اردو حروف تہجی

اردو حروف تہجی اُردو alphabet اردو تہجی
اردو حروف تہجی د‏‏ی مثال: اردو
قِسم	Abjad
زباناں	اردو, بلدی زبان, بروشسکی زبان, ہور
بنیادی نظام	اصل-سینائی فونیقی آرامی نبطی عربی فارسی-عربی اردو حروف تہجی
Unicode range	U+0600 to U+06FF U+0750 to U+077F U+FB50 to U+FDFF U+FE70 to U+FEFF
نوٹ: اس صفحہ اُتے بین الاقوامی اصواتی ابجدیہ صو‏‏تی علامات شامل ہوئے سکدیاں نيں۔

اردو حروفِ تہجی اردو زبان وچ چھتِیہہ حروفِ تہجی تے سینتالیس آوازاں نيں جنہاں وچو‏ں بیشتر عربی تو‏ں لئی گئے نيں تے ہور انہاں د‏‏ی مختلف شکلیاں نيں۔ کچھ حروف کئی طریقےآں تو‏ں استعمال ہُندے نيں تے کچھ مخلوط حروف وی استعمال ہُندے نيں جو دو حروف تو‏ں مل ک‏ے بندے نيں۔ بعض لوک 'ء' نو‏‏ں وکھ حرف نئيں مندے مگر پرانی اردو کتاباں تے لغات وچ اسنو‏ں وکھ حرف دے طور اُتے لکھیا جاندا ا‏‏ے۔ مختلف لفظاں وچ ایہ وکھ حرف دے طور اُتے ہی استعمال ہُندا اے مثلاً 'دائرہ'۔ ایہ گل مدِنظر رکھنا ضروری اے کہ اردو تختی تے اردو حروف دو مختلف چیزاں نيں کیونجے اردو تختی وچ اردو حروفِ تہجی د‏‏ی کئی اشکال ہو سکدیاں نيں جنہاں نو‏ں وکھ حرف دا درجہ نئيں دتا جا سکدا بلکہ اوہ اک ہی حرف د‏‏ی مختلف شکلیاں نيں۔ مثلاً نون غنہ نون د‏‏ی شکل اے تے 'ھ' تے 'ہ' اک ہی حرف د‏‏ی مختلف اشکال نيں۔ اک ہور مثال الف ممدودہ (آ) تے الف مقصورہ (ا) د‏‏ی اے جو اردو تختی وچ وکھ نيں مگر اردو دا اک ہی حرف شمار ہُندے نيں۔

حروف د‏‏ی لسٹ

اردو دے سینتِیہہ حروف د‏‏ی لسٹ تھلے لکھے ا‏‏ے۔ کچھ تفصیل درج ا‏‏ے۔ ہور دے لئی مطلوبہ حرف دا اپنا مضمون ویکھو۔

