حضرت مولانا فیض الباری صاح
| حضرت مولانا فیض الباری صاح | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
پیدائش
[سودھو]1943 وچ لعل پور مظفر گڑھ دے اک عام گھرانے وچ پیدا ہوٸے، والدین نے فیض رسول ناں رکھیا.
تعلیمی زندگی
[سودھو]گھر ہی دی قریبی مسجد وچ قرآن دی ابتدائی تعلیم حاصل کيتی تے حفظ قرآن مجید دی سعادت حاصل کيتی۔
دورہ حدیث
[سودھو]اس دے بعد پنجاب دے مختلف مدارس وچ تعلیم حاصل کيتی آپ دا مزاج ایہ سی کہ ہر کتاب نوں اس دے ماہر توں پڑھنا اے لہذا جتھے جس کتاب دا ذوق ہُندا تے ماہر استاد دا سندے تاں انہاں دی طرف رخت سفر بنھ لیندے حضرت نے بندے توں خود فرمایا کہ جدوں ساڈے میبذی دا سبق شروع ہويا تاں استاد نے بہت مختصر تقریر دی تے میری عادت تفصیلی تقریر سننے کيتی سی تاکہ ہر قسم دے نکات و مزایا سامنے آجاواں لہذا ميں نے اک دوسرے استاد دے پاس پڑھنے دا ارادہ کيتا تے رات ہی رات سفر اُتے نکل گیا تے پوری رات پیدل سفر وچ گزاری۔۔
1967 وچ جامعہ قاسم العلوم ملتان وچ مفکرِ اسلام حضرت مفتی محمود صاحب رحمة اللّٰہ علیہ (سربراہ جمیعت علماٸے اسلام مولانا فضل الرحمٰن صاحب مدظلھم دے والدِ گرامی جو اُس وقت قاسم العلوم ملتان وچ شیخ الحدیث سن ) دی خدمت وچ حاضر ہو کے زانواٸے تلمذ طے کيتا تے ايسے سال دورہ حدیث شریف دی تکمیل دے بعد فیض رسول توں فیض الباری ہوگٸے۔
مشہور استاد
[سودھو](1)مفکر اسلام حضرت قاری طیب صاحب رحمہ اللہ۔
(2)جامع المعقول والمنقول حضرت مولانا شریف کاشمیری رحمہ اللہ
(3)جامع المعقول والمنقول حضرت مولانا منظور نعمانی صاحب رحمہ اللہ ظاہر پیر والے۔
(4)مفکر اسلام حضرت مفتی محمود صاحب رحمہ اللہ۔
(5)حضرت مولانا موسی روحانی بازی صاحب رحمہ اللہ
حضرت مولانا شریف کاشمیری رحمہ اللہ دی بہت تعریف کردے کہ ہر فن مولا سن بخاری دی سند شروع توں تے آخر توں دونے طرف توں زبانی پڑھدے سن ۔۔۔
درس و تدریس
[سودھو]فراغت دے بعد پنجاب دے مختلف مدارس وچ درس و تدریس دی خدمات انجام دتیاں پنجاب وچ آخری دفعہ 1971 وچ مظاہر العلوم کوٹ ادو وچ تدریس دی جس دے بعد کراچی تشریف لے آٸے۔
ایتھے گودھراں کالونی دی رحمانیہ مسجد وچ تقریباً گیارہ سال تک امامت و خطابت دے فراٸض سر انجام دٸیے۔ اس علاقے وچ آپ دی آمد گویا اہل علاقہ دے لئی اللہ دی رحمت ثابت ہوئ۔اہل علاقے دے کئی معززین توں ميں نے سنیا کہ سانوں تاں اس شخص نے مسلمان بنایا سنت توں اس آدمی نے روشناس کرایا۔۔۔ ایتھے آپ دے تقوے طہارت حق گوئی دی وجہ توں اہل علاقہ اس قدر متاثر سن کہ اج وی گودھراں کالونی دا بچہ بچہ آپ نوں جاندا اے۔
علاقے دے اک بہت وڈے پیر صاحب دے بیٹے دا نکاح پڑھنے بندہ حضرت دے نال گیا تاں واپسی وچ پیر صاحب دی گڈی وچ آندے ہوئے پیر صاحب دے خلیفہ نے خود میرے توں کہیا کہ ساڈے پیر صاحب پہلے سخت بدعتی سن انہاں دی برکت توں سنی ہوئے۔
