البانیہ وچ کمیونزم دا زوال
| 1989 دے انقلابات دا حصہ | |
| تریخ | جنوری ۱۹۹۰ توں مارچ ۱۹۹۲ |
|---|---|
| مقام | البانیہ ، بنیادی طور اُتے شکودر ، کوائے ، تے تیرانا |
البانیہ وچ کمیونزم دا زوال ، سوویت یونین توں باہر یورپ وچ اس طرح دا آخری واقعہ، دسمبر ۱۹۹۰ وچ راجگڑھ ترانہ وچ طلباء دے مظاہرےآں دے نال شروع ہويا، حالانکہ اس سال جنوری وچ دوسرے شہراں جداں شکودرا تے کاواجا وچ مظاہرے شروع ہوئے[۱]۔ البانیہ دی کمیونسٹ پارٹی آف لیبر دی مرکزی کمیٹی نے ۱۱ دسمبر نوں سیاسی تکثیریت دی اجازت دتی تے اگلے دن سب توں وڈی اپوزیشن جماعت ڈیموکریٹک پارٹی دی بنیاد رکھی گئی۔ [۲] مارچ ۱۹۹۱ دے انتخابات نے پارٹی آف لیبر نوں اقتدار وچ چھڈ دتا، لیکن اک عام ہڑتال تے شہری اپوزیشن نے اک "استحکام حکومت" دی تشکیل دا باعث بنا جس وچ غیر کمیونسٹ شامل سن ۔ البانیہ دے سابق کمیونسٹاں نوں مارچ ۱۹۹۲ وچ معاشی تباہی تے سماجی بدامنی دے درمیان انتخابات وچ شکست دتی گئی، ڈیموکریٹک پارٹی نے زیادہ تر نشستاں جیتاں تے اس دی پارٹی دے سربراہ سالی بیریشا صدر بن گئے۔
پس منظر
[سودھو]اینور ہوکسا ، جنہاں نے چار دہائیاں تک سوشلسٹ عوامی جمہوریہ البانیہ اُتے حکومت کیتی، ۱۱ اپریل ۱۹۸۵ نوں انتقال کر گئے۔ رمیز عالیہ نے ہوکسا دی جگہ لیبر پارٹی دے فرسٹ سیکرٹری دے طور اُتے سنبھالیا، تے آہستہ آہستہ اقتصادی اصلاحات متعارف کراواں تے مغربی یورپی ملکاں دے نال سفارتی تعلقات کھولے۔ [۳]
۱۹۸۹ دے انقلابات دے دوران، بوہت سارے البانوی وکھ تھلگ ملک وچ ریاستی کنٹرول دی معلومات دی وجہ توں واقعات توں بے خبر رہے۔ کچھ البانویاں نوں معلوم نئيں سی کہ دیوار برلن نومبر ۱۹۸۹ وچ گر گئی سی [۴]
جنوری ۱۹۹۰ وچ ، شکودرہ وچ پہلی بغاوتاں شروع ہوئیاں، جتھے چند سو لوک جوزف اسٹالن دے مجسمے نوں گرانا چاہندے سن، تے اوتھے توں اوہ چند دوسرے شہراں وچ پھیل گئے۔ آخر کار، موجودہ حکومت نے کچھ لبرلائزیشن متعارف کرائی، جس وچ ۱۹۹۰ وچ بیرون ملک سفر کرنے دی آزادی فراہم کرنے دے اقدامات وی شامل نيں۔ بیرونی دنیا توں تعلقات بہتر کرنے دیاں کوششاں شروع کر دتی گئياں۔
میخائل گورباچوف نے ۱۹۸۵ وچ سوویت یونین وچ گلاسنوسٹ تے پیرسٹریکا دی نويں پالیسیاں اپنائی سی۔ ۱۹۸۹ دے رومانیہ دے انقلاب دے دوران رومانیہ دے کمیونسٹ رہنما نکولائی سیوشیسکو نوں پھانسی دے دتے جانے دے بعد، عالیہ جانتی سی کہ جے بنیادی تبدیلیاں نہ کيتیاں گئیاں تاں اوہ اگلا ہو سکدا اے۔ اس دے بعد اس نے ہیلسنکی معاہدے اُتے دستخط کيتے جس دے بعد مغربی یورپی انسانی حقوق دے معیارات دے مطابق ہونے اُتے مجبور ہويا۔ عالیہ نے البانی سیاسی نظام دی اصلاح دے طریقےآں اُتے اس وقت دے معروف دانشوراں دے نال اک میٹنگ دا وی اہتمام کيتا۔ عالیہ دے تحت، ۱۹۴۴ وچ البانیہ وچ کمیونسٹاں دے اقتدار سنبھالنے دے بعد توں پہلے تکثیری انتخابات ہوئے۔ عالیہ دی پارٹی نے ۳۱ مارچ ۱۹۹۱ دے انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی۔
