بھائی منی سنگھ
| بھائی منی سنگھ پرمار سکھ راجپوت | |
|---|---|
 1721 توں 1734-1738 توں ہیڈ گرنتھی اتے اکال تخت دا جتھیدر رہیا۔
| |
| جم | سنہ 1662 |
| وفات | سنہ 1737 (74–75 سال)
|
| طرز وفات | سزائے موت |
| زوجہ | بیبی سیتو |
| اولاد | بھائی چتر سنگھ، بھائی بچتر سنگھ ، بھائی ادے سنگھ، بھائی انیک سنگھ، بھائی اجائب سنگھ، بھائی عذابِ سنگھ، بھائی گربکش سنگھ، بھائی بھگوان سنگھ، بھائی بلرام سنگھ، بھائی دیسا سنگھ، |
| والدین | پیؤ بھائی مائی داس اتے ماں مدھری بائی |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | عالم |
| وجہ شہرت | گرو گرنتھ صاحب اتے دسم گرنتھ دا سنکلن کیتا اتے ہور |
ترمیم  | |
بھائی منی سنگھ پرمار سکھ راجپوت(10 مارچ، سنّ 1644-24 جون سنّ 1734) دا جم 10 مارچ، سنّ 1644 نوں علی پور اتری ضلع مظفرگڑھ (پاکستان) وکھے ہویا سی۔ اس دے پیؤ دا ناں مائی داس تے ماں دا ناں مدھری بائی سی۔
گورو دے درشناں
[سودھو]اس دا پیؤ شاہ جہان نوں ملیا سی اتے بھوآ ملوکی بادشاہ اکبر نوں ملی سی۔ اوہ 1657 وچّ اپنے پیؤ نال پہلی وار گرو ہر رائے دے درشناں لئی کیرت پور آیا سی۔ اس دا ویاہ 1659 وچّ لکھی رائے دی دھی سیتو بائی نال ہویا سی۔ اوہ گرو ہرکرشن صاحب نال دلی گیا دسیا جاندا ہے تے پھیر 1664 وچّ گورو تیغ بہادر کول ماتا سلکھنی نال دلیوں بکالے پہنچیا سی۔ گورو تیغ بہادر دے مرن والے سال 1675 وچّ اوہ سری گورو گوبند سنگھ[۱] جی کول انندپور سی۔ اوہ سنّ 1678 ای. وچّ گورو گوبند سنگھ ولوں انندپور صاحب والے آدی دمدمے وکھے گربانی دیاں بیڑاں تیار کرن دے کارجاں وچّ سرگرم سی۔
مکھ پربندھکاں
[سودھو]سری گورو گوبند سنگھ جی نے بھائی منی سنگھ نوں 1691 دی بساکھی والے دن دیوان نیوکت کیتا سی۔ گورو نے 1699 وچّ وساکھی دے میلے والے دن خالصے دی ساجنا کیتی سی۔ بھائی منی سنگھ اس دے مکھ پربندھکاں وچّ شامل سی۔ خالصہ ساجنا اپرنت امرتسر دی سنگت ولوں کیتی گئی بینتی ہتّ سری گرو گوبند سنگھ جی نے بھائی منی سنگھ نوں ہرمندر صاحب دا مکھ گرنتھی اتے سری اکال بنگے دا سیوادار نیوکت کرکے بھیجیا سی۔ اوہ بابا بڈھا جی تے بھائی گرداس توں بعد گورو مریادا انوسار ہرمندر صاحب دا تیسرا گرنتھی سی۔ سری گورو گوبند سنگھ جی دے جوتی جوت سماؤن توں بعد سکھاں نوں جتھیبند کرن وچّ بھائی منی سنگھ دا اگھا یوگدان سی۔ بندہ سنگھ بہادر دے مرن توں بعد سکھ دلاں نوں اکمٹھّ رکھن واسطے اس نے اہم بھومکا نبھائی سی۔
شرط نوں پروان
[سودھو]بھائی منی سنگھ دے قتل ہون دا حوالہ پنجاب وچّ ہر فرقے نوں دھارمک ستنترتا(مذہبی آزادی) دا حق رکھن لئی لڑے جا رہے سکھ یدھ اندر ودمان ہے۔ اس پرسنگ (حوالے)ادھین(تحت) بھائی منی سنگھ نے سمیں دے حاکماں ولوں سکھاں دے دھارمک کیندر(مذہبی مرکز) سری ہرمندر صاحب وچّ پرب مناؤن اتے لگائی سرکاری پابندی نوں واپس کراؤن دا یتن کیتا سی۔ سکھ پنتھ نے بھائی منی سنگھ نوں اس کارج لئی مکھی تھاپیا سی۔ صوبہ لاہور زکریا خان نے اس پابندی نوں ہٹاؤن بدلے پنج ہزار روپئے ادا کرن دی شرط رکھی سی۔ بھائی منی سنگھ نے اس شرط نوں پروان کردیاں سکھ سنگت نوں دیوالی دا پرب سری ہرمندر صاحب وکھے مناؤن دے سدا پتر بھیج دتے سن۔ اس ویلے سکھ ہر طرحاں دی مانوی ستنترتا لئی یدھ لڑ رہے سن۔ زکریا خان ولوں دتی ایہہ پروانگی، پرب لئی پہنچن والے سکھاں دا قتل عام کرن دی یدھ نیتی دا اک دائپیچ سی۔ جدوں بھائی منی سنگھ نوں صوبہ لاہور دی اس گپت یوجنا(سکیم) دی سوچنا ملی تاں اس نے سکھ سنگتاں نوں پرب اتے نہ پہنچن دا سنیہہ بھیج دتا سی، نتیجے وجوں ایہہ پرب اس شان نال نہ منایا جا سکیا جس دی کہ توقع کیتی جا رہی سی۔ سٹے وجوں پرب ویلے چڑھت دے روپ وچّ اکتر ہون والے دھن دی راشی وچوں زکریا خان ولوں متھی رقم ادا نہیں سی کیتی جا سکدی۔ اس اتے وواد ہویا پر کجھ صالسیاں ولوں وچّ پے کے سمجھوتہ کرا دتا گیا سی اتے چڑھت وچوں نردھارت رقم ادا کر دین دے اقرار نال آؤندی وساکھی دا پرب مناؤن دی دوبارہ پروانگی دتی گئی سی۔ صوبہ لاہور نے ایہہ پروانگی وی گپت روپ وچّ اسے سازش ادھین دتی سی۔ بھائی منی سنگھ نے سکھاں دے قتل عام نوں روکن ہت پھیر سنیہے بھیجے پر اس دے باو جود کافی سنگھ سنیہہ ملن توں پہلاں ہی سری ہرمندر صاحب پہنچ گئے سن۔ صوبہ لاہور نے لکھپت رائے دی کمان ہیٹھ فوج بھیج کے سری ہرمندر صاحب اتے حملہ کروا دتا سی۔ اس حملے وچّ سکھاں دا جانی نقصان ہویا تے بھائی منی سنگھ نوں سنگھاں سمیت گرفتار کرکے لاہور لجایا گیا جتھے اس اتے وعدے مطابق رقم ادا نہ کر سکن دا اقرار توڑن دا الزام لگایا گیا سی۔ اس نوں سری گورو گرنتھ صاحب دی آستھا تیاگ دین واسطے تسیہے دتے گئے سن۔ 24 جون، 1734 والے دن اس نوں نخاس چوک وچ، جو لاہور لنڈے بازار وچّ ہے، بند بند کٹّ کے مار دتا گیا سی۔ بھائی منی سنگھ دا سسکار بھائی سبیگ سنگھ آدی لاہوری سکھاں نے مستی دروازیوں باہر شاہی قلعے دے نزدیک لجا کے کیتا جتھے گرودوارہ شہید گنج دوسرا بنیا ہویا سی۔ اس طرحاں بھائی منی سنگھ ہر مانو نوں اپنا ستنتر(آزاد) دھارمک عقیدہ رکھن واسطے لڑی جا رہی آزادی دی جنگ دوران مرن والا (شاید پہلا) سرمور سکھ ودوان سی۔ دوجے شبداں وچّ اس دی موت سری گورو گرنتھ صاحب نوں ستنتر دھارمک گرنتھ دے روپ وچّ پروان کردے رہن کارن ہوئی سی۔ [۲]
گربانی لپیکار
[سودھو]بھائی منی سنگھ گربانی دا پرمانک ویاکھیاکار سی۔ اوہ سلجھیا ہویا ساکھی اچارک سی۔ اوہ گورو گھر دا پربدھّ پرچارک، پربندھک تے یودھا سی۔ بھائی گرداس توں بعد اوہ دوجا گربانی لپیکار سی جس نے سری گورو گوبند سنگھ جی دی نگرانی ہیٹھ سری گورو گرنتھ صاحب دی نویں بیڑ لکھی سی جس اندر سری گورو تیغ بہادر دی بانی درج کیتی گئی سی۔ اس بیڑ نوں ہی ‘گورو’ عہدہ بخشیا گیا سی۔ اس بیڑ دا ناں دمدمی بیڑ ہے۔[۳][۴]
شہادت
[سودھو]24 جون سنّ 1734 ای. نوں لاہور دے نخاس چوک اندر بند بند کٹوا کے مرن والا بھائی منی سنگھ گربانی دا پہلا مرن والا لپیکار ہے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Singh, Patwant (2007). The Sikhs. Random House Digital. ISBN 9780307429339.
- ↑ Murphy, Anne (2012). The Materiality of the Past: History and Representation in Sikh Tradition. Oxford University Press, 32. ISBN 9780199916290.
- ↑ Gurnam, Bard (2007). East of Indus: My Memories of Old Punjab. Hemkunt Press, 184. ISBN 9788170103608.
- ↑ (1996) Art and culture: endeavours in interpretation، Volume 2. Abhinav Publications, 10. ISBN 9788170173151.