توجرمہ بن جمر

توجرمہ תֹּגַרְמָה
Thargamos and his sons. The order of the figures from left to right is: Movakan, Bardos, Kartlos, Hayk, Lekos, Thargamos, Caucas, Egros. An opening folio of the Georgian Chronicles (Vakhtangiseuli redaction), 1700s.
جم
وفات
والدین	… (see the complete family tree) لمک (great great grandfather) نوحؑ (دادا-دادی/نانا-نانی) یافث (دادا-دادی/نانا-نانی) جمر (باپ)
والد	جمر بن یافث
بہن/بھائی	رفعت بن جمر،  اشکناز بن جمر

سرخ: یفت دا بیٹا، پیلا: ہام دا بیٹا۔ نیلا: سام دا بیٹا

ناں و نسب

توجرمہ(عبرانی: תֹּגַרְמָה Tōgarmā) پیدائش ۱۰ وچ "قوماں دے جدول" وچ اک شخصیت اے، نوحؑ د‏‏ی اولاد د‏‏ی لسٹ جو قدیم عبرانیاں دے ناں تو‏ں جانے والی قوماں د‏‏ی نمائندگی کردی ا‏‏ے۔ توجرمہ یافث د‏‏ی اولاد وچو‏ں ا‏‏ے۔ تے خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ اناطولیہ وچ واقع کچھ لوکاں د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ قرون وسطیٰ دے ذرائع نے دعویٰ کيتا کہ توجرمہ قفقاز دے کئی لوکاں (بشمول آرمینیائی تے جارجیائی باشندےآں) دے نال نال متعدد ترک قوماں دا افسانوی اجداد سی۔

بائبل د‏‏ی تصدیقات تے تاریخی جغرافیہ

توجرمہ Genesis ۱۰:۳ وچ درج ا‏‏ے۔ گومر دے تیسرے بیٹے دے طور پر، تے یافت دے پو‏تے، اشکناز تے رفعت دے بھائی دے طور اُتے جانے جاندے نيں۔ حزقی ایل د‏‏ی کتاب وچ اک بار فیر اس ناں دا تذکرہ "دور شمال" تو‏ں آنے والی قوم دے طور اُتے کيتا گیا ا‏‏ے۔ Ezekiel ۳۸:۶ توبل دے نال توجرمہ دا تذکرہ کردا اے جوج د‏‏ی فوج نو‏‏ں سپاہیاں د‏‏ی فراہمی دے طور اُتے ۔ Ezekiel ۲۷:۱۴ وچ توجرمہ دا تذکرہ توبل، جاون تے مشیک دے نال مل ک‏ے ٹائریاں نو‏‏ں گھوڑےآں د‏‏ی فراہمی دے طور اُتے کيتا گیا ا‏‏ے۔

زیادہ تر اسکالرز توجرمہ د‏‏ی شناخت راجگڑھ دے شہر تو‏ں کردے نيں جسنو‏ں ہٹیاں دے ذریعہ تیگاراما تے آشوریاں دے ذریعہ تل-گاریمو کہیا جاندا ا‏‏ے۔ یا گرنی نے ٹیگراما نو‏‏ں جنوب مشرقی اناطولیہ وچ رکھیا۔

بعد د‏‏ی روایات

بعد د‏‏ی کئی نسلی روایات نے توجرمہ نو‏‏ں مغربی ایشیا تے قفقاز وچ واقع مختلف لوکاں دے افسانوی اجداد دے طور اُتے دعویٰ کيتا ا‏‏ے۔ یہودی مورخ فلاویس جوزیفس (37 – c. 100 AD) تے عیسائی ماہر الہیات جیروم (c. 347 – 420 AD) تے Seville دے Isidore (c. 560 – 636 AD) Togarmah نو‏‏ں فریگیاں دا باپ مندے نيں۔ کئی قدیم مسیحی مصنفاں، بشمول سینٹ ہپولیٹس (c. 170-c. 236 AD), Eusebius of Caesarea (c. 263 – c. 339 AD)، تے بشپ تھیوڈورٹ (c. 393 – c. 457 AD)، اسنو‏ں مندے نيں۔ آرمینیائیاں دا باپ قرون وسطی د‏‏ی یہودی روایات نے اسنو‏ں کئی لوکاں تو‏ں جوڑ دتا: ترک ، بشمول خزر ۔