اس دے باوجود ایہ واضح سی کہ سرمایہ داری دی منتقلی نوں روکیا نئيں جائے گا۔ نو تشکیل شدہ ڈیموکریٹک پارٹی دے کئی سرکردہ ارکان نے مظاہرےآں دے دوران ہلکے خندق کوٹ پہنے ہوئے سن، جداں کہ سالی بریشا ، جو اس وقت وی لیبر پارٹی دے رکن نيں، نوں طلبہ دے احتجاج توں خطاب کردے ہوئے رمیز عالیہ دا شکریہ ادا کردے ہوئے سنیا گیا، تے اک سرکاری گڈی دے نال سکندربیگ اسکوائر دے ارد گرد گڈی چلاندے ہوئے دیکھیا گیا۔ .[۵][۶] دراں اثنا، ریاستی پولیس نے ترانہ دے اسٹوڈنٹ سٹی ڈارمیٹریز وچ طلباء دے مظاہرے نوں کچل دتا۔ رمیز عالیہ نے ترانہ یونیورسٹی دے طلباء دے اک وفد نوں اپنے خدشےآں اُتے گل کرنے تے سمجھوتہ کرنے دی دعوت دتی۔
کمیونسٹ انتخابات دے پہلے دور وچ حکومت دا کنٹرول برقرار رکھنے وچ کامیاب ہوئے، لیکن دو ماہ بعد عام ہڑتال دے دوران گر گئے۔ "قومی نجات" دی اک کمیٹی نے اقتدار سنبھالیا لیکن اوہ وی چھ ماہ دے اندر ختم ہو گئی۔حوالےدی لوڑ؟عالیہ نے صدر دے عہدے توں استعفیٰ دے دتا تے بشپ فان نولی دے بعد البانیہ دے پہلے جمہوری طور اُتے منتخب رہنما دی جگہ لی۔
کمیونسٹ دے بعد دی حکومت
[سودھو]کمیونزم توں سرمایہ داری وچ تبدیلی نوں واضح طور اُتے بوہت سارے چیلنجز دا سامنا کرنا پيا۔ ڈیموکریٹک پارٹی نوں انہاں اصلاحات اُتے عمل درآمد کرنا سی جس دا اس نے وعدہ کيتا سی، لیکن اوہ یا تاں بہت سست سی یا انہاں نے ملک دے مسائل حل نئيں کيتے، اس لئی لوکاں نوں مایوسی ہوئی جدوں انہاں دی تیز رفتار خوشحالی دی امیداں پوری نہ ہوئیاں۔ بوہت سارے البانوی وی سالی بیریشا دی ودھدی ہوئی آمریت توں مایوس سن، بشمول اپوزیشن، میڈیا تے سول سوسائٹی اُتے دباؤ۔ [۷] جون ۱۹۹۶ دے عام انتخابات وچ ڈیموکریٹک پارٹی نے قطعی اکثریت حاصل کرنے دی کوشش کيتی تے نتائج وچ ہیرا پھیری کيتی۔ [۸]
حکومت ۱۹۹۷ وچ کئی وڈی " اہرام سکیماں " (زیادہ درست طور پر، پونزی سکیماں ) دے خاتمے تے وڈے پیمانے اُتے بدعنوانی دے بعد گر گئی، جس دی وجہ توں ملک بھر وچ بدامنی تے بغاوت ہوئی۔ [۹] حکومت نے طاقت دے ذریعے بغاوت نوں دبانے دی کوشش کيتی لیکن مسلح افواج وچ کم حوصلے تے بدعنوانی دی وجہ توں ایہ کوشش ناکام رہی۔ [۲] OSCE دے خصوصی ایلچی فرانز ورانٹزکی دی قیادت وچ بین الاقوامی ثالثی دی مدد توں، حکمران تے حزب اختلاف دی جماعتاں نے اک مفاہمتی حکومت بنانے تے نويں انتخابات کرانے اُتے اتفاق کيتا۔ پُرسکون رہنے تے مہاجرین دے بیرونی بہاؤ نوں روکنے دے لئی، نو ریاستاں نے آپریشن البا نامی بین الاقوامی فورس وچ فوجی دستےآں دا حصہ ڈالیا۔ [۱۰]
