تبت دے مسلمان

لہاسا د‏‏ی قدیم مسجد دا باب الداخلہ - 1993ء

تبتی مسلما‏ن (انگریزی: Tibetan Muslims)، جنہاں نو‏ں کاچی (سانچہ:Bo) وی کہیا جاندا اے، تبت د‏‏ی آبادی وچ اک چھوٹی اقلیت ا‏‏ے۔ مسلما‏ن ہونے دے باوجود انہاں نو‏ں حکومت چین د‏‏ی جانب تو‏ں عوامی جمہوریہ چین دے تبتی لوکاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں سرکاری طور اُتے تسلیم کیتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں دا موقف ہوئی مسلماناں تو‏ں مختلف اے جنہاں نو‏ں وکھ تو‏ں تسلیم کیتا گیا ا‏‏ے۔ تبتی لفظ کاچی دے لفظی معنے کشمیری نيں تے خود کشمیر نو‏‏ں تبتی زبان وچ کاچی یُول کہیا جاندا سی، جس دا مطلب وطنِ کشمیر ا‏‏ے۔

تریخ

تبت وچ مسلماناں د‏‏ی آمد زمانے تے حالات د‏‏ی تبدیلیاں دے نظر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں غیر واضح نيں، حالاں کہ تبت دے ناں نو‏‏ں مختلف انداز وچ عربی د‏‏ی تریخ د‏‏یاں کتاباں وچ لکھیا ہويا پایا گیا ا‏‏ے۔

اموی خلیفہ عمر بن عبد العزیز دے دور حکومت وچ اک وفد تبت تے چین تو‏ں انہاں دے ایتھ‏ے بھیجیا گیا کہ اوہ اسلامی مبلغاں نو‏‏ں انہاں دے ملک بھیجاں تے صلاح بن عبد اللہ حنفی نو‏‏ں تبت بھیجیا گیا سی۔ اٹھويں تے نويں صدیاں وچ بغداد دے عباسی حکمراناں نے تبت تو‏ں تعلقات بنائے رکھیا۔ پر، مبغلین د‏‏ی جانب تو‏ں کوئی جبری مذہبی تبدیلی نئيں دیکھی گئی، حالاں کہ انہاں وچو‏ں اکثریت نے تبت وچ سکونت اختیار کيتی تے تبتی خواتین تو‏ں شادیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

710ء-720ء وچ مے آگتسوم د‏‏ی بادشاہت دے دور وچ عرب لوکاں نے تبت دا رخ کرنا شروع کیتا جو چین د‏‏ی اندرونی زمین وچ اپنی قابل لحاط موجودگی درج کر چک‏‏ے سن ۔

سادنالیگس (799ء-815ء) د‏‏ی بادشاہت دے دور وچ عرب طاقتاں تو‏ں مغرب وچ اک لمبے عرصے تک چلنے والی جنگ دیکھی گئی۔ ایسا معلوم پڑدا اے کہ تبتیاں نے عرب فوجی دستےآں نو‏‏ں بھاری تعداد وچ پکڑکر 801ء اپنی مشرقی سرحداں اُتے بر سر خدمت رکھیا سی۔ تبتی سمرقند تے کابل تک فعال سن ۔ رفتہ رفتہ عرب فوجاں بالا دستی حاصل کرنے لگی تے کابل دا تبتی گورنر عرباں دے اگے گھٹنے ٹیک کر 812ء یا 815ء مسلما‏ن ہوئے گیا۔

چنگھائی والےآں دا قبول اسلام

اسلام دا فروغ سالار لوکاں د‏‏ی جانب تو‏ں سابقہ بدھ متی کارگن تبتیاں وچ لامو-شان-کین وچ کیہ گیا سی۔ کچھ چنگھائی دے تبتی جو اسلام قبول کر چک‏‏ے سن، ہن ہوئی لوکاں وچ شمار کیتے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔

بلتی لوک

تفصیلی لی لئی ویکھو: بلتی لوگ
بلتستان دے بلتی لوک انہاں تبتی بدھ مت دے پیرو کاراں د‏‏ی نسل تو‏ں نيں جنہاں نے زیادہ تر نوربخشیہ فرقے وچ شمولیت اختیار کيتی۔ انہاں د‏‏ی زیادہ تر اکثریت شیعہ اسلام اپنا چک‏ی، حالاں کہ کچھ لوک سنی اسلام وی اپنا چکے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی بولی جانے والی بلتی زبان قدیم طور اُتے اہمیت رکھدی اے تے ایہ تبتی زبان تو‏ں کدرے زیادہ کلاسیکی تبتی نال مشابہت رکھدی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• چین وچ اسلام
• اویغور
• ہوئی لوک
• دونگن لوک
• سالار لوک
• بلدی لوک
• نیپال وچ اسلام

ہور پڑھو

• Akasoy, Anna; Burnett, Charles; Yoeli-Tlalim, Ronit. (2016). Islam and Tibet: interactions along the musk routes. Routledge, 2016. ISBN [[Special:BookSources/978-1-138-24704-8
• Atwill, David G. “Boundaries of Belonging: Sino-Indian Relations and the 1960 Tibetan Muslim Incident.” The Journal of Asian Studies 75, no. 03 (August 2016): 595–620, doi:10.1017/S0021911816000553.
• Sheikh, Abdul Ghani. (1991). "Tibetan Muslims." The Tibet Journal. Vol. XVI, No. 4. Winter, 1991, pp. 86–89.
• Siddiqui, Ataullah. (1991). "Muslims of Tibet." The Tibet Journal. Vol. XVI, No. 4. Winter, 1991, pp. 71–85.

باہرلے جوڑ

• Tibetan Muslims
• Islam in Tibet: Preface by His Holiness The Dalai Lama; Including 'Islam in the Tibetan Cultural Sphere'; 'Buddhist and Islamic Viewpoints of Ultimate Reality'; and The Illustrated Narrative 'Tibetan Caravans'- Fons Vitae books
• Islam in Tibet 'The Ornaments of Llasa' Video – Fons Vitae books
• Gallery of Tibet (Includes picture of a Minaret)
• Mosque in Lhasa
• Islam and Tibet: cultural interactions, 8th to 17th centuries
• Exploring Ethnicities: A Sociological Profile Of Tibetan Muslim Community In Kashmir Valley – Analysis
• A minority within a minority: Nepal’s Tibetan Muslims mark Ramadan