خطاب دے نال نال اک سال شیخ الحدیث محدث اعظم پاکستان حضرت مولانا سلیم اللہ خان صاحب رحمہ اللہ دے جامعہ فاروقیہ وچ وی تدریس دی تے فلسفہ و منطق دی تمام اہم کتاباں دی تدریس آپ دی ذمہ داری سی۔
حضرت مولانا سلیم اللہ خان صاحب رحمہ اللہ انہاں دے بارے وچ فرماندے کہ ایہ معقولات دا بانی اے ۔۔۔۔
آپ خود فرماندے نيں کہ بیضاوی تے میبذی میری مرغوب فیہ کتاباں سن۔
مایہ ناز شاگرد
[سودھو](1)شہید اسلام حضرت مولانا مفتی نظام الدین شامزئی صاحب رحمتہ اللہ۔
آپ دے تلمذ دا واقعہ وڈا دلچسپ اے اوہ اس طرح کہ جدوں حضرت بابا جی رحمہ اللہ جامعہ فاروقیہ وچ درس دیندے تاں میبذی دے درس دی دھوم پورے مدرسے وچ سی حضرت مفتی نظام الدین شامزئی صاحب رحمتہ اللہ علیہ وی اس وقت جامعہ فاروقیہ وچ استاد سن جدوں آپ دا درس سنیا تاں اس خواہش دا اظہار کيتا کہ جے آپ دی اجازت ہوتو وچ سبق توں فارغ ہوکے آپ دے درس وچ شریک ہوجااں ؟ حضرت بابا جی رحمہ اللہ نے فرمایا کہ بھلا مینوں کیہ اعتراض ایويں آپ دے درس وچ ۔ حضرت شامزی صاحب شریک ہُندے تے سال دے آخر وچ اپنی سند اُتے آپ دے دستخط لئی۔
یہ واقعہ ساڈے علم وی نئيں سی ہويا ایويں کہ حضرت شامزی صاحب شہید رحمہ اللہ دی شہادت دے بعد جدوں ماہنامہ بینات نے خصوصی ایڈیشن شایع کيتا تاں اس وچ حضرت شامزی صاحب دی سند دی تصویر وی سی تے اس اُتے حضرت بابا جی دے دستخط سن جس اُتے استاداں نے استفسار کيتا تاں آپ نے ایہ سارا واقعہ سنایا۔
اس واقعہ توں اندازہ لگاسکدے نيں کہ حضرت ناں و نمود توں کس قدر دور رہندے۔
(2) ڈاکٹر عادل شہید رحمہ اللہ
(3)قاری مفتاح اللہ صاحب مدظلہ العالی استاد جامعہ بنوری ٹاؤن و احسن العلوم کراچی۔
(3)حضرت مفتی زر ولی خان صاحب رحمہ اللہ نے وی چراغ الاسلام مسجد دی امامت دے دوران ھدایہ دے چند اسباق آپ توں پڑھے۔
(4)مولانا اعظم طارق شہید رحمہ اللہ
(5)شیخ الحدیث مہتمم دار العلوم کبیر والا حضرت مولانا ارشاد احمد صاحب مدظلہ العالی۔
ان دے متعلق اک لطیفہ سنیا داں چار سال پہلے حضرت ارشاد صاحب مدظلہ العالی مادر علمی تعلیم القرآن والسنہ وچ ختم بخاری دے موقع اُتے آئے تاں حضرت باباجی نے مینوں کہیا کہ مینوں تقریب وچ ۔ شرکت کيتی دعوت ملی اے وچ تاں جانے توں قاصر ہاں میری جگہ آپ چلے جاواں آپ دی مادر علمی وی اے تے میرے شاگرد مولانا ارشاد صاحب وی آ رہے نيں تاں انہاں نوں میرا سلام کہہ دینا۔
تقریب دے بعد مینوں ایويں محسوس ہويا کہ حضرت ارشاد صاحب عمرماں حضرت باباجی توں وڈے نيں لہذا میرے سننے وچ اختلاط ہويا اے ایہ دراصل انہاں دے استاد نيں بہرحال بندہ انہاں دے پاس گیا تے کہیا کہ آپ دے شاگرد مولانا فیض الباری صاحب نے آپ نوں سلام بھیجیا اے۔۔۔
یہ سندے ہی حضرت نے شفقت دے نال اپنے دونے ہتھوں توں میرے چہرے نوں پھڑ کر کہیا:
"بیٹے بیٹے!!!! اوہ میرے شاگرد نئيں وچ انہاں دا شاگرد ہاں اوہ میرے شرح جامی دے استاد نيں ميں نے روانہ ہونا اے ورنہ سرکے پیر حضرت استاجی نال ملن جاندا میرا خصوصی سلام کہنا"۔
