Jump to content

تحریر الشام

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
Hayʼat Tahrir al-Sham
Organization for the Liberation of the Levant
هيئة تحرير الشام
شامی خانہ جنگی
تے دہشت دے خلاف جنگ چ شریک
[[file:|border|-nanpx|alt=]]
Flag of Hayʼat Tahrir al-Sham
Logo of Hayʼat Tahrir al-Sham
متحرک28 January 2017 – present
نظریاتاہل سنت Islamism
آگو
صدر دفترمحافظہ ادلب, شام
کاروائیاں دے علاقے شام
 لبنان (until August 2017)
قوت~31,000 (est. 2017)[۷]
15,000–30,000 (est. 2018)[۸][۹]
12,000–15,000 (est. 2020)[۱۰]
وجۂ آغاز
اتحادی
مخالفینState opponents

Non-state opponents

لڑائیاں تے جنگاںشامی خانہ جنگی

ہیئت التحریر الشام ( عربی: هيئة تحرير الشام ، " تنظیم برائے آزادی شام " یا " لیونٹ لبریشن کمیٹی ") ، جسنو‏ں عام طور اُتے تحریر الشام کہیا جاندا اے ، اک سرگرم سنی اسلامی عسکریت پسند گروپ اے جو شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ شامل ا‏‏ے۔ اس د‏ی تشکیل 28 جنوری 2017 نو‏‏ں جبہت فتح الشام (سابقہ النصرہ فرنٹ) ، انصارالدین فرنٹ ، جیش السنہ ، لواء الحق ، تے نور الدین الزنگی تحریک دے درمیان انضمام دے طور اُتے کيتی گئی سی۔ اعلان دے بعد اضافی گروپس تے افراد شامل ہوگئے۔ انضمام شدہ گروپ د‏‏ی قیادت فی الحال جبہت فتح الشام تے سابق احرار الشام قائدین ک‏ر رہ‏ے نيں ، حالانکہ ہائی کمان دوسرے گروپاں دے رہنماواں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ بوہت سارے گروہاں تے افراد نو‏‏ں احرار الشام تو‏ں نظربند کردتا گیا ، اوہ اپنے زیادہ محافظ تے سلفی عناصر د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد تو‏ں انصارالدین محاذ [۳۵] تے نور الدین زنگی تحریک تب تو‏ں التحریر الشام تو‏ں وکھ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ 2019 وچ اس دے اندازا 20،000 ممبران سن ۔ [۳۶]

انضمام دے باوجود ، تحریر الشام اُتے ایہ الزام عائد کيتا گیا اے کہ اوہ خفیہ سطح اُتے القاعدہ د‏‏ی شامی شاخ دے طور اُتے کم کردی اے تے اسنو‏ں اس د‏ی شاخاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے ، [۳۶] تے اس گروپ دے بہت سارے سینئر شخصیتاں ، خاص طور اُتے ابو جابر ، نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا ايس‏ے طرح انتہائی خیالات۔ [۳۷] اُتے ، تحریر الشام نے باضابطہ طور اُتے القاعدہ دا حصہ بننے د‏‏ی تردید د‏‏ی اے تے اک بیان وچ کہیا اے کہ ایہ گروپ "اک آزاد ادارہ اے نہ کہ سابقہ تنظیماں یا دھڑاں د‏‏ی توسیع"۔ [۲] ہور برآں ، کچھ دھڑاں جداں نور الدین الزنگی ، جو انضمام دا حصہ سن ، نو‏‏ں اک بار امریکا د‏‏ی حمایت حاصل سی۔

ہیئت تحریر الشام نے نجات شام (سیرین سالویشن) حکومت تو‏ں بیعت کيتی ، جو ادلب گورنریٹ وچ موجود شامی حزب اختلاف د‏‏ی اک متبادل حکومت ا‏‏ے۔ [۳۸]

تریخ

[سودھو]

پس منظر

[سودھو]

