اکبر دا تخت، کلانور
کلانور-اکبر دا تخت[سودھو]
جنہاں ویکھیا نہیں لاہور،
اوہ ویکھے کلانور۔
گرداس پور ضلعے وچ کرن ندی دے کنڈھے گرداس پور توں 24 کلومیٹر دور گرداس پور-ڈیرہ بابا نانک سڑک اتے کلانور اک بڑا ہی پرانا اتے تریخی قصبہ اے۔ ایہہ نگر گرداس پور دی اک سب-تحصیل وی اے۔ دلی وچ 19 جنوری، 1556 نوں پوڑی توں ڈگن دے کارن بادشاہ ہمایوں دی موت ہو گئی۔ اس ویلے اکبر دی عمر 13 سال 3 مہینے سی اتے اپنے پروار اتے فوج سمیت کابل توں چل کے کلانور آیا ہویا سی۔ اکبر دی رہائش فیروز شاہ تغلق ولوں کلانور وچ بنائے ہوئے بڑے سندر محل وچ کیتی گئی سی۔
اکبر دی تاجپوشی[سودھو]
ہمایوں دی موت دی خبر ملن اُتے اکبر دے سربرا ہیمونہ نے 14 فروری، 1556 نوں کلانور دے اک باغ وچ اٹاں دا تخت بنوا کے اکبر دی تاجپوشی دی رسم پوری کیتی اتے کلانور نوں ہندوستان دا راجگڑھ بنن دا مان حاصل ہو گیا۔ اس تھڑھے وچ اک تلاب وچ فوارہ وی لایا ہویا سی اتے پانی دے نکاس لئی اک نالی وی کڈھی ہوئی اے۔ تاجپوشی توں بعد کلانور توں اکبر نے اپنے لام-لشکر دے نال دلی ول کوچ کر دتا۔ دلی دے تخت اتے بیٹھ کے ہیمونہ دی سرپرستی وچ اکبر نے ہندوستان دی واگڈور سنبھال لئی۔
اکبر دا پچھوکڑ[سودھو]
بابر دی موت توں بعد 26 دسمبر، 1530 ء نوں ہمایوں دلی دے تخت اتے بیٹھ گیا اتے بابر دے کہن اُتے اس نے اپنے 4 بھراواں نوں وکھو-وکھو صوبیاں دیاں سوبیداریاں ونڈ دتیاں۔ اپنے چھوٹے اتے بھرا ہندال مرزا نوں کابل دا صوبیدار تھاپ دتا اتے اپنے متریئے بھرا کامران نوں قندھار دی صوبیداری دے دتی۔ اصل وچ کامران دلی دے تخت اتے بیٹھنا چاہندا سی۔ سن 1540 ء نوں قنوج دی لڑائی وچ شیر شاہ سوری توں ہمایوں ہار گیا۔ اس ویلے کامران وی 12،000 فوج لے کے بھارت وچ آیا ہویا سی پر اس نے ہمایوں دی مدد نہیں کیتی۔ بے گھر ہوئے ہمایو نوں سندھ دے ہندو راجے رن پرساد نے اپنے قلعے عمرکوٹ وچ پناہ دے دتی۔ اس قلعے وچ ہی 15 اکتوبر، 1542 نوں اکبر دا جم ہویا۔ ہمایو تاں بے گھر ہو گیا سی اتے اکبر نوں ہمایو دے بھرا مرزا ہندال نے پالیا۔ ہڈال نے اکبر نوں گھوڑسواری، شکار کھیڈنا اتے لڑائی دے طور-طریقے وی دسے پر پڑھائی نہیں کروائی۔ اکبر بالکل ان پڑھ سی۔ ہڈال، ہمایو دا سکا بھرا سی اتے مردے دم تک ہمایو دا وفادار رہا۔ کامران اتے ہڈال دی سن 1551 ء وچ کسے کارن ہوئی لڑائی وچ ہندال دی موت ہو گئی۔ ہندال دی موت دا ہمایو نوں بڑا ہی دکھ لگا اتے اپنے پروار دی کڑی پکی کرن لئی ہمایو نے اپنے بھرا ہندال دی 9 سال دی لڑکی سلطانہ بیگم دا ویاہ اکبر نال کر دتا۔ 9 سال دی عمر وچ اکبر کابل دا صوبیدار بن کے فوج اتے خزانے دا وی مالک بن گیا۔
ہمایوں فوج لے کے کابل توں بھارت وچ آیا اتے 22 جون، 1555 نوں ماچھیواڑے (سرہند) وچ سکندر سوری نوں ہرا کے دلی دے تخت اتے قبضہ کر لیا۔ 15 سالاں بعد ہمایو پھر ہندوستان دا بادشاہ بن گیا۔
کلانور دا اتہاس[سودھو]
منیا گیا اے کہ کلانور نوں کالا اتے نور دو مسلمان بھراواں نے راجستھان وچوں آ کے وسایا سی۔ اوہناں دے ناں توں ہی اس قصبے دا ناں کلانور پے گیا اے۔ ہندو متھہاس وچ اتھے شیو جی نے زمین اتے لمے پے کے رات کٹی سی۔ اتھے شولنگ وی زمین اتے لمے پیا ہویا اے اتے اس شولنگ اتے کلیسور مندر قائم اے۔ مندر دے ناں توں ہی قصبے دا ناں کلانور پے گیا۔
کلانور دے راجا صاحب راؤ، راجا پرتھوی راج چوہان اتے بھارت دے ہور 150 راجیاں سمیت 1191–1192 ء تک دی تھانیسر دی لڑائی محمد غوری نال لڑی گئی سی۔ اس وچ بھارتی راجے ہار گئے اتے محمد غوری دی جت ہو گئی۔ محمد غوری نے پرتھوی راج نوں قتل کر دتا۔ راجا صاحب رائے مسلمان بن گیا اتے اپنی برادری توں ڈردا پہاڑاں وچ چلا گیا۔
1388 ء نوں کلانور وچ کرن ندی دے کنڈھے اک بڑا ہی سندر محل تعمیر کروایا۔
بندہ سنگھ بہادر نے 1715 ء کلانور نوں جت کے 7،000 سنگھاں سمیت گرداس ننگل دی کچی گڑھی وچ پناہ لے لئی اتے 27 اپریل، 1715 نوں عبد محمد خان دی فوج نے گرداس ننگل دی گڑھی دے چار-چپھیرے توں گھیرا پا لیا۔
گھنئیا مثل دے سردار حقیقت سنگھ نے 18ویں صدی وچ کلانور نوں اپنے قبضے وچ کر لیا۔ سردار حقیقت سنگھ دے بیٹے سردار جیمل سنگھ نے اپنی بیٹی چند کور دا ویاہ مہاراجہ رنجیت سنگھ دے بیٹے کھڑک سنگھ نال کر دتا۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ نے سن 1812 ء نوں کلانور اتے قبضہ کرکے کھڑک سنگھ نوں کلانور دا صوبیدار بنا دتا۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ دی موت توں بعد دیوان دینا ناتھ نوں کلانور دی صوبیداری دے کے کھڑک سنگھ آپ لاہور چلا گیا۔ سن 1857 ء وچ کلانور انگریزی راج وچ آ گیا۔