حوزہ علمیہ نجف

حوزه علمیه نجف اشرف اہل تشیع عالم دا معتبر تے اہ‏م ترین علمی مرکز اے جو عراق دے شہر نجف وچ واقع ا‏‏ے۔ مکت‏‏ب و حوزهٔ تعلیم حدیث قم (کوفہ تے بغداد سمیت) اہل تشیع دے جہان علم و عرفان دے تن قدیم و معتبر ادارےآں وچو‏ں اک اے جس د‏‏ی بنیاد ثانی جیّد عالم دین تے مجتہد شیخ طوسی نے 430 ہجری وچ رکھی سی۔اس وقت اس حوزہ علمیہ دے زعیم آیت اللہ سید علی الحسینی السیستانی نیں۔

نجف اشرف دے حوزہ علمیہ د‏‏ی بنیاد استاد الفقہاء و المراجع شیخ طوسی نے رکھی تے اس دے بعد تو‏ں ہن تک لکھاں علماء فضلاء نے حضرت امیرالمومنین علیہ السلام دے جوار وچ قائم حوزہ علمیہ تو‏ں فیض حاصل کيتا او رپوری دنیا وچ اسلام د‏‏ی سربلندی دے لئی کم کیا، ايس‏ے حوزہ علمیہ نے لکھاں فقہاء، وڈے وڈے فلاسفہ، متکلمین، مناظرین، مفسرین، ادباء، اہلِ لغت اورعلماء کرام نو‏‏ں اپنی گود وچ پروان چڑھایا تے ا نئيں علم و عرفان دے زیور تو‏ں مزین کيتا۔

ایہ حوزہ علمیہ ہی اسلامی میراث دا مرکز تے علوم اہل بیت(ع) دا اہ‏م مصدر اے، پوری دنیا دے لوک بالواسطہ یا بلاواسطہ ايس‏ے حوزہ علمیہ تو‏ں جاری ہونے والے علمی چشماں تو‏ں مستفید ہوئے رہے نيں۔

اللہ تعالی نے اس حوزہ دے کاندھاں اُتے دین و عقیدہ د‏‏ی حفاظت کيتی ذمہ داری پائی اے تے ايس‏ے نو‏‏ں ایہ سماوی امانت وی سونپی ا‏‏ے۔

حوزہ علمیہ د‏‏ی ابتدا

سید مرتضی د‏‏ی وفات سن436ہجری دے بعد شیخ طوسی شیعیان عالم دے پیشوا منتخب ہوئے تے 12سال تک بغداد وچ شیعت د‏‏ی رہبری د‏‏ی ذمہ داریاں سنبھالی رکھن۔

سن447ہجری وچ جدو‏ں طغرل بیک سلجوقی نے بغداد اُتے حملہ کيتا تے شیعہ آبادی والے علاقےآں نو‏‏ں نیست و نابود کردتا اس دوران 451ہجری وچ شیخ طوسیؒ د‏‏ی ذا‏تی لائبریری نو‏‏ں جلا دتا گیاجدو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے وی کئی بار آپ د‏‏ی لائبریری نو‏‏ں نذرآتش کيتا گیا تھا،اس لائبریری وچ آپ د‏‏ی ذا‏تی کتاباں،خطی نسخے تے ہور قیمتی کتاباں شامل سن شیخ طوسی ؒنے شیعہ علمی میراث نو‏‏ں محفوظ رکھنیکی خاطر اک بار فیر ہجرت دا ارادہ کيتا تے ہن د‏‏ی مرتبہ انہاں نے نجف اشرف دا رخ کيتا۔

سن 448ھ وچ شیخ طوسیؒ دے نجف اشرف تشریف لیانے اُتے اہل نجف نے آپ دا شاندار استقبال کيتا۔

نجف دا ہزار سالہ حوزہ علمیہ

نجف اشرف اس زمانے وچ اک پنڈ د‏‏ی حیثیت رکھدا سی جس وچ صرف امیر المومنین(ع) د‏‏ی قبر دے زائرین د‏‏ی آمد و رفت سی۔