زمانہ طالب علمی دے ساتھی
[سودھو](1)شیخ الحدیث حضرت مولانا منیر احمد منور صاحب مدظلہ العالی
ان دے متعلق اک لطیفہ سنایا کہ ایہ طلبہ نوں تکرار کرواندے تے وچ تکرار نئيں کردا کیونجے استاد دی تقریر یاد رہندی اک دفعہ دوران تکرار ایہ استاد دی تقریر بھُل گئے تاں کہیا کہ چلو فیض الباری دے پاس اسنوں استاد دی تقریر یاد ہوئے گی تے میرے پاس آئے تے الحمد للہ ميں نے استاد دی تقریر لفظ بلفظ سنادی۔
(2) جامعہ خالد بن ولید ٹھینگی دے مہتمم صاحب جنہاں دا ناں اس وقت بندے نوں یاد نئيں۔
بیرونی سفر
[سودھو]اک دفعہ ہندوستان تے اک دفعہ 7 ماہ دے لئی تبلیغی سفر اُتے برطانیہ دا دورہ کيتا۔
جامعہ مدنیہ دی بنیاد
[سودھو]1982 وچ آپ نے نیو کراچی دے اک پسماندہ علاقے وچ شیخ الاسلام حضرت مولانا سید حسین احمد مدنی رحمۃ اللہ علیہ جنہاں توں آپ نوں والہانہ عقیدت سی دے ناں اُتے "جامعہ مدنیہ" دی بنیاد رکھی۔۔۔جو اک ایکڑ دے وسیع رقبے اُتے پھیلا ہويا اے چار منزلہ درسگاہاں دارالاقامہ وسیع و عریض مسجد تے استاداں دے گھراں اُتے مشتمل شاندار عمارت۔
پچھلے سال اک کروڑ دی لاگت توں طلبہ استاداں و اہل علاقہ دے لئی دو منزلہ شاندار ہسپتال وی مدرسے وچ قائم کيتا گیا۔
آپ دے اخلاص دا نتیجہ سی کہ چند ہی سالاں وچ اس ادارے دا شمار کراچی دے وڈے مدارس وچ ہونے لگا
جہاں ہزاراں طلبہ ملک دے کونے کونے توں اندے۔
سفری پابندیاں لگنے توں پہلے تک اس جامعہ وچ بنگلہ دیش افغانستان و ایران دے سینکڑاں طلبہ پڑھدے۔
بنگلہ دیشی طلبہ نوں وکھ توں چاول دتے جاندے کہ مرچاں والا سالن انہاں توں کھایا نئيں جاندا۔
اس دے علاؤہ جامعہ عائشہ و حفصہ للبنات وی بچیاں دی تعلیم دے لئی اس علاقے وچ قائم کيتی جس وچ علاقے دی قریبا 800 بچیاں زیر تعلیم نيں
پنڈ وچ وی اک مدرسہ قائم کيتا۔
جامعہ مدنیہ دے معروف استاداں
[سودھو](1) حضرت مولانا اصغر علی ربانی صاحب رحمتہ اللہ استاد دارالعلوم کراچی۔
(2) شیخ الحدیث مولانا صاحب الدین جںوی صاحب مدظلہ العالی دا شمار اس جامعہ دے مایہ ناز علمی شخصیتاں وچ ہُندا اے حضرت ربانی صاحب تاں بعد وچ دار العلوم کراچی چلے گئے تے حضرت جبوی صاحب علالت دے باعث فی الوقت تدریس توں سبکدوش نيں۔
(3)نائب شیخ الحدیث حضرت مولانا مفتی عبید اللہ صاحب مدظلہ العالی انتہائ سادہ خوش اخلاق صفات دے حامل علمی شخصیتاں۔
(4) استاد الحدیث حضرت مولانا عرفان صاحب۔
(5)استاذ الحدیث حضرت مفتی دانش صاحب
(6) استاد الحدیث حضرت مولانا عبد الرحمن صاحب انتہائ قابل بنوری ٹاؤن دے پوزیشن ہولڈر طالب علم
(7) حضرت مفتی احسان اللہ صاحب مدظلہ العالی بیک وقت انگریزی عربی دے ماہر دینی و دنیاوی علوم اُتے مکمل دسترس بہترین قاری خوش اخلاق خوش مزاج دارالافتا دے معاون مفتی وی نيں۔
(8) حضرت مفتی عبد الرحیم صاحب مدظلہ العالی میراث دے فن وچ انتہائی ماہر دارالافتا دے معاون مفتی وی نيں۔