النصرہ / جے ایف ایس نے 2015–16 دے بیشتر حصار الشام دے نال تعاون کيتا۔ ممتاز احرار الشام عالم ابو جابر نے طویل عرصے تو‏ں النصرہ دے القاعدہ تو‏ں وابستہ افراد نو‏‏ں باغیاں د‏‏ی وجہ دسنے دے طور اُتے تنقید کيت‏ی سی اوراسلامی باغی عناصر نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوششاں دا محور وی رہے سن ۔ [۳۹] انہاں نے احرار الشام ، جےش الاحرار دے اندر زیادہ تو‏ں زیادہ اسلام پسند تے کم قوم پرست دھڑے د‏‏ی قیادت د‏‏ی ، جس نے احرار الشام نو‏‏ں جے ایف ایس وچ ضم کرنے د‏‏ی حمایت کيتی۔ 2016 دے آخر وچ انضمام دیاں گلاں ہوئیاں ، لیکن ایہ ٹُٹ گئياں۔ 2017 دے اوائل وچ ایہ مقابلہ خاص طور اُتے احرار الشام دے ادلیب وچ حریف اسلام پسند گروہاں دے نال ہويا ، لیکن جیش الاحرار نے جے ڈی ایف وچ اک نويں تنظیم وچ ضم ہونے دے لئی احرار الشام تو‏ں خود نو‏‏ں وکھ کردتا۔ [۴۰]

تشکیل

[سودھو]

عبداللہ المحیسی ، ابو طاہر الحموی ، تے عبد الرزاق المہدی نے اس گروپ د‏‏ی تشکیل اُتے کم کيتا۔ [۴۱] سانچہ:Better source نويں تشکیل دا اعلان 28 جنوری 2017 نو‏‏ں کيتا گیا سی۔

شام دے تجزیہ کار چارلس لیسٹر دے مطابق ، احرار الشام نے ایچ ٹی ایس تو‏ں 800-1000 دے نیڑے فریباں نو‏‏ں کھو دتا ، لیکن اس نے انضمام تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 6،000-8،000 ہور حصول اس د‏ی صفور الشام ، جیش المجاہدین ، فتاق یونین تے مغرب د‏‏ی صفاں وچ حاصل کرلئے لیونٹ فرنٹ دے حلب یونٹ ، تے جیش الاسلام دے ادلیب وچ قائم یونٹ۔ اس دوران جے ایف ایس نے احرار الشام تو‏ں کئی سو جنگجوواں نو‏‏ں کھو دتا ، لیکن اس نے حرکت نورن ال ال زنکی ، لیوا الحق ، جیش السنہ ، تے جبہت انصارالدین نو‏‏ں ایچ ٹی ایس وچ ضم کرنے تو‏ں 3000-5000 جنگجو حاصل کرلئے۔ [۴۰]

حکومت نواز میڈیا دے مطابق ، 28 جنوری 2017 نو‏‏ں ، جس دن تحریر الشام تشکیل دتا گیا سی ، اس گروہ نے اپنی اشرافیہ یونٹاں ، "انجیمسی" دے قیام دا اعلان کيتا ، جنہاں وچو‏ں کچھ ادلیب شہر وچ تعینات سن ، حکومت نواز میڈیا دے مطابق۔ [۴۲] سانچہ:Better source [ بہتر   ذریعہ   ضرورت ]

طاقت دا استحکا‏م (جنوری تو‏ں اگست 2017)

[سودھو]
اکتوبر 2017 وچ شمال مشرقی حما دے حملے دے دوران ، حما دے شمال مشرق ، پنڈ مشیفہ وچ ، تحریر الشام دے جنگجو۔

30 جنوری نو‏‏ں ، باب الحوا بارڈر کراسنگ تے ہور نیڑےی علاقےآں وچ تحریر الشام تے احرار الشام دے ذریعہ متحرک ہونے د‏‏ی اطلاعات موصول ہوئیاں سن ، تے ایہ کہ دونے گروہاں وچ اک دوسرے دور وچ جھڑپاں د‏‏ی تیاری د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ حوالےدی لوڑ؟ 30 جنوری نو‏‏ں ، اس د‏ی اطلاع ملی کہ تحریر الشام وچ نیڑے 31،000 جنگجو موجود سن ، جدو‏ں مارچ وچ تجزیہ کار چارلس لِسٹر نے دسیا کہ "ممکنہ طور اُتے 12،000 تو‏ں 14،000 جنگجوواں د‏‏ی کمانڈر نيں"۔