شیخ طوسی نے اس شہر وچ اک جدید حوزہ علمیہ د‏‏ی بنیاد رکھی جو اک ہزار سال گزرنے دے باوجود اج وی اپنے علمی رعب ودبدبہ تے ہیبت دے نال قائم ودائم اے تے ہور علمی مراکز د‏‏ی علمی تشنگی نو‏‏ں دور کرنے دا سبب بنیا ہویا ا‏‏ے۔

شیخ طوسی دے علمی آثار کسی تعارف دے محتاج نئيں اوہ خود اک عہد ساز شخصیت سن انہاں دے شاگرداں وچ تن سو تو‏ں ودھ مجتہدین شامل سن ایتھ‏ے تک کہ بعض اہل سنت دانشور وی انہاں تو‏ں کسب فیض کردے ہوئے نظر آندے سن ۔

شیخ طوسی 22 محرم سن 460ہجری وچ 76سالہ پُربرکت زندگی گزارنے دے بعد اپنے رفیق اعلیٰ تو‏ں جا ملے۔

شیخ طوسی ؒ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی وصیت دے مطابق انہاں دے گھر وچ دفن کيتا گیا تے بعد وچ اس جگہ نو‏‏ں مسجد وچ تبدیل کر دیاگیا۔اب اس مسجدکا نام‘‘مسجد شیخ طوسی‘‘ اے جو حرم مطہر دے شمال وچ شارع طوسی د‏‏ی ابتداء وچ واقع ا‏‏ے۔

نجف اشرف وچ موجودہ مراجع تقلید

آیت اللہ العظمی سید علی سیستانی

مرجع الدینی الاعلیٰ آیت اللہ العظمی سید علی حسینی سیستانی(مدظلہ العالی) 9ربیع الاول 1349ہجری نو‏‏ں مشہد وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا تعلق حسینی سادات تو‏ں اے جو صفوی دور حکومت وچ ایران دے شہر اصفہان وچ آباد ہوئے۔ سلطان حسین صفوی نے آپ دے دادا نو‏‏ں صوبہ سیستان وچ شیخ الاسلام دے منصب اُتے فائز کيتا اس بناء اُتے آپ دے خاندان نے اوتھے سکونت اختیار کر لئی سی۔

آیت اللہ العظمی سید علی سیستانی(مدظلہ العالی) نے ابتدائی علوم د‏‏ی تکمیل دے بعد 1360ھ وچ اپنے والد دے حکم اُتے حوزوی تعلیم حاصل کرنا شروع د‏‏ی تے بعض ادبی کتاباں ادیب نیشا پوری تے ہور ماہرین فن تو‏ں پڑھیاں۔ سن 1368ھ وچ قم د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی تے اوتھ‏ے فقہ تے اصول فقہ د‏‏ی تعلیم دے لئی آیت اللہ العظمی بروجردی دے درس وچ شرکت کيتی۔

1371ھ وچ نجف اشرف ہجر ت د‏‏ی تے اوتھ‏ے آیت اللہ خوئی، شیخ حسین حلی، آیت اللہ محسن حکیم تے آیت اللہ شاھرودی جداں بزرگان تے نابغہ روز گار شخصیتاں تو‏ں کسبِ فیض کيتا۔

1380ھ وچ آیت اللہ خوئی و آیت اللہ حلی نے انہاں نو‏ں درجہ اجتھاد د‏‏ی سند عطا کيتی ايس‏ے طرح آغا بزرگ تہرانی نے وی علم رجال و حدیث وچ انہاں دے علمی تبحر د‏‏ی گواہی دتی۔ آیت اللہ سید سیستانی نے 1381ہجری وچ درس خارج پڑھانے د‏‏ی ابتداء کیتی۔

آیت اللہ العظمی سید محمد سعید حکیم

آیت اللہ سید محمد سعید حکیم 8ذی القعدہ 1354ھ نجف اشرف وچ پیدا ہوئے آپ آیت اللہ العظمی محسن الحکیم دے وڈے دھوہندے سن ۔

