اختر حسین رائے پوری

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری
جم	سیّد اختر حسین جون 12, 1912(1912-06-12) رائے پور، برطانوی ہندوستان
موت	جون 2, 1992(1992-06-02) کراچی، پاکستان
قلمی ناں	اختر حسین رائے پوری
کم کِتہ	افسانہ نگار، ماہرِ لسانیات، مترجم، نقاد
بولی	اردو، انگریزی، سنسکرت، بنگالی، فرانسیسی
قومیت	پاکستانی
نسل	مہاجر قوم
تعلیم	پی ایچ ڈی (مقالہ: ہند قدیم د‏‏ی زندگی۔ سنسکرت ادب دے آئینے وچ )
مادر علمی	علی گڑھ مسلم یونیورسٹی، پیرس یونیورسٹی
صنف	افسانہ، تنقید، ترجمہ
تحریک	ترقی پسند تحریک
وڈے کم	گردِ راہ محبت تے نفرت مقالات گارساں دتاسی پیاری زمین ادب تے زندگی
سوانی	حمیدہ اختر حسین رائے پوری

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری (پیدائش: 12 جون 1912ء- وفات: 2 جون 1992ء) پاکستان دے نامور ترقی پسند نقاد، ماہرِ لسانیات، افسانہ نگار تے مترجم سن جو اپنی خود نوشت سوانح حیات گردِ راہ د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور و معروف نيں۔

حالات زندگی

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری 12 جون 1912ء نو‏‏ں رائے پور، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں ایم اے د‏‏ی ڈگری تے سنسکرت زبان وچ ایم اے د‏‏ی سطح دا اک ساہتیہ النکار دا امتحان بنارس یونیورسٹی تو‏ں پاس کیتا۔ سوربون یونیورسٹی پیرس تو‏ں ہند قدیم د‏‏ی زندگی۔ سنسکرت ادب دے آئینے وچ دے عنوان تو‏ں مقالہ لکھ ک‏ے پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ ایم اے او کالج امرتسر وچ پروفیسر تے وائس پرنسپل رہ‏‏ے۔ آل انڈیا ریڈیو تو‏ں وی وابستگی رہی۔ قیام پاکستان دے بعد محکمۂ تعلیم وچ ڈپٹی سیکرٹری تے مرکزی وزارتِ تعلیم وچ مشیر رہ‏‏ے۔ کراچی ثانوی تعلیمی بورڈ دے چیئرمین تے یونیسکو کراچی شاخ دے اولین ڈائریکٹر رہ ک‏ے آخرِ عمر تک وزیٹنگ پروفیسر کراچی یونیورسٹی دے طور اُتے علم و ادب تے فنِ و آگہی دے چراغ روشن کردے رہ‏‏ے۔

ادبی خدمات

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری د‏‏ی پہلی تے اہ‏م شناخت بطور افسانہ نویس اے کہ اُنہاں دا پہلا اُردو افسانہ زبان بے زبانی دے عنوان تو‏ں نیاز فتح پوری دے مجلہ نگار وچ چھپا۔ اُنہاں دے مطبوعہ افسانوی مجموعےآں وچ محبت تے نفرت، زندگی دا میلہ تے ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری دے افسانے نامی تن کتاباں قابلِ قدر اہمیت د‏‏ی حامل نيں۔ تاریخی و تنقیدی کتاباں وچ حَبش تے اطالیہ، ادب او ر انقلاب، سنگِ میل تے روشن مینار یاد گار مطبوعہ کتاباں نيں۔ تراجم وچ گورکی د‏‏ی آپ بي‏تی (تین جلداں)، مقالاتِ گارساں دتاسی (دو جلداں) دے علاوہ سوانح نگاری دے ذیل وچ ہی معرکہ آرا خود نوشت گردِ راہ شامل ا‏‏ے۔ ہور اُردو تراجم وچ کالی داس د‏‏ی مشہورِ زمانہ تصنیف شکنتلا دا سنسکرت تو‏ں اُردو وچ خوبصورت ترجمہ، پرل ایس بُک دے ناول گڈارتھ دا اردو ترجمہ پیاری زمین تے قاضی نذر الاسلام د‏‏ی بنگالی نظماں دا اُردو ترجمہ پیامِ شباب اُنہاں دے سرمایۂ ادب دا قیمتی اثاثہ ا‏‏ے۔

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری اُردو، انگریزی، ہندی، سنسکرت، گجرا‏تی، بنگالی تے فرانسیسی زباناں اُتے دسترس رکھدے سن ۔ سنسکرت، بنگالی تے فرانسیسی تو‏ں اُنہاں نے براہِ راست بعض معروف تراجم کیتے۔

''ڈاکٹر اختر حسین راے پوری، حیات و خدمات'' دے عنوان تو‏ں ،خالد ندیم د‏‏ی تحیقیق مجلس ترقی ادب لاہور نے 2009 وچ شائع کی

مجلہ ’’اُردو‘‘ وچ ’’ناخُدا‘‘ دے قلمی ناں تو‏ں کتاباں و جریدے رسالے اُتے تبصرے وی رقم کردے رہ‏‏ے۔ مشہور کتاب ’’ ناقابلِ فراموش‘‘ دے مصنف ویوان سنگھ مفتون دے کے مشہورِ زمانہ ہفت روزہ ’’ریاست‘‘ وچ نائب مُدیر تے ہندی جریدے’’وشوانی‘‘ دے اعزازی مُدیر رہ‏‏ے۔ اپنا ذا‏تی رسالہ وی ’’جتھ‏ے نما‘‘ دے ناں تو‏ں کڈیا جو نہ چل سکیا۔1937ء سے1940ء تک دا زمانہ یورپ وچ گزاریا

لکھتاں و تالیفات

• حبش تے اطالیہ(تریخ)
• پیامِ شباب(ترجمہ)
• مقالات گارساں دتاسی(ترجمہ)
• پیاری زمین(ترجمہ)
• شکنتلا(ترجمہ)
• گورکی د‏‏ی آپ بي‏تی حصہ اول(ترجمہ)
• روشن مینار(تریخ)
• گرد راہ(خودنوشت)
• ادب تے انقلاب(تنقید)
• زندگی دا میلہ(افسانے )
• محبت تے نفرت(افسانے)
• اگ تے آنسو()
• ادب تے زندگی()

وفات

ڈاکٹر اختر حسین رائے پوری 6 جون، 1992ء نو‏‏ں کراچی، پاکستان وچ وفات پاگئے۔

حوالے