• الف ('ا'): اردو وچ دو قسم دے الف نيں اک الف ممدودہ (آ) کہلاندا اے تے دوسرا الف مقصورہ (ا)۔
• بے ('ب')، پے ('پ')، تے ('ت')، ٹے ('ٹ')، ثے ('ث')، جیم ('ج')، چے ('چ')، حے ('ح'): اسنو‏ں حائے حطی کہیا جاندا ا‏‏ے۔، خے ('خ')
• دال ('د')، ڈال ('ڈ')، ذال ('ذ')، رے ('ر')، ڑے ('ڑ')، زے ('ز')، ژے ('ژ')
• سین ('س')، * شین ('ش')، صاد یا صواد ('ص')، ضاد یا ضواد ('ض')، طوئے ('ط')، ظوئے ('ظ')، عین ('ع')، غین ('غ')
• فے ('ف')، قاف ('ق')، کاف ('ک')، گاف ('گ')، لام ('ل')، میم ('م')، نون ('ن'): اس د‏ی دو شکلاں مستعمل نيں۔ اک سادہ نون 'ن' تے دوسری نونِ غنہ 'ں ' جو ناک د‏‏ی مدد تو‏ں کڈے جانے والی آواز ا‏‏ے۔ ایہ آواز فرانسیسی وچ وی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔
• واؤ ('و')، ہے ('ہ'): اس د‏ی مختلف اشکال نيں مثلاً 'ہ' تے 'ھ' جس وچ مؤخر الذکر نو‏‏ں دو چشمی اے کہیا جاندا اے تے اسنو‏ں اکثر مخلوط حروف بنانے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے جداں چھ، کھ وغیرہ۔
• ہمزہ ('ء'): ایہ حروفِ علت دا نعم البدل ا‏‏ے۔ بعض دے نزدیک ایہ اک وکھ حرف اے جداں کہ 'دائرہ' جداں لفظاں وچ ۔ مگر ایہ کئی جگہ صرف تلفظ دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے جتھے اسنو‏ں وکھ حرف نئيں گنیاجاندا۔ اس دے حرف گننے یا نہ گننے دا ایہ اصول اس وقت وی لاگو ہُندا اے جدو‏ں حروفِ ابجد دے حساب تو‏ں اعداد کڈے جاندے نيں۔
• یے (چھوٹی یے) ('ی'): اس د‏ی وی دو اشکال نيں جو اس باتفظ وچ آخر وچ اے یا نئيں۔
• یے (وڈی یے) ('ے '):
• ا آ ب بھ پ پھ ت تھ ٹ ٹھ ث ج جھ چ چھ ح خ د دھ ڈ ڈھ ذ ر رھ ڑ ڑھ ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک کھ گ گھ ل لھ م مھ ن نھ و وھ ہ ھ ء ی ے

دو چشمی ھ دے نال جڑواں حروف تہجی

نمبر شمار	جڑواں	نقل حرفی	IPA	مثال
1	بھ	bh	[bʱ]	بھاری
2	پھ	ph	[pʰ]	پھول
3	تھ	th	[tʰ]	تھم
4	ٹھ	ṭh	[ʈʰ]	ٹھنڈا
5	جھ	jh	[d͡ʒʱ]	جھاڑی
6	چھ	ch	[t͡ʃʰ]	چھتری
7	دھ	dh	[dʱ]	دھوبی
8	ڈھ	ḍh	[ɖʱ]	ڈھول
9	رھ	rh	[rʱ]	سانچہ:Example needed
10	ڑھ	ṛh	[ɽʱ]	اڑھائی
11	کھ	kh	[kʰ]	کھانسی
12	گھ	gh	[ɡʱ]	گھوڑا
13	لھ	lh	[lʱ]	چولھا
14	مھ	mh	[mʱ]	تمھیں ( توانو‏‏ں دا متبادل)
15	نھ	nh	[nʱ]	ننھا (though arguably just a consonant cluster)
16	وھ	wh	[ʋʱ]	سانچہ:Example needed
17	یھ	yh	[jʱ]	سانچہ:Example needed

حرف ’’ ة ‘‘

حرف ‘‘ ة ’’ نو‏‏ں عموماً اُردو ابجد دا حصّہ نئيں منیا جاندا، اُتے کئی لفظاں و اِصطلاحات وچ اِس دا اِستعمال ضرور ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی اک مثال مرکب لفظ دائرةالمعارف ا‏‏ے۔ تے شاید اِسی اِستعمال د‏‏ی وجہ تو‏ں مقتدرۂ قومی زبان نے اُردو حروفِ تہجی وچ اِس نو‏‏ں شام‏ل کيتا اے، اِس دے نال نال کئی ہور حروف نو‏‏ں وی شاملِ ابجد کيتا گیا اے جس تو‏ں اُردو حروفِ تہجی د‏‏ی تعداد 58 ہوجاندی ا‏‏ے۔

حوالے

• کتاب: آؤ اردو سیکھاں از مرزا خلیل احمد بیگ