اس گروہ د‏‏ی تشکیل دے فورا بعد ہی ، بہت سارے مقامی شامی باشندے اس گروپ نو‏‏ں ہیتش دے ناں تو‏ں جانا شروع کرچکے سن ، جو عربی مخفف سی جس دا مطلب بطور محرک سی ، ايس‏ے طرح دا "داش" لیبل وی عرب دنیا دے بیشتر علاقےآں وچ داعش اُتے لاگو سی۔ اس لیبلنگ نے اشارہ کيتا سی کہ بوہت سارے شامی شہریاں نے تحریر الشام نو‏‏ں داعش تو‏ں مختلف نئيں دیکھیا ، خاص طور اُتے تحریر الشام دے حالیہ حملےآں تے 2014 وچ باغی فوجاں اُتے داعش دے وڈے پیمانے اُتے حملے دے درمیان مماثلت دتی گئی۔ [۴۳]

اتحادی فوج دے فضائی حملےآں تو‏ں ایچ ٹی ایس نو‏‏ں نقصان ہويا۔ یکم فروری 2017 نو‏‏ں ، حکومت دے حامی میڈیا نے اطلاع دتی کہ امریکا نے ادلب شہر وچ کارلٹن ہوٹل اُتے فضائی حملہ کيتا سی ، جس نو‏‏ں تحریر الشام دے سابق النصرہ جزو فوجیاں د‏‏ی رہائش دے لئی استعمال کردے سن ، تے ممتاز کمانڈراں د‏‏ی میٹنگ د‏‏ی میزبانی کردے سن ۔ ، [۴۴] اگرچہ حزب اختلاف دے ذرائع نے دسیا کہ ایہ ہوٹل شامی عرب ریڈ کریسنٹ دے ذریعہ استعمال ہويا سی ، تے امریکی مداخلت د‏‏ی تصدیق نئيں ہوسک‏ی ا‏‏ے۔ ايس‏ے دن ، ایف ایس اے دے ایلیٹ ڈویژن اُتے تحریر الشام نے حملہ کيتا۔ [۴۵] 3 فروری نو‏‏ں اک امریکی فضائی حملے وچ اک تحریر الشام ہیڈ کوارٹر ماریا [۴۶] وچ Sarmin ، HTS تے دے 12 اراکین نو‏‏ں قتل جند الاقصی . ہلاک ہونے والے شدت پسنداں وچو‏ں 10 ایچ ٹی ایس ممبر سن ۔ [۴۷][۴۸] اس فضائی حملے وچ شدت پسند کمانڈر ابراہیم ال ریحل ابوبکر نو‏‏ں وی ہلاک کيتا گیا۔