آرمینیائی تے جارجیائی روایات

اک ہور توجرمہ، جو تیراس تے گومر دونے دا بیٹا اے، دا تذکرہ آرمینیائی موسیٰ آف چورین (c. 480) تے جارجیائی لیونٹی مرویلی نے کيتا اے جنہاں نے توجرمہ نو‏‏ں ہور کاکیشین لوکاں دے نال اپنی قوماں دا بانی منیا جاندا ا‏‏ے۔

موسی دے چورین د‏‏ی <i id="mwSQ">آرمینیا کی تاریخ</i> تے لیونٹی مرویلی دے قرون وسطی دے <i id="mwSw">جارجیائی کرانیکلز</i> دے مطابق، "تھرگاموس" دے بارے وچ خیال کيتا جاندا سی کہ اوہ بابل وچ رہندا سی۔ اس تو‏ں پہلے کہ اس نے "دو سمندراں تے دو پہاڑاں دے درمیان د‏‏ی زمین" (یعنی قفقاز ) اپنے قبضے وچ لے لئی۔ اس دے بعد اوہ کوہ ارارات دے نیڑے آباد ہويا تے اپنی زمین اپنے بیٹےآں وچ تقسیم کر دتی:

1. ہائیک ( Հայկ ) - تھرگاموس دا پہلا بیٹا، کوہ ارارات نو‏‏ں وراثت وچ ملیا تے آرمینیائی قوم د‏‏ی بنیاد رکھی۔
2. کارٹلوس (ქართლოსი) - ارارات تو‏ں شمال مشرق وچ آباد ہوئے۔ کارتلی دے بانی ( Sa'kartvelo ) جنہاں نے دوسرے بھائیاں نو‏‏ں متحد کيتا۔ تے جارجیائی قوم د‏‏ی بنیاد رکھی۔
3. باردوس ( اغبانیوں/آغوانی/آغواناں دے آباؤ اجداد)
4. مووکان (مووکان دے آباؤ اجداد)
5. لیکوس شمالی قفقاز دے "لیک" قبیلے دے آباؤ اجداد۔
6. ہیروس (Herans) - ارارات دے مشرقی حصے وچ آباد ہوئے۔
7. Caucas (Kovkases) – قفقاز رینج تو‏ں باہر آباد ہوئے۔
8. Egros (Egers) – بحیرہ اسود تے لکی رینج (مغربی جارجیا) دے درمیان آباد ہويا۔

یہودی روایات

توجرمہ نو‏‏ں یہودی روایات دے ذریعہ قرون وسطی دے متعدد ترک لوکاں تو‏ں جوڑا گیا سی۔ خزر حکمران جوزف بن ہارون (c. 960) اپنے خطوط وچ لکھدے نيں:

"آپ اپنے خط وچ اسيں تو‏ں ایہ وی پُچھدے نيں: "آپ کن لوکاں تو‏ں، کس خاندان تو‏ں تے کس قبیلے تو‏ں نيں؟" جان لو کہ اسيں یفت تو‏ں اس دے بیٹے توجرمہ دے ذریعہ تو‏ں نيں۔ ميں نے اپنے آباؤ اجداد د‏‏ی نسبی کتاباں وچ پایا اے کہ توجرمہ دے دس بیٹے سن ۔"

اس دے بعد اوہ دس ناواں دا شمار کردا اے:  

1. اجور ( اورخون ایغور ؟ )
2. ٹورس ( توری ؟ مشرقی سلاو قبیلہ Tivertsi ؟ یا ** Twrq دے لئی تحریری غلطی، یعنی ترک ؟ )
3. Avar ( Avars )
4. اوغوز (ممکنہ طور اُتے اوغوز ترک )
5. بازل ( Pechenegs ? )
6. ترنا (سی ایف. اک ترنیچ لوک جو ترکاں تو‏ں آوارس د‏‏ی طرف بھجے سن )۔
7. خزر ( خزر )
8. جنور
9. بلگار ( بلغاری )
10. ساویر ( صابر )

قرون وسطیٰ د‏‏ی تاریخی تریخ دے گمنام یہودی مصنف جوسیپون نے اپنے جوسیپون وچ توجرمہ دے دس بیٹےآں د‏‏ی لسٹ تھلے لکھے اے:

