الطاف حسین حالی
الطاف حسین حالی | |
---|---|
جم | 1 جنوری 1837 [۱][۲][۳][۴][۵] |
وفات | 31 دسمبر 1914 (77 سال) |
شہریت | مغلیا سلطنت (۱۸۳۷–۲۱ ستمبر ۱۸۵۷) |
عملی زندگی | |
صنف | شاعری نثر |
استاذ | مرزا غالب |
پیشہ | شاعر ، ادبی نقاد ، مضمون نگار ، محقق ، لکھاری |
پیشہ ورانہ زبان | فارسی ، اردو |
کارہائے نمایاں | یادگار غالب ، حیات جاوید ، مقدمہ شعروشاعری |
مؤثر | مرزا غالب |
باب ادب | |
ترمیم |
خواجہ الطاف حسین حاؔلی ، ہندوستان وچ ’’اردو‘‘ دے نامورشاعراورنقاد گزرے نيں۔ حالی 1837ء وچ پانی پت وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد دا ناں خواجہ ایزؔو بخش سی - حالے 9 سال دے سن کہ والد دا انتقال ہوئے گیا۔ وڈے بھائی امدؔاد حسین نے پرورش کيتی۔ اسلامی دستور دے مطابق پہلے قرآن مجید حفظ کیتا۔ بعد وچ عربی دی تعلیم شروع کيتی۔ 17 برس دی عمر وچ انہاں دی مرضی دے خلاف شادی کر دتی گئی۔ ہن انہاں نے دلی دا قصد کیتا تے 2 سال تک عربی صرف و نحو تے منطق وغیرہ پڑھدے رہے۔ حالؔی دے بچپن دا زمانہ ہندوستان وچ تمدن تے معاشرت دے انتہائی زوال دا دور سی ۔ سلطنتِ مغلیہ جو 300 سال توں اہل ِ ہند خصوصاََ مسلماناں دی تمدنی زندگی دی مرکز بنی ہوئی سی، دم توڑ رہی سی۔ سیاسی انتشار دی وجہ توں جماعت دا شیرازہ بکھر چکيا سی تے انفرادیت دی ہويا چل رہی سی۔
1856ء وچ ہسار دے کلکٹر دے دفتر وچ ملازم ہوئے گئے لیکن 1857ء وچ پانی پت آ گئے۔ 3-4 سال بعد جہانگیر آباد دے رئیس مصطفٰی خان شیفؔتہ دے بچےآں دے اتالیق مقرر ہوئے۔ نواب صاحب دی صحبت توں مولانا حالؔی دی شاعری چمک اٹھی۔ تقریباَ 8 سال مستفید ہُندے رہے۔ فیر دلی آکے مرزا غاؔلب دے شاگرد ہوئے۔ غاؔلب دی وفات اُتے حالؔی لاہور چلے آئے تے گورنمنٹ بک ڈپو وچ ملازمت اختیار کيتی۔ لاہور وچ محمد حسین آزؔاد دے نال مل کے انجمن پنجاب دی بنیاد پائی ایويں شعر و شاعری دی خدمت کيتی تے جدید شاعری دی بنیاد پائی۔
4 سال لاہور وچ رہنے دے بعد دلی چلے گئے تے اینگلو عربک کالج وچ معلم ہوئے گئے۔ اوتھے سرسؔید احمد خان نال ملاقات ہوئی تے انہاں دے خیالات توں متاثر ہوئے۔ ايسے دوران1879ء وچ ’’مسدس حالؔی‘‘ سر سیؔد دی فرمائش اُتے لکھی۔ ’’مسدس‘‘ دے بعد حالؔی نے اِسی طرز دی اوربہت ساریاں نظماں لکھياں جنہاں دے سِدھے سادے لفظاں وچ انہاں نے فلسفہ، تریخ، معاشرت تے اخلاق دے ایداں دے پہلو بیان کیتے جنہاں نوں نظر انداز کیتا جا رہیا سی ۔[۶]
ملازمت توں فارغ ہونے دے بعد پانی پت وچ سکونت اختیار کيتی۔ 1904ء وچ ’’شمس اللعلماء‘‘ دا خطاب ملیا 31 دسمبر 1914ء نوں پانی پت وچ وفات پائی۔
سرسید جس تحریک دے علمبردار سن حالی ايسے دے نقیب سن ۔ سرسؔید نے اردو نثر نوں جو وقار تے اعلیٰ تنقید دے جوہر عطا کیتے سن ۔ حالی دے مرصع قلم نے انہاں نوں چمکایا۔ نہ صرف ایہ کہ انہاں نے اردو ادب نوں صحیح ادبی رنگ توں آشنا کیتا بلکہ آنے والے ادیباں دے لئی ادبی تنقید، سوانح نگاری، انشاپردازی تے وقتی مسائل اُتے بے تکان اظہار خیال کرنے دے بہترین نمونے یادگار چھڈے۔
لکھتاں
[سودھو]- تریاق مسموم
- طبقات الارض
- مسدس حالی