باغیاں دے کنٹرول والے علاقےآں وچ شہریاں د‏‏ی طرف تو‏ں ایچ ٹی ایس دے خلاف مزاحمت کيتی گئی ا‏‏ے۔ 3 فروری نو‏‏ں نعرہ دے تحت مظاہرہ شامیاں دے سینکڑاں "دے لئی کوئی جگہ نئيں اے القائدہ دے شہراں وچ شام وچ " Atarib ، اعزاز ، Maarat تعالی نعمان HTS دے خلاف احتجاج کرنے دے لئی. اس دے جواب وچ ، ایچ ٹی ایس دے حامیاں نے ال دانا ، ادلیب ، اتاریب تے خان شیخون وچ جوابی مظاہرے کیتے ۔ [۴۹] ادلب وچ حیات تحریر الشام وچ 3 فروری 2017 نو‏‏ں اس دے امیر ابو جابر د‏‏ی تصاویر لہراندے ہوئے احتجاج کيتا گیا سی۔ ایچ ٹی ایس دے عالم دین عبد اللہ المحسینی د‏‏ی تقریر وچ شرکت دے لئی داخلی طور اُتے بے گھر افراد تے غریب افراد نو‏‏ں موٹرسائیکلاں تے ریفریجریٹرز دے وعدےآں دے نال کھینچنے دے ذریعے جوڑا گیا۔ [۵۰] [ بہتر   ذریعہ   ضرورت ] 4 فروری 2017 نو‏‏ں ، اک امریکی فضائی حملے وچ القاعدہ دے کمانڈر ابو ہانی المصری نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا ، جو اپنی موت دے وقت احرار الشام دا حصہ سی۔ دسیا گیا اے کہ اوہ اپنی موت تو‏ں پہلے تحریر الشام تو‏ں عیب دار ہونے والا سی۔ [۴۸] ايس‏ے دن ، تحریر الشام دے عہدیدار مصلح ال الانی نے تحریر الشام وچ شامل نہ ہونے اُتے دوسرے گروپاں نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنا‏تے ہوئے کہیا کہ کسی وی گروہ اُتے جو "اسلام دے لئی لڑی" لڑی جائے گی ، چاہے اوہ دہشت گرداں دے نامزد کیتے بغیر ہون۔ اپنے بیان وچ ، انہاں نے اشارہ کيتا کہ زیادہ تر احرار الشام دے جنگجوواں نے تحریر الشام وچ شامل ہونے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی اک وجہ ایہ وی سی کہ مؤخر الذکر گروہ وچ دہشت گرداں دے نامزد افراد شامل سن ۔ [۴۶]

8 فروری دے لگ بھگ ، ابو محمد المقدسی نے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی کہ النصرہ دے سابق نائب رہنما سمیع العریدی سمیت القاعدہ دے وفادار 2 سینئر جبہت فتح الشام نے قیام دے بعد تحریر الشام نو‏‏ں چھڈ دتا۔ [۵۱]

ابو جابر نے 9 فروری نو‏‏ں اک تقریر جاری کيتی۔ [۵۲] انہاں نے اپنے گروپ نو‏‏ں "آزاد وجود" ہونے اُتے زور دتا تے "شام جہاد " وچ اپنے "بھائیاں" د‏‏ی تعریف کيتی۔ بیان شامل شیعہ مسلماناں اُتے توہین آمیز بیان بازی کہہ شیعاں ( "rejectionists") "علاقے نو‏‏ں غلام" گے باغیاں جنگ کھو جائے تو.[۲]

12 فروری نو‏‏ں ، بونیان المرسس آپریشنز روم ، جس وچو‏ں تحریر الشام اک ممبر سی ، نے درعا دے ضلع مانشیہ وچ شامی فوج دے خلاف کارروائی دا آغاز کيتا۔ تحریر الشام فورسز نے مبینہ طور اُتے 2 خودکش بمباراں تے کار بماں تو‏ں حملہ شروع کيتا۔ [۵۳]

13 فروری نو‏‏ں ، شمالی حما تے جنوبی ادلیب وچ ، سابق اتحادی تحریر الشام تے جند القصصہ ، جسنو‏ں لیوا الا اقصی وی کہیا جاندا اے ، دے وچکار جھڑپاں شروع ہوئیاں۔ [۵۴][۵۵]

15 فروری نو‏‏ں ، احرار الشام نے اپنے حالیہ عیباں اُتے اک انفوگراف شائع کيتا ، جس وچ ایہ دعوی کيتا گیا سی کہ صرف 955 جنگجوواں نے تحریر الشام تو‏ں انکار کيتا ا‏‏ے۔ [۵۱] رپورٹاں احرار الشام، جو کہ وی سن شام فوج ، Jaysh اللہ تعالی تو‏ں Izza ، شام وچ ترکستان اسلامی پارٹی ، تے Tamkin بریگیڈ جلد نامی اک نويں تنظیم د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں ضم کرن گے شامی لبریشن فرنٹ .[۵۶][۵۷]

