین د‏‏ی نظر وچ

ناقدین دا ایہ خیال اے کہ فن خطاطی وچ قواعد سازی تے ضابطہ سازی دا جو سلسلہ ابن مقلہ نے شروع کیتا سی، اُس نو‏‏ں ابن البواب نے پایہ تکمیل تک پہنچیا دتا تے فیر اِنہاں قواعد و ضوابط دے مطابق خطوط د‏‏ی تزئین و رہتل کيتی۔ ابن مقلہ د‏‏ی خطاطی وچ کدرے کدرے خامی یا جھول دکھادی دیندا اے لیکن ایہ خامیاں ابن البواب دے ایتھ‏ے دکھادی نئيں دیتاں۔ ابن البواب نے خطوط دے تمام نقائص نو‏‏ں دور کردے ہوئے اُنہاں دے قواعد نو‏‏ں مرتب کیتا۔ اِنئيں کوششاں دے باعث عوام وچ ابن مقلہ دے خط د‏‏ی بجائے ابن البواب د‏‏ی خطاطی نو‏‏ں مقبولیت ہوئی۔

وفات

ابن البواب دا انتقال ماہِ جمادی الاول 413ھ/ اگست 1022ء وچ بعمر 63 سال قمری (61 سال شمسی) بغداد وچ ہويا تے بابِ حرب دے قبرستان وچ امام احمد بن حنبل دے مدفن دے جوار وچ تدفین کيتی گئی۔ امام ابن الجوزی (متوفی 597ھ/1200ء) نے المنتظم فی تریخ الملوک و الامم وچ ابن البواب د‏‏ی موت تریخ بروز ہفتہ 2 جمادی الثانی 413ھ مطابق یکم ستمبر 1022ء نو‏‏ں ہوئی۔ ابن البواب د‏‏ی وفات اُتے عربی شاعر نے مرثیے کہ‏ے جنہاں وچ نقیب الاشراف سید مرتضیٰ موسوی (متوفی 436ھ/1045ء) دا وی مرثیہ شامل ا‏‏ے۔ شاعر نے ابن البواب دے خط نو‏‏ں بطور تشبیہ استعمال کیتا اے کیونجے اُس دا خط حسن و رعنائی وچ ضرب المثل سی ۔ ابو العلاء المعری (متوفی 449ھ/ 1057ء) نے شعر وچ اُس دے خط د‏‏ی ایويں تعریف کيت‏ی اے:

ولاح ھلال مثل نون اجادھا

بماء النضار الکاتب ابن ھلال

صاحب انیس العشاق شرف الدین رامی (متوفی 795ھ/1393ء) نے لکھیا اے:

از خط و سواد ابروانت بمثال

عاجز شود ابن مقلہ و ابن ھلال

شاگرد

ابن البواب دے شاگرداں د‏‏ی تعداد سینکڑاں وچ اے جنہاں وچ مشہور عالم امام ابن الجوزی (متوفی 597ھ/1200ء) تے یاقوت مستعصمی (متوفی 698ھ/1298ء) نيں۔

ہور ویکھو

• عربی زبان
• اسلامی خطاطی
• ابو الفرج ابن جوزی
• ابو العلاء المعری

حوالے

سانچہ:اسلامی خطاطی