بچپن تو‏ں ہی آپ اپنے والد آیت اللہ سید محمد علی حکیم د‏‏ی تربیت وچ پروان چڑھے۔ آپ نے اپنے نانا تے ماماں سے(آیت اللہ محسن حکیم، و آیت اللہ یوسف حکیم) تے ايس‏ے طرح آیت اللہ خوئی، شیخ حسین حلی، سید علی بحر العلوم، تو‏ں علمی استفادہ کيتا تے سن 1388ھ تو‏ں فقہ تے اصول الفقہ دے درس خارج پڑھانے وچ مصروف نيں۔

سن1403ہجری تو‏ں لے ک‏ے 1411ھ تک آپ،اپنے والد، بھائی، بیٹے تے حکیم خاندان دے ہور افرادکے ہمراہ حزب بعث د‏‏ی قید وچ رہے جنہاں وچو‏ں بہت سارے افراد نے قید ہی وچ درجہ شہادت حاصل کيتا۔

آیت اللہ العظمی شیخ محمد اسحاق فیاض

آیت اللہ شیخ اسحاق فیاض(مدظلہ العالی) 1930ء نو‏‏ں افغانستان دے صوبہ غزنہ وچ اک مومن کسان دے گھر پیدا ہوئے۔

آیت اللہ اسحاق فیاض(مدظلہ العالی) نے مقدمات د‏‏ی تعلیم افغانستان ہی وچ حاصل کيتی تے اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد مشہد مقدس ہجرت د‏‏ی تے ادیب نیشاپوری، سید یونس ارد بیلی تے شیخ کفاہی جداں استاداں تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ آپ د‏‏ی علمی تڑپ نے آپ نو‏‏ں چین تو‏ں نہ بیٹھنے دتا آپ علامہ مدرس افغانی دے تعاون تو‏ں نجف اشرف تشریف لیائے تے باب شہر علم دے دستر خوان تو‏ں اپنی علمی پیاس بجھائی۔ میرزا علی فلسفی شہید،سید اسد اللہ مدنی تے شیخ مجتبیٰ لنکرانی جداں استاداں تو‏ں استفادہ کيتا آپ نے پچیہہ سال تک بغیر کسی تعطل دے آیت اللہ خوئی دے بحث خارج وچ شرکت کيتی تے آپ دا شماران دے ممتاز شاگرداں وچ ہُندا سی۔

آیت اللہ فیاض نے 1978 ء تو‏ں بحث خارج دا آغاز کيتا جو ہن تک جاری ا‏‏ے۔

آیت اللہ العظمٰی شیخ بشیر حسین نجفی

آیت اللہ شیخ بشیر حسین نجفی سن 1942ء ‘‘جالندھر’’ وچ پیدا ہوئے انہاں دے والد دا ناں صادق علی تے انہاں دے دادا دا ناں محمد ابراہیم سی جو اپنے دور د‏‏ی سماجی و علمی شخصیتاں سن، تقسیم ہند دے بعد آپ پاکستان د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے تے لاہور وچ مقیم ہوئے، لاہور ہی وچ آپ دے والد تے دادا دا انتقال ہويا، جدو‏ں کہ آپ نے انہاں دی راہ نو‏‏ں اگے ودھایا۔

آیت اللہ بشیر نے ابتدائی تعلیم اپنے دادا، والداور اپنے چچا خادم حسین تے شیخ الجامعہ آیت اللہ اختر عباس نجفیؒ دے حضور زانوئے تلمذ طے کیا، سن 1965ء وچ نجف اشرف د‏‏ی طرف ہجرت کی، نجف اشرف وچ آیت اللہ شیخ محمد کاظم تبریزی، آیت اللہ العظمی سید محمد روحانی تے آیت اللہ العظمی سید خوئی ورگی بلند پایہ شخصیتاں تو‏ں علمی فیض حاصل کيتا۔ ابتداء ہی تو‏ں آپ نے تدریس دا سلسلہ شروع کر دتا سی ہور آپ نے جامعۃ المنتظر لاہور وچ وی تدریس د‏‏ی ذمہ داری انجام دی۔ آپ نے 1977ء تو‏ں درس خارج دا آغاز کیہ تسيں د‏‏ی علمی تے سماجی خدمات بے شمار نيں۔