19 فروری نو‏‏ں ، ایچ ٹی ایس نے عطاریب وچ ایف ایس اے دے مقامی کمانڈر انس ابراہیم نو‏‏ں گرفتار کيتا ، تے اس دے جواب وچ ، قصبے وچ ایچ ٹی ایس دے خلاف احتجاج کيتا گیا۔ سانچہ:Better source [ بہتر   ذریعہ   ضرورت ] 20 فروری نو‏‏ں اک Ma'arat امام نعمان شوری کونسل د‏‏ی طرف تو‏ں پیدا کيتا گیا سی شام فوج ، احرار الشام، تے تحریر الشام.[۵۸] [ بہتر   ذریعہ   ضرورت ] 22 فروری نو‏‏ں ، معرکہ آرائی دہشت گردی دے مرکز نے اطلاع دتی کہ جبت فتح الشام نے وکھ تھلگ ہونے دے خوف د‏‏ی وجہ تو‏ں ، تے صوبہ ادلیب وچ جھڑپاں دے دوران احرار الشام د‏‏ی حالیہ توسیع دا مقابلہ کرنے دے لئی ، تحریر الشام گروپ تشکیل دتا سی۔ [۵۱]

22 فروری نو‏‏ں ، لیوا العسقہ دے آخری دو ہزار اک سو عسکریت پسنداں نے خان حیات وچ حتمی پوزیشن چھڈ دتی ، حکومت نواز میڈیا وچ غیر مصدقہ اطلاعات دے نال کہ اوہ تحریر الثانیٰ دے نال مذاکرات دے انخلا دے معاہدے دے بعد ، صوبہ ارقہ وچ داعش وچ شامل ہونے والے ني‏‏‏‏ں۔ شم و ترکستان اسلامی پارٹی۔ [۵۹] اس دے بعد ، تحریر الشام نے لیوا القصا نو‏‏ں ختم کرنے دا اعلان کيتا ، تے باقی کسی وی خلیاں نو‏‏ں دیکھنے دا وعدہ کيتا۔ [۶۰]

26 فروری نو‏‏ں ، صوبہ ادلیب دے المستومومہ وچ امریکی فضائی حملے وچ ابو خیر المصری نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا ، جو القاعدہ دا نائب رہنما سی۔ [۵][۶۱] فضائی حملے وچ اک ہور تحریر الشام عسکریت پسند وی ماریا گیا۔ [۶۲] ابو الخیر د‏‏ی موت تو‏ں ایچ ٹی ایس نو‏‏ں القائدہ دے کنٹرول تو‏ں دور ہونے دا فریضہ ملا۔ [۴۰]

مارچ 2017 دے اوائل وچ ، صوبہ ادلیب دے مقامی رہائشیاں نے جنہاں نے ایف ایس اے دھڑاں د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی ، نے تحریر الشام اُتے بھلائی تو‏ں کدرے زیادہ نقصان پہنچانے دا الزام عائد کردے ہوئے کہیا کہ انہاں نے ایہ سب کيتا اے "لوکاں نو‏‏ں اغوا کرنا ، چوکیاں قائم کرنا تے رہائشیاں نو‏‏ں دہشت زدہ کرنا"۔ [۶۳]

16 مارچ نو‏‏ں ، اک امریکی فضائی حملے وچ ، اتاریب دے جنوب مغرب وچ واقع ، الجینح پنڈ وچ ، القاعدہ دے اجلاس اُتے حملہ کيتا گیا ، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 29 افراد ہلاک تے ممکنہ طور اُتے 50 تو‏ں زیادہ عام شہری سن ۔ امریکا نے دعویٰ کيتا اے کہ اس ہڑتال وچ نشانہ بنائے گئے افراد "القاعدہ دے عسکریت پسند" سن لیکن شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس (ایس او ایچ آر) ، مقامی رہائشیاں تے مقامی عہدیداراں نے کہیا اے کہ اس عمارت وچ نمازیاں تو‏ں بھری اک مسجد سی۔ [۶۴]