جون ۱۹۹۷ وچ ہونے والے انتخابات نے حزب اختلاف دی سوشلسٹ پارٹی (سابقہ کمیونسٹ پارٹی) نوں اقتدار وچ لایا، تے اس نے ۲۰۰۵ تک مختلف وزرائے اعظم دے تحت حکومت کیتی [۱۱] ڈیموکریٹک پارٹی نے ۲۰۰۵ تے ۲۰۰۹ وچ پارلیمانی انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی تے البانیہ وچ اک بار فیر سالی بیریشا دی حکومت سی، اس بار وزیر اعظم دے طور اُتے ۔ سوشلسٹ پارٹی نے ۲۰۱۳ وچ انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی، تے اس دی پارٹی دے سربراہ تے وزیر اعظم ایڈی راما دی حکومت اے۔
آئین دے مطابق، ۲۲ نومبر ۱۹۹۸ نوں ریفرنڈم دے ذریعے منظور کيتا گیا، ۲۸ نومبر ۱۹۹۸ نوں نافذ کيتا گیا، تے جنوری ۲۰۰۷ وچ ترمیم کيتا گیا، البانیہ وچ اختیارات دی علیحدگی تے بنیادی انسانی حقوق دے تحفظ دے نال جمہوری نظام حکومت اے۔ [۱۲]
کمیونزم دے خاتمے دے بعد توں، ایہ ملک روس یا چین دے نال تعلقات دے باوجود مغرب دی طرف زیادہ منسلک ہو گیا۔ البانیہ نے ۲۰۰۹ وچ نیٹو وچ شمولیت اختیار کيتی سی تے مستقبل وچ یورپی یونین وچ شامل ہونے دا ارادہ رکھدی اے ۔
ہور ویکھو
[سودھو]- ۱۹۹۱ البانوی خروج اٹلی دے لئی
- فیتوس نینو
- لامیریکا
حوالے
[سودھو]- ↑ Mysteries of دسمبر 1990 (Misteret e Dhjetoret) Archived 2011-02-11 at the وے بیک مشین, TV Klan.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ Lami, Remzi. "Albania: nine years after". AIM Tirana. http://www.aimpress.org/dyn/trae/archive/data/199912/91216-007-trae-tir.htm.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lenci lorenc (17 جولائی 2009)۔ "Sali Berisha cun i ri"۔ اخذ شدہ بتاریخ 21 مارچ 2018
- ↑ OLTIONPENGU (25 جون 2009)۔ "I Panjohuri"۔ اخذ شدہ بتاریخ 21 مارچ 2018
- ↑ Human Rights Watch, Human Rights in Post-communist Albania, مارچ 1, 1996.
- ↑ Organization for Security and Cooperation in Europe, Parliamentary Elections 26 مئی and 2 جون: Observations, جولائی 2, 1996.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ The nine participating states were: Austria, Denmark, France, Greece, Italy, Romania, Slovenia, Spain, and Turkey.
- ↑ "Final Report on Parliamentary Elections in Albania, 29 جون 1997"
- ↑ Constitution of the Republic of Albania.
ہور پڑھو
[سودھو]- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Anders Åslund & Örjan Sjöberg (1992) "Privatisation and transition to a market economy in Albania", Communist Economies and Economic Transformation, 4:1, 135–150
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.