(9) حضرت مولانا صالح درویش صاحب علوم و فنون دے جامع خصوصا علم النحو وچ کمال مہارت
(10)حضرت مولانا نثار صاحب ناظم تعلیمات
(11)قاری خالد صاحب طلبہ دی ہر دلعزیز شخصیت طلبہ اُتے انتہائی شفیق ایويں سمجھے انہاں دی ماں اے مدرسے وچ اس دے علاؤہ مدرسے دے لئی وی ناقابل فراموش خدمات نيں۔
اس دے علاؤہ ہور وی کئی استاداں نيں اللہ پاک سب دی عمراں وچ برکت دے صحت و تندرستی دے نال زندگی دے۔ آمین
تحریکی سفر
[سودھو]کراچی دی عظمت صحابہ دے لئی اٹھنے والی مایہ ناز تحریک سواد اعظم دے بانی ارکان وچ آپ دا شمار ہُندا اے ايسے سلسلے وچ آپ گرفتار وی ہوئے گرفتاری دا واقعہ سناتے سن کہ جدوں مینوں ایس ایچ او دے سامنے بٹھایا گیا تے اسنوں دسیا گیا کہ ایہ فیض الباری اے تاں اوہ حیران رہ گیا تے ايسے وقت اپنے اک افسر نوں فون کيتا کہ ساڈی ہر میٹنگ وچ جس مولوی نوں اس وقت دا خطرناک ترین مولوی کہیا جاندا اوہ تاں اک کمزور سا بندہ اک لونگی وچ میرے سامنے بیٹھیا ہويا اے۔۔۔۔
جیل وچ چند ہی دناں وچ آپ دے تقوے دا ایسا اثر اس ایس ایچ او اُتے ہويا کہ آپ دے متعلقین وچ شامل ہو گیا تے رہائ دے بعد کئی عرصہ مدرنال ملاقات دے لئی آندا جاندا رہندا۔
کمال حافظہ سادگی و ہور صفات حمیدہ
[سودھو]اللہ پاک نے آپ نوں کمال حافظے توں نوازیا سی شدید علالت دے باوجود ھدایہ النحو میبذی صدرا شرح عقائد دی عبارتاں بے دھڑک زبانی پڑھدے تدریس دی تقرری دے لئی استاداں دا امتحان خود لیندے تے وقتا فوقتاً استاداں توں علمی نکات اُتے مذاکرہ کردے آپ دی عصر دے بعد مجلس وچ صرف محنتی و باذوق استاداں ہی بیٹھنے نوں پسند کردے کہ اوتھے علمی مباحث دے علاؤہ تے کچھ نہ ہُندا۔
بندہ جدوں پہلی دفعہ ملاقات دے لئی آیا تاں نماز توں فارغ ہوکے جداں ہی مینوں دیکھیا تاں گلے لگیا لیا تے کہیا کہ آپ مولانا ساجد صاحب نيں ميں نے کہاجی۔۔۔
اس دے بعد ٹائیلاں توں بنے دفتر دے باھر تھڑے جسنوں باباجی دا تخت کہیا جاندا اوتھے بیٹھ گئے تے تکیہ لگالیا تے اک دن توں کہیا بیٹا ناراض مت ہونا آپ کہوگے وچ استاد ہاں تے ایہ میرے سامنے ٹیک لگارہیا اے وچ سیڑھیاں توں گرا ہاں تے تکلیف دی وجہ توں بیٹھ نئيں سکدا تے اپنی قمیض اٹھا کے دکھائ تاں پسلیاں زخماں دی وجہ توں سیاہ ہوگئ سن
اس سادگی نے مینوں اس قدر متاثر کيتا تے ایسا گرویدہ رہیا کہ اس دے بعد فیصلہ کر ليا کہ جے تدریس کرنی اے تاں ایتھے ہی کرنی اے بھانويں دو مدارس دی طرف توں دعوت مل چکی سی وظیفہ وی معقول سی لیکن اوہ پہلا تاثر دل وچ ایسا گھر کرگیا کہ وچ برملا کہندا کہ جدوں تک باباجی آپ دھکے دے کے نئيں نکالاں گے وچ اس مدرسے توں کدرے جانے والا نئيں۔
بندے دے نال بہت ہی زیادہ شفقت رکھدے اکثر کہندے مدرنال کيتی رونق ہوئے۔۔۔۔ ایہ واقعات فیر کدی عرض کراں گا۔۔
بیرونی سفر دے علاؤہ کدی وی جہاز توں سفر نئيں کيتا ہمیشہ ٹرین دی اکانومی کلاس توں سفر کيتا۔ ۔۔ اللہ اکبر!!!