مقامی کارکناں دے مطابق 21 مارچ (مقامی وقت) د‏‏ی صبح ، صوبہ ادلیب دے راجگڑھ وچ امریکی ڈرون حملے وچ ایچ ٹی ایس دے اک اعلیٰ درجے دے کمانڈر ابو اسلام المصری نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا۔ ڈرون حملے وچ ایچ ٹی ایس کمانڈر ابو العباس الدیر وی ماریا گیا۔ [۶۵] ايس‏ے دن ، تحریر الشام نے شام د‏‏ی سرکاری فوج دے خلاف 2017 وچ ہونے والے حما حملے دا آغاز کيتا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] 24 مارچ نو‏‏ں دو ٹرکاں بیڈ لے ک‏ے آٹا تے اک نال تعلق رکھنے والے IHH ترک امدادی ادارے -affiliated دے دروازے اُتے اک HTS چوکی اُتے روکیا گیا سی Sarmada . اس دے بعد ایچ ٹی ایس نے ٹرکاں تے آٹا نو‏‏ں ضبط کرلیا ، جس دا مقصد سراقب وچ بیکری سی۔ اس قبضے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس علاقے وچ 2 ہزار خاندان روٹی د‏‏ی مفت فراہمی تو‏ں منقطع ہوگئے سن ۔ [۶۶]

اپریل 2017 وچ ، جیش الاسلام نے ایچ ٹی ایس اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں مشرقی غوطہ وچ اپنے زیر قبضہ علاقےآں تو‏ں بے دخل کردتا۔ [۶۷]

3 مئی نو‏‏ں ، ایچ ٹی ایس نے ادلیب وچ اک گھر وچ چھاپے دے دوران ایف ایس اے دے سابق جنگجو سہیل محمد ہمود ، "ابو ٹو " نو‏‏ں گرفتار کيتا۔ اس تو‏ں پہلے ، الحمود نے ایچ ٹی ایس دے بل بورڈ دے سامنے تمباکو نوشی د‏‏ی اک تصویر شائع کيت‏ی سی جس وچ سگریٹ نوشی اُتے پابندی سی ۔ [۶۸]

حکومت دے اک ذرائع ابلاغ دے ذرائع دے مطابق ، 20 مئی نو‏‏ں ، ابو عمارہ بٹالین دا مرکزی گروہ تحریر الشام وچ شامل ہوگیا ، جو ہن "تقریبا 50 50،000 عسکریت پسنداں د‏‏ی لڑائی اُتے فخر کردا اے "۔ [۶۹] اُتے ، حلب وچ واقع ابو عمارہ بٹالین دا خفیہ آپریشن یونٹ آزاد رہیا۔ [۷۰]

27 مئی نو‏‏ں تحریر الشام تے Saraya اھل الشام دے نال جھڑپ اسلامی مملکت عراق تے شام وچ مغربی وچ Qalamoun پہاڑ دے نیڑے Arsal ، لبنان تے شام د‏‏ی سرحد . دونے اطراف تو‏ں 33 جنگجو مارے گئے۔ [۷۱]

2 جون 2017 نو‏‏ں ، ناردرن بریگیڈ دے کمانڈوز آف اسلام بریگیڈ نے مبینہ طور اُتے تحریر الشام وچ شمولیت اختیار کيتی ، حالانکہ اس یونٹ دے رہنما کیپٹن کوجا نے دسیا اے کہ اوہ حالے وی شمالی بریگیڈ دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔ [۷۲][۷۳]

ہورویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. Ghanmi, Elyès; Punzet, Agnieszka (11 June 2013). "eu/RegData/etudes/etudes/join/2013/457137/EXPO-AFET_ET(2013)457137_EN.pdf The involvement of Salafism/Wahhabism in the support and supply of arms to rebel groups around the world". یورپی پارلیمان. http://www.europarl.europa. eu/RegData/etudes/etudes/join/2013/457137/EXPO-AFET_ET(2013)457137_EN.pdf. Retrieved on
    ۲۹ جنوری ۲۰۱۷. 
  2. ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  3. ۳.۰ ۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  4. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  5. ۵.۰ ۵.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  6. A prominent Tahrir al-Sham commander killed in southern Idlib, Islamic World News
  7. Nazeer Rida (30 January 2017)۔ "Syria: Surfacing of 'Hai'at Tahrir al-Sham' Threatens Truce"۔ Asharq Al-Awsat۔ ۱۵ فروری ۲۰۱۷ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  8. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  9. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  10. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  11. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  12. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  13. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  14. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  15. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  16. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  17. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  18. "Key characteristics of Turkish use of Syrian armed proxies | Strategies of Turkish proxy warfare in northern Syria"۔ clingendael.org 
  19. Bethan McKernan Middle East correspondent (3 February 2020)۔ "Turkish soldiers killed as battle for control of Idlib escalates" – www.theguardian.com سے 
  20. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  21. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/tunca-bengin/abdnin-suriye-ve-libya-oyunlari-6218451
  22. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  23. "Turkey seeks to isolate Syria Idlib jihadists opposing truce". Reuters. 3 October 2017. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-idlib-idUSKCN1C81UN. 
  24. Jones, Dorian (4 June 2014). "Turkey Designates Al-Nusra Front as a Terrorist Organization | Voice of America – English" (in en). voanews.com (VOA News). https://www.voanews.com/world-news/middle-east-dont-use/turkey-designates-al-nusra-front-terrorist-organization. Retrieved on
    ۶ مارچ ۲۰۲۰. 
  25. "Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group". Reuters. 31 August 2018. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-turkey-idUSKCN1LG1XM. 
  26. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  27. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  28. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  29. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  30. "Syria war: 'Dozens killed' as jihadists clash in Idlib". BBC News. 14 February 2017. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-38966601. 
  31. Tweedie, James (1 February 2017). "Syria: Factions jockey for position ahead of new peace talks". BBC News. https://web.archive.org/web/20170220175247/http://www.morningstaronline.co.uk/a-9b65-Syria-Factions-jockey-for-position-ahead-of-new-peace-talks. Retrieved on
    ۱۵ فروری ۲۰۱۷. 
  32. Mroue, Bassem (14 February 2017). "Clashes between 2 extremist groups kill scores in Syria". Associated Press (Beirut). http://newsok.com/clashes-between-2-extremist-groups-kill-scores-in-syria/article/feed/1167334. 
  33. "Understanding Eastern Ghouta in Syria". IRIN. 23 February 2018. http://www.irinnews.org/analysis/2018/02/23/understanding-eastern-ghouta-syria. 
  34. ""Liberation Sham" Tdk sites of the regime north of Homs .. And suffered losses (Photos)"۔ El-Dorar al-Shamia۔ 17 April 2018 
  35. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  36. ۳۶.۰ ۳۶.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  37. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  38. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  39. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  40. ۴۰.۰ ۴۰.۱ ۴۰.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  41. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  42. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  43. Kyle Orton (6 February 2017)۔ "Analysis: 'Al-Qaeda Reshapes the Insurgency in Northern Syria'"۔ Henry Jackson Society۔ ۱۰ فروری ۲۰۱۷ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  44. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  45. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  46. ۴۶.۰ ۴۶.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  47. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  48. ۴۸.۰ ۴۸.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  49. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  50. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  51. ۵۱.۰ ۵۱.۱ ۵۱.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  52. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  53. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  54. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  55. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  56. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  57. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  58. @ (20 Feb 2017)۔ "Tahrir al-Sham, Ahrar al-Sham, Faylaq..." (ٹویٹ) – ٹویٹر سے 
  59. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  60. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  61. "Syria: Al Qaeda Deputy Killed In Apparent Drone Strike"۔ Stratfor 
  62. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  63. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  64. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  65. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  66. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  67. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  68. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  69. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  70. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  71. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  72. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  73. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

باہرلےجوڑ

[سودھو]