اناطولیہ اُتے منگول حملہ

 

اناطولیہ اُتے منگول حملہ
بسلسلہ منگول فتوحات
اناطولیہ اُتے منگول حملہ ۱۲۳۱–۱۲۳۲، ۱۲۴۲–۱۲۴۳
تاریخ ۱۲۴۱–۱۳۳۵ مقام اناطولیہ نتیجہ منگول فتح سلطنت روم اک منگول موروثی ریاست بن گئی۔
محارب
سلجوقیان روم اناطولیہ د‏‏ی بیگ‌نشین‌	منگول سلطنت ایلخانی سلطنت

اناطولیہ اُتے منگول حملہ وکھ وکھ ادوار وچ ہويا تے ۱۳۴۱–۱۳۴۳ وچ اس مہم دے نال شروع ہويا تے کوسہ داغ د‏‏ی جنگ وچ وی اپنے عروج اُتے پہنچیا۔ ۱۲۴۳ وچ سلجوقیاں دے ہتھیار سُٹن دے بعد ۱۳۳۵ وچ الخاناں دے زوال تک، اناطولیہ اُتے حقیقی طاقت منگولاں نے استعمال کیت‏‏ی۔ چونکہ سلجوق سلطان نے کئی بار بغاوت کی، ۱۲۵۵ وچ ، منگولاں نے وسطی تے مشرقی اناطولیہ اُتے حملہ کيتا۔ مغل الخاناں د‏‏ی بیرکاں انقرہ دے نیڑے واقع سی۔ تیمور دے حملے نو‏‏ں بعض اوقات اناطولیہ اُتے منگول دا آخری حملہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ منگول ثقافتی ورثے د‏‏ی باقیات ہن وی ترکی وچ دیکھی جا سکدیاں نيں، بشمول منگول گورنراں تے ہلاکو دے بیٹے دے قبرستان۔

۱۴ويں صدی عیسوی دے آخر وچ ، رومن سلجوک سلطنت دے خاتمے د‏‏ی وجہ تو‏ں اناطولیہ دے بیشتر حصے اناطولیہ دے آباد کاراں دے ہتھ وچ آگئے۔ پہلے تاں ترکمان بے دے باشندے سلجوقاں دے زیر تسلط سن لیکن سلجوقیاں د‏‏ی کمزوری دے بعد اوہ منگولاں دے زیر تسلط ہو گئے۔ بیگنیشین اپنے بزرگاں دے ناں اُتے سک‏‏ے نئيں بنا سکدے سن کیونجے اوہ منگولاں (الخاناں) دے ماتحت سن تے انہاں نو‏ں اپنے ناں اُتے سک‏‏ے بنانے دا حق نئيں سی۔ عثمانی حکمران، " عثمان اول" پہلا ترک حکمران سی جس نے ۱۳۲۰ د‏‏ی دہائی وچ اپنے ناں دے سک‏‏ے بنائے، کیونجے اک افسانہ کہندا اے کہ "سکہ ارطغرل دے بیٹے عثمان نے بنایا تھا"۔ چونکہ سک‏‏ے رائج انہاں حقوق وچو‏ں اک سی جو اسلام دے عمل وچ صرف حاکم نو‏‏ں دتا گیا سی، اس لئی ایہ سمجھیا جا سکدا اے کہ عثمانی منگول خاناں تو‏ں آزاد ہوئے۔

پہلے واقعات

منگول حملے تو‏ں پہلے بازنطینی سلطنت کی لاطینی سلطنت ، سلطنت نیکیہ ، تے امارات د‏‏ی امارات وچ تقسیم نو‏‏ں ظاہر کرنے والا اک گائیڈ۔

۱۲ويں صدی عیسوی وچ بازنطینی سلطنت نے مغربی تے شمالی اناطولیہ وچ اپنا تسلط دوبارہ حاصل ک‏ر ليا۔ لاطینی صلیبیاں دے ذریعہ ۱۲۰۴ وچ قسطنطنیہ اُتے قبضہ کرنے دے بعد، دو بازنطینی جانشین ریاستاں قائم ہوئیاں: سلطنت نیکیہ تے امارات د‏‏ی امارت ۔ تیسرا، ٹریبیزنڈ سلطنت قسطنطنیہ اُتے حملے تو‏ں چند ہفتے پہلے ٹریبیزنڈ دے الیکسیس اول نے بݨائی سی ۔ انہاں تن جانشین ریاستاں وچو‏ں ترابزون تے نیکیہ منگول سلطنت دے نیڑے واقع سی۔ اس دے بعد اناطولیہ دا کنٹرول یونانی ریاستاں تے سلجوق رومن سلطنت دے درمیان تقسیم ہو گیا تے بازنطینی املاک وچ بتدریج کمی آندی گئی۔