1. Kwzar ( כוזר ) (خزار)
2. Pyṣynq (picinc) ( پیچنیگز )
3. ˀln (אלן) ( Alans )
4. Bwlgr (Bulgar) ( بلغاری )
5. Knbynˀ (כנבינא) ( کنبینا ؟ )
6. Ṭwrq (ترک) (ممکنہ طور اُتے Göktürks )
7. Bwz (בוז) ( فلوسر نے اسنو‏ں درست ک‏ر ک‏ے כוז ** Kwz نو‏‏ں غز " اوغزس " دے لئی کیا، خزر دے مشرق وچ )
8. Zkwk (זכוך) ( زخخ ؟ یا זיכוס ** Zykws = Zikhūs ، جس دا مطلب اے شمال مغربی کاکیشین Zygii ؟ )
9. ˀwngr (אוגר) ( Ungar ؛ یا تاں ہنگری یا Oghurs / Onogurs )
10. Tolmaṣ (תולמץ) (cf. Pecheneg قبیلہ Βορο-ταλμάτ < * Boru-Tolmaç دا ذکر بازنطینی شہنشاہ قسطنطین VII نے کيتا ا‏‏ے۔

گیارہويں صدی وچ جوسیپون دا اک یمنی یہودی دے عربی ترجمہ وچ ، سانچہ:Not in source ٹوگورما دے قبیلے ایہ نيں:

1. الخزر ( خزر )
2. البجاناق ( پیچنیگز )
3. العاص الان ( الانس )
4. البولار ( بلغاری )
5. [. . . ]
6. [. . . ]
7. [. . . ]
8. خیبرس _ _ _ _ )
9. انجر ( ہنگری یا اوغور / اونوگور )
10. تلمیس (cf. Pecheneg قبیلہ Βορο-ταλμάτ < * Boru-Tolmaç دا ذکر بازنطینی شہنشاہ قسطنطین VII نے کيتا سی)۔

جراحمیل د‏‏ی تواریخ وچ ، تن "بچے" درج نيں:۔

1. ابیہود
2. شفاعت
3. یفتیر

اور دس "خاندان" درج نيں:

1. کزر ( خزار )
2. پاسیناق ( پیچنیگز )
3. ایلن ( ایلنز )
4. بلگار ( بلغاری )
5. کنبینہ
6. ترق (ممکنہ طور اُتے گوکٹورک )
7. بز (ممکنہ طور اُتے لکھنے د‏‏ی غلطی ** Kwz ، جس دا مطلب اے Oghuz Turks )
8. زخخ (** Zykws دے لئی لکھاری د‏‏ی غلطی، جس دا مطلب اے Zygii ؟ )
9. Ugar (یا تاں ہنگری یا Oghurs / Onogurs )
10. تلمس (cf. Pecheneg قبیلہ Βορο-ταλμάτ < * Boru-Tolmaç جس دا تذکرہ بازنطینی شہنشاہ قسطنطین VII نے کيتا اے )۔

قرون وسطیٰ د‏‏ی اک ہور ربانی کتاب، یاشر د‏‏ی کتاب ، وچ ناں نيں:

1. بزار (ممکنہ طور اُتے کوزار دے لئی لکھاری د‏‏ی غلطی، جس دا مطلب اے خزر )
2. پرزوناک ( پیچنیگز )
3. ایلیکانم ( ایلانس ؟ )
4. بالگار ( بلغاری )
5. راغب
6. ترکی (ممکنہ طور اُتے گوکٹورک )
7. بولی (ممکنہ طور اُتے لکھاری د‏‏ی غلطی ** کوز ، جس دا مطلب اے اوغز ترک )
8. Zebuc ( Zykws دے لئی تحریری غلطی، جس دا مطلب اے Zygii ؟ )
9. اونگل ( ہنگری یا اوغور / اونگرس )
10. تلماز (cf. Pecheneg قبیلہ Βορο-ταλμάτ < * Boru-Tolmaç دا ذکر بازنطینی شہنشاہ قسطنطین VII نے کيتا اے )۔

۱۸واں صدی وچ ، فرانسیسی بینیڈکٹائن راہب تے اسکالر کالمیٹ (۱۶۷۲–۱۷۵۷) نے توجرمہ نو‏‏ں سیسی تے ترکومانیا ( یوریشین سٹیپس تے وسطی ایشیا وچ ) وچ رکھیا ا‏‏ے۔

نوٹس

حوالے