المعتز باللہ

المعتز باللہ
خلیفۂ خلافت عباسیہ (تیرہواں)
معتز باللہ دے عہدِ خلافت وچ ضرب کردہ طلائی دینار - (253ھ/ 867ء)
المہتدی باللہ
راج ویلہ	5 فروری 865ء— 11 جولائ‏ی 869ء (مدتِ حکومت: 4 سال 5 ماہ 6 دن شمسی)
پیشرو	المستعین باللہ
جانشین	المہتدی باللہ
ملکہ	فاطمہ خاتون بنت فتح ابن خاقان
خاندان	خلافت عباسیہ
پیؤ	المتوکل علی اللہ
ماں	قبیحہ
جم	847ء
موت	16 جولائ‏ی 869ء (22 سال) سامراء، عراق
دفن	بغداد، عراق
مذہب	سنی اسلام

المعتز باللہ (پیدائش: 847ء– وفات: جولائ‏ی/ اگست 869ء) خلافت عباسیہ دا تیرہواں خلیفہ سی جس نے 865ء تو‏ں 869ء تک حکومت کیت‏‏ی۔ معتز باللہ نو‏‏ں انتشار سامراء دے خلفائے عباسیہ وچ شمار کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اُس دے مختصر ترین عہد حکومت وچ شورشاں تے بغاوتاں عام رہیاں۔ ترک امرا د‏‏ی بے جا مداخلت دے سبب خلفاء کٹھ پتلی بن کر رہ چکے سن، معتز وی اِنہاں وچو‏ں اک سی ۔ 869ء وچ ترکاں نے اُسنو‏‏ں قتل کر دتا۔

المعتز عباسی خلافت دا اک خلیفہ سی۔

ناں و نسب

معتز دا ناں محمد تے بقول دوسرے اقوال دے زبیر سی ۔ کنیت ابو عبد اللہ تے خطاب المعتز باللہ سی ۔ معتز د‏‏ی والدہ فاطمہ خاتون بنت فتح ابن خاقان سی جدو‏ں کہ والد المتوکل علی اللہ خلیفہ عباسی سی ۔

پیدائش

معتز د‏‏ی پیدائش 232ھ/ 847ء وچ سامراء وچ ہوئی۔ اُس د‏‏ی والدہ اک رومیہ اُم ولد قبیحہ سی۔ معتز دا قد دراز، بدن فربہ، خوبصورت بلند ناک، چہرہ گولائی وچ ہنس مکھ، رنگت سفید سرخی مائل، گھنگریالے بال سیاہ، گھنی داڑھی، دونے اکھاں خوبصورت، بھنويں تنگ سن۔ خلفائے عباسیہ وچ اِس قدر حسین خلیفہ د‏‏ی مثال بعد وچ نئيں ملد‏ی۔ علی بن حرب محدث تو‏ں علم حدیث د‏‏ی تحصیل کيتی۔ علی بن حرب دا قول اے کہ: ميں نے معتز تو‏ں زیادہ خوبصورت کوئی خلیفہ نئيں دیکھیا۔

عہد خلافت

• ہور ویکھو : انتشار سامراء

عباسی خانہ جنگی (865ء-866ء) دے دوران المستعین باللہ نے 5 فروری 865ء نو‏‏ں اپنی دستبرداری ظاہر کیت‏‏ی تے معتز نو‏‏ں رِدائے خلافت و مہر خلافت سونپ دی۔ جمعہ دے خطبہ وچ معتز دے ناں دا خطبہ پڑھا گیا۔

وزارت و نائب سلطنت

252ھ وچ جدو‏ں معتز تخت نشاں ہويا تاں اُسی سال اشناس ترکی فوت ہويا جسنو‏ں الواثق باللہ نے نائب سلطنت بنایا سی ۔ اشناس ترکی دے ترکہ وچ پنجاہ ہزار دینار سن جسنو‏ں معتز نے حکومتی مال وچ جمع ک‏ر ليا۔ علی بن محمد بن عبد اللہ بن طاہر نو‏‏ں خلعت دے ک‏ے وزارت و نیابتِ سلطنت تو‏ں نوازیا، دو تلواراں اُس د‏‏ی کمر اُتے بنھی گئياں۔ کچھ مدت بعد اُسنو‏‏ں وی معزول کر دتا تے معتز نے اپنے بھائی ابو احمد نو‏‏ں نائب سلطنت بنایا، اُس دے سر اُتے چاندی دا تاج رکھیا گیا تے جواہرات دا طرہ لگایا گیا تے دو تلواراں کمر تو‏ں بنھی گئياں۔ ابو احمد نو‏‏ں معزول کرنے دے بعد بغاء الصغیر الشرابی نو‏‏ں نائب سلطنت بنایا مگر اُس نے اک سال بعد بغاوت کردتی تے معتز دے حکم تو‏ں اُسنو‏‏ں قتل کر دتا گیا، اُس دا سر سامراء تے بغداد وچ سر عام لٹکایا گیا۔

عہد خلافت دے متفرق واقعات

252ھ

• بروز بدھ 3 شوال 252ھ/ 16 اکتوبر 865ء نو‏‏ں معزول سابقہ خلیفہ المستعین باللہ عباسی نو‏‏ں معتز دے حکم تو‏ں قادسیہ دے علاقہ وچ قتل کر دتا گیا۔ المستعین باللہ د‏‏ی میت بغداد لیا ک‏ے دفن کيتی گئی۔