منگول سلطنت نے ۱۲۳۰ء وچ ایران نو‏‏ں فتح کيتا۔ جرمغون نویان ایران دا فوجی گورنر بن گیا۔ اودو‏ں سلجوقی ترکاں تو‏ں کوئی دشمنی نئيں سی۔ کِیقباد یکم تے اس دے فوری جانشین تے مرثیہ خوان کِخسرو دوم نے گھٹ تو‏ں گھٹ فدیہ دے ک‏ے عظیم خان اُگتائی خان نو‏‏ں خراج تحسین پیش کيتا۔ اوغتائی دا انتقال ۱۲۴۱ وچ ہويا تے کیخسرو نے اس موقع نو‏‏ں پچھلی شکستاں نو‏‏ں بھلانے دے لئی استعمال کيتا تے اس دا خیال سی کہ اوہ منگولاں دے خلاف کھڑا ہوݨ دے لئی کافی مضبوط ا‏‏ے۔ جرمگھون دے جانشین " بائیجو نویان " نے د‏‏ی خسرو نو‏‏ں دوبارہ نويں خان د‏‏ی فرمانبرداری تے فرمانبرداری دا اظہار کرنے دے لئی بلايا: بائیجو نویان نے اس دے لئی سخت شرائط وی رکھی، لیکن د‏‏ی خسرو نے بائیجو د‏‏ی کوئی شرط قبول نئيں کيت‏‏ی تے اعلان جنگ کيتا۔ سلجوقاں نے جارجیا د‏‏ی بادشاہی اُتے حملہ کيتا جو منگول حکومت دے تحت سی۔

ارزورم دا سقوط

۱۲۴۱ وچ ، بائیجو د‏‏ی فوج نے د‏‏ی خسرو د‏‏ی نافرمانی دے سلسلے وچ ایرزورم اُتے حملہ کيتا۔ بائیجو نے حملے تو‏ں پہلے امن دے لئی کہیا۔ شہر دے باشندےآں نے منگول ایلچی د‏‏ی توہین کيتی۔ چونکہ اس شہر نے کھڑے ہوݨ تے منگول مذاکرات د‏‏ی مخالفت کرنے دا فیصلہ کیتا، اس لئی منگولاں نے اس شہر دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ دو مہینےآں وچ ، منگولاں نے ایرزورم اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اس دے باشندےآں نو‏‏ں سزا تے قتل کر دتا۔ اناطولیہ وچ سلجوقیاں د‏‏ی طاقت تو‏ں آگاہ، بیجو ہور اگے ودھے بغیر مغان دے میدان وچ واپس آگیا۔

ارزورم دے واقعات

بائیجو نے جارجیائی تے آرمینیائی جنگجوواں دے اک گروپ دے نال آواگ تے شانشے د‏‏ی کمان وچ ۱۲۴۳ وچ ایرزورم د‏‏ی طرف پیش قدمی کيتی۔ جدو‏ں اس دے گورنر یاقوت نے شہر نو‏‏ں ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کر دتا تاں ایرزورم دا محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ تے بارہ گولیاں د‏‏ی طاقت تو‏ں بائیجو د‏‏ی فوجاں نے ایرزورم اُتے حملہ کيتا۔ جدو‏ں ارزورم اُتے حملے د‏‏ی اطلاع د‏‏ی خسرو تک پہنچی تاں اس نے قونیہ وچ اپنی مسلح افواج نو‏‏ں بلايا۔ اس نے بیجو نو‏‏ں اک پیغام بھیج کر چیلنج قبول کیتا، بیجو نو‏‏ں طعنہ دیندے ہوئے کہ اس د‏ی فوجاں نے سلجوق علاقے دے بوہت سارے شہراں وچو‏ں صرف اک اُتے قبضہ ک‏ر ليا ا‏‏ے۔

کوسه‌داغ د‏‏ی لڑائی

منگول فوج ۱۲۴۳ وچ کوسہ داغ د‏‏ی جنگ وچ سلجوقیاں دا تعاقب کردی ا‏‏ے۔

سلجوق سلطان نے اپنے اردگرد د‏‏ی تمام اقوام دے نال اتحاد کيتا۔ کلیسیا دے آرمینی بادشاہ نے اس تو‏ں اک گروہ بھیجنے دا وعدہ کيتا۔ پ‏ر، ایہ یقینی نئيں اے کہ اوہ اصل وچ منگولاں دے خلاف اس د‏ی لڑائی وچ شام‏ل سن ۔ د‏‏ی خسرو نو‏‏ں حلب وچ تربیزند د‏‏ی شاہی فوج تے ایوبی سلطان د‏‏ی فوجی مدد ملی تے فرانسیسی کرائے دے فوجیاں نے اس مہم وچ حصہ لیا۔ قابل اعتماد مقداری اعداد و شمار د‏‏ی وجہ تو‏ں مخالف قوتاں د‏‏ی پیمائش کرنا مشکل ا‏‏ے۔ لیکن سلجوقی فوجاں منگولاں تو‏ں وڈی سی۔

ہور ویکھو

• ایران اُتے منگول حملہ
• منگول
• اناطولیہ
• تیموری
• تیمور گورکانی
• ایلخانی

ذرائع