ہر وقت تلاوت کلام پاک کردے دن وچ چار توں پنج پارےآں دی تلاوت زبانی کردے مسنون اذکار دا انتہائی اہتمام سی حتی دے وضو دی دعاواں وی پابندی توں پڑھدے۔
تقوے دا عالم ایہ سی کہ وفات توں دو دن پہلے وی ظہر دی نماز پڑھنے مسجد تشریف لائے۔
بندہ ملنے گیا تے خواہش ایہ سی کہ حضرت توں عرض کراں کہ ميں نے اپنے کمرے دی نئ تزئین و آرائش دی آپ آکے دیکھ لاں مگر کمزوری دی وجہ توں بولنے دی ہمت نہ ہوئ۔۔۔ ہائے سانوں کيتا علم سی کہ ایہ مصافحہ آخری ثابت ہوئے گا۔۔
اس علالت کمزوری وچ وی طالب علم دی موثر سائیکل اُتے اس دے نال گھر گئے۔
طلبہ نوں ظہر وچ نماز دے لئی خود اٹھاندے۔
میری معلومات دے مطابق آپ کراچی دے واحد مہتمم نيں جنہاں دے پاس ذاتی گڈی تے ذاتی گھر نئيں سی جامعہ مدنیہ دی دو ایمبولینس ہونے دے باوجود آخر وقت تک موٹر سائیکل اُتے سفر کردے اوہ وی کسی طالب علم دی ہُندی جدوں کہ رہائش جامعہ حفصہ دی چوتھی منزل اُتے سی جتھے علالت وچ کرسی اُتے لے جایا جاندا ۔
اک دفعہ استاذہ بیمار پرستی دے لئی گھر گئے چوتھی منزل اُتے مجھ سمیت تمام استاداں دا سانس پھولا ہويا سی مگر ہیرانی سالی 80 سال عمر ہونے دے باوجود حضرت روزانہ چوتھی منزل اُتے چڑھدے تے اتردے بھانويں کئی دفعہ کہیا گیا کہ آپ ہن بیمار ہوچکے نيں اسيں مدرسے وچ تھلے وکھ توں آپ دے لئی گھر دا بندوبست کردے نيں مگر آخری وقت تک حضرت اس دے لئی تیار نہ ہوئے
سال وچ صرف 3 جوڑے رکھنے دے قائل سن دو عیداں دے لئی تے اک کسی تقریب وچ شرکت دے لئی اس توں زاید جوڑے آندے تاں تقسیم فرما دیندے کپڑے دی سادہ مدنی ٹوپی جو ہندوستانی علما دا شعار اے پہندے
عام سادہ ہوائی چپل استعمال فرماندے۔
مدرسے دا جنریٹر صرف تعلیمی اوقات دے لئی وقف اے لہذا شدید گرمی بلکہ بیماری وچ وی اپنے لئی جنریٹر چلانے دی اجازت نہ دیندے اے سی لگوانے توں وی انکار کر دتا سی آخری دناں وچ فرماں بردار بیٹے دے شدید اصرار اُتے لوکل کولر لگانے دی اجازت دی۔
وفات توں اک ہفتہ پہلے استاداں نال ملن مدرسے تشریف لیائے تاں بجلی نہ ہونے دی وجہ توں جنریٹر اپنے لئی لگوانے توں منع کر دتا جس اُتے بندے نے اپنے کمرے وچ موجود کولر تے بیٹری منگواکر لگوائ۔
مدرسے توں تنخواہ دے متعلق اک دفعہ خود روندے ہوئے مینوں کہیا کہ اللہ دی قسم ميں نے مولانا اصغر علی ربانی صاحب توں کہیا کہ میری ایہ یہ ضروریات نيں تاں مینوں بتاواں کہ میرا مشاہرہ کتنا ہونا چاہیے تاں حضرت مولانا اصغر علی ربانی رحمۃ اللہ علیہ نے میرا مشاھرہ 35000روپے مقرر فرمایا لیکن ميں نے ایہ پیسے مدرسے توں نئيں لئی بس اسنوں حد مقرر کردتی تے جِنّی ضرورت ہُندی تاں لے لیندا جے 35 توں کراس کردی تاں رک جاندا۔اور فیر زار و قطار رونے لگے کہ اساں مدرسے نوں اپنی ذاتی جاگیر سمجھیا ہويا اے خدا جانے اللہ دے ہاں حساب کِداں داں گا اللہ دی قسم ميں نے مدرسے دے مال وچ بہت احتیاط دی اے مگر انسان ہاں غلطی ہوجاندی اے یا اللہ مینوں معاف کر دے۔