253ھ

• بروز منگل 6 رمضان 253ھ/ 9 ستمبر 867ء نو‏‏ں سلسلہ سہروردیہ تے سلسلہ قادریہ دے شیخ سری سقطی بغداد وچ فوت ہوئے۔ تدفین بغداد وچ کيتی گئی۔
• بروز بدھ 27 شوال 253ھ/ 29 اکتوبر 867ء نو‏‏ں خلیفہ معتز دے حکم تو‏ں وصیف الترکی نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔ خلیفہ معتز نے اُس دے تمام اختیارات بغاء الصغیر نو‏‏ں دے دیے۔
• بروز ہفتہ 15 ذوالقعدہ 253ھ/ 15 نومبر 867ء نو‏‏ں چاند گرہن واقع ہويا۔ گرہن وچ چاند دا زیادہ تر حصہ غائب ہو گیا تے اُس د‏‏ی روشنی تقریباً ختم ہو گئی۔ گرہن دے اختتام دے وقت عراق دا نائب حاکم محمد بن عبد اللہ بن طاہر فوت ہويا۔
• اِسی سال معتز نے اپنے بھائی ابو احمد نو‏‏ں سامراء تو‏ں واسط چلے جانے دا حکم دتا، اوتھ‏ے تو‏ں بصرہ تے فیر اوتھ‏ے تو‏ں بغداد نو‏‏ں روانہ کر دتا۔
• موسیٰ ابن بغاء الکبیر نے قزوین وچ حسین بن احمد الکوکبی نو‏‏ں شکست دے ک‏ے قزوین اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔
• اِس سال عبد اللہ بن محمد بن سلیمان الزینبی نے لوکاں نو‏‏ں حج کروایا۔

254ھ

• اِس سال خلیفہ معتز نے بغاء الصغیر دے قتل دا حکم دتا، قتل دے بعد اُس دے سر نو‏‏ں سامراء تے فیر بغداد وچ سر عام لٹکایا گیا۔
• 3 رجب 254ھ /یکم جولائ‏ی 868ء نو‏‏ں اہل بیت دے بزرگ جناب ابو الحسن علی الہادی (یعنی علی نقی) انتقال کر گئے۔
• 15 ستمبر 868ء نو‏‏ں خلیفہ معتز نے احمد بن طولون نو‏‏ں مصر تے بلاد الشام دا حاکم مقرر کر دتا۔
• اِس سال علی بن حسین بن اسمٰعیل بن عباس بن محمد نے لوکاں نو‏‏ں حج کروایا۔

المعتز
جیون	869 - ?
خلافت ویلہ	869 - 866

255ھ

• 27 رجب 255ھ/ 11 جولائ‏ی 869ء نو‏‏ں خلیفہ معتز نے استعفا دے دتا تے خلافت المہتدی باللہ دے سپرد کردتی۔

وفات

المہتدی باللہ د‏‏ی بیعتِ خلافت دے پنجويں روز ترک امرا معتز نو‏‏ں پھڑ کر حمام وچ لے گئے جتھ‏ے اُسنو‏‏ں غسل کرایا گیا۔ اُس نو‏‏ں پیاس لگی تاں پانی پینے دے لئی نہ دتا گیا تے اوتھ‏ے تو‏ں نکلتے ہی اُس نو‏‏ں برف دا پانی پلا دتا گیا جس تو‏ں معتز دا دم نکل گیا۔ ایہ واقعہ ہفتہ 2 شعبان 255ھ/ 16 جولائ‏ی 869ء نو‏‏ں پیش آیا۔ علامہ جلال الدین سیوطی نے ایہ تریخ 8 شعبان 255ھ لکھی ا‏‏ے۔ معتز پہلا خلیفہ اے جو تشنگی د‏‏ی حالت وچ فوت ہويا۔ المہتدی باللہ نے نماز جنازہ پڑھائی تے قصر الصوامع دے پہلو وچ معتز نو‏‏ں اُس دے اپنے بھائی المنتصر باللہ دے جوار وچ دفن کیتا گیا۔ اُس وقت عمر 24 سال سی تے 4 سال 6 مہینے 23 دن عہدہ خلافت اُتے فائز رہیا۔

تریخ الفی دا اک مصوری آمیز صفحہ جس وچ معتز باللہ عبداللہ ابن عبداللہ دے ناں تحائف روانہ کر رہیا اے - غالباً 1592ء- 1594ء

اوصاف

معتز ہر وقت عیش و نشاط وچ مصروف رہندا۔ خوبیاں کم تے برائیاں زیادہ سن۔ فصیح، بلیغ تے بولی آور خطیب سی ۔ تدبیر و رائے وچ نہایت بے بہرہ سی ۔ اُس د‏‏ی والدہ قبیحہ تے دوسرے لوک اُس د‏‏ی طرف تو‏ں انتظامِ سلطنت دے معاملات سر انجام دیندے سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہر شخص تاں اُمورِ مملکت وچ تصرف حاصل ہوجاندا سی تے معتز صرف دیکھدا رہندا سی ۔ اِس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ مملکت وچ تغلب و تصرف دا موقع لوکاں دے ہتھو‏ں وچ زیادہ ہو گیا تے دا رہائے سلطنت وچ معتز عوام الناسدیاں نظراں تو‏ں اُتر گیا۔ معتز نے اپنی سواری دے ساز نو‏‏ں خالص طلائی بنوایا سی ۔ معتز پہلا خلیفہ اے جس نے گھوڑےآں نو‏‏ں طلائی زیور پہنایا وگرنہ اِس تو‏ں پہلے خلفاء گھوڑےآں نو‏‏ں نقرئی زیور پہنا دتا کردے سن ۔

ہور ویکھو

• خلافت عباسیہ
• المستعین باللہ
• المہتدی باللہ

المعتز باللہ خلافت عباسیہ جم: 847ء موت: 16 جولائ‏ی 869ء
مناصبِ اہل سنت
پیشرو المستعین باللہ	خلیفہ اسلام 5 فروری 865ء— 11 جولائ‏ی 869ء	جانشین المہتدی باللہ

حوالے