- حیات سعدی
- حیات جاوید
- یادگار غالب
- مقدمہ شعروشاعری
- حب الوطن
- برکھارت
- منطق اُتے رسالہ لکھیا۔ جو 1854 وچ تلف ہويا
- طباق الارض دا عربی توں اردو وچ ترجمہ کیتا جو مبادی جیولوجی اُتے تھا
- اصولِ فارسی
مذہبیات
[سودھو]- مولود شریف
- تریاق مسموم: پادری عماد الدین دے لئی جواب تھا
- رسالہ خیر المواعظ
- شواہد الہام
مرتبہ ڈاکٹرافتخارشفیع ادارہ سبھیاچار اسلامیہ لاہور
اخلاقیات
[سودھو]- مجالس النساء: لاہور وچ لکھی، طالبات دے لئی، جو 400 روپے انعام دی حقدار سرکار دی جانب توں قرار پائی تے برساں نصاب وچ شامل رہی۔
سوانح
[سودھو]- سوانح حکیم ناصر خسرو
- حیات سعدی
- تذکرۂ رحمانیہ: مولانا عبد الرحمن دی وفات اُتے چھپی
- یادگار غالب: اس کتاب نے غالب نوں آب حیات دے مقابل اصل مقام توں روشناس کروایا
- حیات جاوید
مضامین و انشا
[سودھو]- مضامین حالی
- مقالات حالی
- مکاتیب حالی
تنقید
[سودھو]- مقدمۂ شعرو شاعری
- دیوان حالی
- مجموعۂ نظم حالی
- ضمیمہ اردو کلیات حالی
- انتخاب کلام داغ: حالی نے اس اُتے کم شروع کیتا مگر مکمل نہ کرسکے جس دی تکمیل بعدماں سجاد حسین تے محمد اسماعیل پانی پتی نے کيتی۔
حوالے
[سودھو]- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb13609423j — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ Open Library ID: https://openlibrary.org/works/OL3526A?mode=all — subject named as: K̲h̲vājah Alt̤āf Ḥusain Ḥālī — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — مصنف: Aaron Swartz — اجازت نامہ: GNU Affero General Public License, version 3.0
- ↑ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/57568 — subject named as: K̲h̲vājah Alt̤āf Ḥusain Ḥālī — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ Encyclopædia Universalis ID: https://www.universalis.fr/encyclopedie/a-h-hali/ — subject named as: HĀLĪ A H — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ناشر: Encyclopædia Britannica Inc.
- ↑ NLA Trove people ID: https://trove.nla.gov.au/people/1489496 — subject named as: K̲h̲vājah Alt̤āf Ḥusain Ḥālī — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ [۱]
باہرلے جوڑ
[سودھو]
|
- 1837 دے جم
- 1 جنوری دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1914 دیاں موتاں
- 31 دسمبر دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P1066
- ویکی ڈیٹا توں ماخوذ کارہائے نمایاں
- ویکی ڈیٹا توں ماخوذ مؤثر شخصیتاں
- صفحات تستخدم قالب:صندوق معلومات كاتب مع وسائط غير معروفة
- ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BIBSYS شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع NLA شناخت کنندگان
- اردو شاعر
- انیہويں صدی دے ہندوستانی شاعر
- انیہويں صدی دے مرد مصنفاں
- بھارتی مرد شاعر
- بھارتی مسلم شخصیتاں
- حالی
- رزمیہ شاعر
- لاہور دے مصنفاں
- مسلمان شاعر
- نعتیہ شاعر
- ہریانہ دے شاعر
- پانی پت دیاں شخصیتاں
- ایچیسن کالج دا تدریسی عملہ