اک دفعہ میرے توں کھانا منگوایا تاں بندے نے بھجوادتا اگلے دن مینوں بلايا تے کہیا کہ
میاں!!! مرغے دی ساری راناں تاں مینوں بھیج داں کہ مہتمم خوش ہوجائے طلبہ نے کيتا کھایا ہوئے گا؟ صرف شوربہ کہ راناں تاں میرے پاس آگئ سن۔۔۔میاں!!! ایہ طلبہ دا حق اے بہت احتیاط کرو۔۔۔
تین کامیاب ادارےآں دے بانی ہونے دے باوجود آخر وقت تک سرکاری ہسپتال وچ اپنا علاج کروایا۔
دوران صحت اپنے کپڑے خود دھوندے ہور کم کاج خود کردے۔ کئی طلبہ نے آپ نوں رات وچ مدرسے دے بیت الخلا صاف کردے ہوئے وی دیکھیا۔
اک دفعہ تاں استاداں دا غسل خانہ اپنے ہتھ توں صاف کرنے دا ميں خود عینی گواہ ہون۔
اک سال پہلے جدوں زندگی توں بالکل مایوس ہو گئے تاں استاداں نوں گھر بلايا تے سب توں فردا فردا معافی منگی کہ اِنّا عرصہ نال گزاریا نوک جھونک ہوجاندی اے ہن وچ رب نال ملن جارہیا ہاں لہذا میرے توں کوئی تکلیف پہنچی ہوئے تاں اللہ دی رضا دے لئی مینوں معاف کردینا۔
اکابر توں شدید و والہانہ محبت سی جدوں وی اپنے استاداں اکابر خصوصاً حضرت مدنی رحمۃ اللہ علیہ دا تذکرہ کردے تاں رونے لگ جاندے۔
مدرسے دے لئی کدی چندہ طلب نئيں کيتا کدی سفیر مقرر نئيں کيتا اک دفعہ بندے نے کہیا کہ عالمگیر والے گوشت دیندے نيں اوتھے توں گوشت لیانے دی ترتیب بناتے نيں کہیا میاں ساڈے پاس آئے سن ميں نے کہیا کيتا ترتیب ہوئے گی ؟ کہیا گڈی و استاد بھیج دو جِنّا گوشت چاہیے اسيں دے دین گے وچ ۔ نے کہیا میاں اس دے لئی گڈی دا وکھ بندوبست استاد دے نال طالب علم وی بھیجنا ہوئے گا استاد و طالب علم دونے دی پڑھائ دا حرج تاں جس بالی توں کان کٹتا ہو اوہ بالی نہ پہنا بہتر اے سانوں آپ دا گوشت نئيں چاہیے۔
عجیب استغنی سی طبعیت وچ ۔ استاداں و طلبہ دی ضرورت دا خود خیال رکھدے جدوں وی دعوت ہُندی پہلے طلبہ نوں کھلاندے فیر استاداں دے گھراں نوں تے آخر وچ اپنے بچےآں دے گھراں وچ بھجواندے۔
اولاد
[سودھو](1)حضرت مولانا فضل الباری صاحب مدظلہ العالی
حضرت بابا جی نوں انہاں توں بے انتہا محبت سی جامعہ دے نائب مہتمم نيں حضرت بابا جی دی علالت دے بعد جامعہ دی تمام ذمہ داریاں آپ اُتے نيں۔جسنوں باحسن خوبی سر انجام دے رہے نيں
سادگی و مزاج وچ والد صاحب دے پرتوا نيں مدرسے دے عام توں گھر وچ رہائش اے استعمال دے لئی اک پرانی سی موٹر سائیکل اے۔
حضرت والد صاحب دی بہت زیادہ خدمت کيتی حتی کہ سخت وقت وچ نہلانے تے کپڑے دھونے تک دے کم آپ اپنے ہتھ توں کردے یقینا اس فرماں برداری دا اجر دنیا و آخرت وچ اللہ ہی دے سکدا اے۔
(2) قاری عاصم صاحب
اس دے علاؤہ 3 صاحبزادیاں نيں۔
داماداں وچوں سب توں زیادہ محبت قاری خالد صاحب توں سی آپ جامعہ دے محنتی و مخلص استاد نيں تے کئی مشکلات وچ جامعہ دے لئی بے لوث خدمات سر انجام دے چکے نيں۔
علالت و وفات
[سودھو]2016 وچ آخری مرتبہ عمرہ دا سفر کیا،اس سفر دی وی عجیب کہانی مینوں خود سنائ کہ میاں اک دن سوچیا کہ دل وچ کوئی ایسی خواہش نہ رہی جو اللہ نے پوری نہ کردتی ہو بس اللہ دا گھر اک دفعہ دوبارہ دیکھنے دی خواہش اے لیکن پیسے نئيں دو تن دن بعد اک ساتھی نے اک لفافہ بھیجیا ميں نے وی رکھ دتا کہ ممکن ہو کوئی خط وغیرہ ہوئے گا بعد وچ پڑھ لونگا دو تن دن بعد اس ساتھی دا فون آیا کہ لفافہ چیک کیہ ميں نے کہیا نئيں کہیا کھول کر دیکھو جدوں دیکھیا تاں معقول رقم سی تے کہیا ایہ آپ دے ذاتی استعمال دے لئی اے۔۔۔ اللہ اکبر تے فیر فرمایا کہ ايسے توں عمرہ کيتا۔ ۔۔۔
عمرہ توں واپسی ختم بخاری والے دن ہوئ تے آندے ہی بخاری دا آخری سبق پڑھایا اس دے بعد توں طبیعت مسلسل خراب رہنے لگی، گزشتہ دو سال توں بیماری بہت زیادہ ودھ گٸی سی، کٸی مرتبہ مہینےآں ہسپتال وچ گذرے، سخت تکلیف دے عالم وچ کراہندے وقت وی اُنئيں بولی توں اللّٰہ اللّٰہ دا وِرد کردے دیکھیا، کدی اپنی بیماری تے تکلیف توں شکوہ نئيں کيتا ہر حال وچ اللّٰہ دی حمد و ثنا بیان کردا پایا، زندگی دے آخری دناں جدوں ہسپتالاں وچ آنا جانا بہت زیادہ ہونے لگیا اک موقع اُتے فرمانے لگے زندگی توں نئيں ہارا ہاں لیکن بیٹےآں دی تکلیف برداشت نئيں ہُندی،
27 مٸی 2021 نوں طبیعت خراب ہونے اُتے مامجی ہسپتال وچ داخل ہوٸے، تقریباً اک ہفتہ بعد طبیعت وچ بہتری محسوس ہونے اُتے 4 جون نوں گھر تشریف لے آٸے، دس دن تک علاج معالجہ دا سلسلہ گھر اُتے چلدا رہیا، 16 جون بروز منگل رات دو بجے طبیعت اچانک خراب ہوٸی جناح ہسپتال لے جایا گیا٫ جس دے بعد واپس نئيں آٸے تے بروز بدھ 16 جون 2021 عصر دی نماز توں پہلے 5:15 بجے داعی اجل نوں لبیک کہیا تے سفرِ آخرت اُتے روانہ ہوگٸے، انَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَيْهِ رَاجِعونَ
نماز جنازہ
[سودھو]جس طرح ساری زندگی سادگی توں گزاری تے سنتاں دا اہتمام کيتا آخری سفر وی ايسے سادگی توں ہويا افسوس کچھ عرصہ توں علما دے جنازاں اُتے وی عجیب چیزاں دیکھنے نوں مل رہیاں نيں عوام دے ہجوم دے لئی کئی کئی گھینٹے بلکہ دناں تک جنازے وچ تاخیر کرنا مدرنال کيتی وقف زمین وچ دفنانا تصویر کشی و ویڈیو نعرے بازی وغیرہ مگر آپ دا جنازہ مبارک انہاں تمام غیر شرعی امور توں مکمل پاک سی مغرب دے وقت جسد خاکی جناح ہسپتال توں جامعہ مدنیہ پہنچیا غسل و تکفین دے بعد تھوڑی دیر دے لئی طلبہ و متعلقین دے درمیان آخری دیدار دے لئی رکھیا گیا اس دے بعد مستورات وچ جسد خاکی لے جایا گیا تے عشاء دی نماز دے فورا بعد نماز جنازہ ادا کردتی گئی۔
آپ تصویر بازی و نمود توں سخت نفرت کردے آخری ملاقات وفات توں چند دن پہلے حضرت مولانا منظور مینگل صاحب نال کيتی جدوں آپ دے سامنے تصویر کھینچنے دی کوشش کيتی گئی تاں سخت ناراض ہوئے
نماز جنازہ دے دوران تصویر بازی و فلم سازی اُتے ہونہار بیٹے دی طرف توں مکمل پابندی سی بعض حضرات دی خواہش سی کہ تدفین مدرسے ہی وچ ہو لیکن حضرت دی وصیت عام قبرستان وچ تدفین کيتی سی لہذا استاداں توں مشورے دے بعد تدفین وصیت دے مطابق عام قبرستان وچ ۔ کيتی گئی۔
نماز جنازہ انہاں دی وصیت دے مطابق انہاں دے ہونہار فرزند حضرت مولانا فضل الباری صاحب نے اشک بار تے سسکدی آواز دے نال پڑھائ۔
اور اس دے نال ہی 50 سال دی تدریسی تنظیمی عہد دا ایہ تابندہ ستارہ اپنے رب نال ملاقات دے لئی اشک بار اکھاں دے نال ہزاراں سوگواراں دی موجودگی وچ مناں مٹی تلے پہنچیا دتا گیا۔
مختصر وقت دے باوجود اس قدر کثیر تعداد وچ نماز جنازہ وچ لوک امڈ آئے کہ سارے انتظامات دھرے دے دھرے رہ گئے۔حضرت مولانا رب نواز حنفی صاحب حضرت مولانا قاضی احسان احمد صاحب امیر عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت کراچی قاری اللہ داد صاحب حضرت مفتی نصر اللہ صاحب رئیس دارالافتا جامعہ انوار القرآن حضرت مولانا ضیاء الرحمن مدنی صاحب نائب مہتمم جامعہ رحمانیہ بفرزون وغیراساں خصوصی شرکت کيتی تے اج صبح توں تعزیت دے لئی مشایخ طلبہ علما متعلقین دی آمد دا سلسلہ جاری اے
کئی حضرات جنازے وچ شرکت کيتی نیت توں پنڈ دیہاتاں توں روانہ ہوئے جو صبح پہنچے۔
آخری دیدار بندے نوں الحمداللہ میسر آیا چہرے اُتے ایسا نور ایسا اطمینان و سکون سی کہ نظراں اوہی گڑھ گئياں گویا سو رہے نيں تے حالے اٹھ جاواں گے تے باوجود شدید رش دے اگے جانے دا ہوش نہ رہیا تانکہ حضرت مفتی احسان صاحب نے احساس دلایا کہ ہور احباب وی نيں انہاں نوں موقع دتا جائے ۔
اللّٰہ پاک مرحوم دی کامل مغفرت فرماٸے، جنت الفردوس وچ اعلیٰ مقام عطا فرماٸے تے پسماندگان نوں صبرِ جمیل عطا فرماٸے، آمین
۔۔۔بیادمولانافیض الباریؒ۔۔۔
علومِ انبیا کا وہ روشن قمر گیا
اہلِ نظر سے صاحبِ فکر و نظر گیا
سیلِ رواں تھا فیض تھا اس کے علوم کا
جانے سے اس کے علم کا شیریں بحر گیا
تاعمر رب نے اس سے لی خدمات دین کی
علماِ دیوبند کا حقیقی ِپسر گیا
رونق تھی جامعہ میں اس کے وجود سے
ڈھونڈیں گی اب نگاہیں، یارب کدھر گیا
ہم پر وہ فیض الباری باری کا فیض تھا
فیضانِ علم لوگوں کے سینوں میں بھر گیا
طلبہ ہیں سارے غمگیں غمگیں اساتذہ
رحلت کا تیری سانحہ کر چشمِ تر گیا
پھلے ہوئے ہیں ہر جگہ تلمیذ سب تیرے
فیضان عام کر کے لحد میں اتر گیا
بچھڑا کچھ اس ادا سے کہ رت ہی بدل گئی
اک شخص پورے شہر کو ویران کر گیا
جنت میں کر عطا اے رب اپنا پڑوس تو
اشؔعر دعا کے واسطے تیرے ہی گھر گیا
✍🏻: سیدمحمداشعربخاری
آٸے عشاق، گٸے وعدہ فردا لے کر
اب ڈھونڈ انہیں چراغِ رخِ زیبا لے کر