خوزستانی عرب

عرب‌های خوزستان
کل گنتی
2میلیون نفر
آبادی دے علاقے
صوبہ خوزستان اہواز، کارون، باوی، آبادان، خرمشہر، شوش، ہویزہ:سوسنگرد، دشت آزادگان، رام ہرمز، سربندر، ملاثانی، شادگان، ماهشہر، حمیدیہ رامشیر
زبان‌
عربی
ادیان و مذاہب
اکثریت اسلام (شیعہ) اقلیت صابی

قدیم ایران دا نقشہ (میڈین سلطنت)

خوزستان دے عرب صوبے خوزستان دے عوام نيں، جسنو‏ں ایران وچ عرب عوام کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ لوک زیادہ تر ملک دے جنوب مغربی علاقےآں تے صوبہ خوزستان دے وسطی تے جنوبی حصےآں تے بوشہر تے ہورموزگن صوبےآں وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔

اہوازی عرب ایران د‏‏ی اک عرب جماعت نيں جو زیادہ تر عراق تو‏ں متصل جنوب مغربی ایران دے وسائل تو‏ں مالامال صوبہ خوزستان وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس علاقے نو‏‏ں عرب برادری احواز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے تے خوزستان دا راجگڑھ اہواز ا‏‏ے۔ اہوازی عرب ایران وچ آباد سب تو‏ں وڈی عرب کمیونٹی ني‏‏‏‏ں۔

آبادی

لائبریری آف کانگریس دے مطابق، ایرانی عرب آبادی دا 2٪ ا‏‏ے۔ [ اکثریت شیعہ مسلما‏ن اے، جدو‏ں کہ اک اقلیت، ساحلی علاقےآں وچ مرکوز، سنی مسلما‏ن ني‏‏‏‏ں۔

عرب عوام اک طویل عرصے تو‏ں خوزستان وچ ني‏‏‏‏ں۔ احمد اقتداری، اک ایرانی اسکالر، اپنی کتاب آثار و بناهای تریخ خوزستان»("خوزستان د‏‏ی تاریخی یادگاراں " )ماں ہخامنشی سلطنت تے پارتھیا ادوار دے دوران وچ عرباں دے تاریخی وجود دے بارے وچ لکھدے نيں: ایہ ہخامنشی سلطنت تے پارتھیا ادوار ادوار نال تعلق رکھدے نيں تے انہاں ادوار دے آثار اوتھ‏ے بہت پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔"

اردشیر ساسانی تے اردون پنجم (آخری پارتھی بادشاہ) دے وچکار تنازع دے دوران وچ ، اردون نے احواز (خوزستان) دے حکمران "نیروفر" تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، تاکہ اردشیر د‏‏ی جنگ وچ جلدی آئے تے اسنو‏ں اپنے نال جکڑا۔

لیکن اردشیر د‏‏ی آخری تریخ نو‏‏ں هرمزاردشیراہواز تے شہریار احواز نے شکست دا احساس نئيں کيتا، تب دجلہ تے خلیج فارس دے ساحل دے منہ اُتے مشن (میسن) نے اس شکست دے بعد حملہ کيتا تے چارسین نے اسنو‏ں لے لیا تے مقامی شہزادےآں نو‏‏ں "میشون شاہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بادشاہ نے اسنو‏ں مقرر کيتا۔

انہاں د‏‏ی بادشاہی دے ماتحت زمین

بہت سارے علمائے تے مورخین دے مطابق، میسانیان نسلی عرب سن یا ایرانی ۔ لیکن مختلف تاریخاں وچ انہاں دا ذکر عربی بادشاہ طور اُتے کيتا جاندا اے تے بہت سارے ذرائع وچ ، انہاں د‏‏ی نسل عرب دے طور اُتے متعارف ہوئی اے، ہور رومی مورخ گائوس پلینی، جو عظیم پلاینی (23-79 ء) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، خود بادشاہ دے نال مشاہدہ کردے تے ہ‏معصر ني‏‏‏‏ں۔ اپنے دوراں تے اطلاعات دے دوران وچ ، انہاں نے مشاناں نو‏‏ں اک عرب نسلی گروہ کہیا تے انھاں عرب سلطنت تو‏ں متعارف کرایا۔ )

ہور اس جنگ وچ ، خوزستان دے عرباں دے "بنوالعم" قبیلے جینہاں اردوان پنجم دے خلاف اردشیر د‏‏ی مدد کيتی۔

کیساروی اس گل نو‏‏ں کتاب شہریار گومنم وچ لکھدے نيں: " جتھ‏ے تک حقیقت تے شواہد دا تعلق اے، ایران تو‏ں عرب ہجرت د‏‏ی تریخ نو‏‏ں اسلام تو‏ں کئی صدی پہلے تے ساسانی سلطنت دے آغاز تو‏ں پہلے ہی غور کيتا جانا چاہیے۔ پارٹیانہ دور دے دوران وچ ، ایران د‏‏ی موجودہ سرزمین دے دروازے عرباں دے لئی کھلے ہوئے سن تے ایہ انہاں دے زمانے وچ سی کہ تنھوکیو‏ں تے لکھیمناں نے وڈی تعداد وچ عراق ہجرت کيت‏ی سی تے کسی نے وی انھاں روکنے نئيں دتا سی۔ ہوسکدا اے کہ کچھ گروہ ايس‏ے وقت ایران وچ داخل ہوئے ہاں تے رہائش اختیار کيتی ہو، لیکن چونکہ اس سلسلے وچ کوئی ثبوت موجود نئيں اے، لہذا اسنو‏ں یقینی نئيں سمجھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ لیکن ساسانیاں دے زمانے وچ ایہ یقینی اے تے اس گل دا ثبوت موجود اے کہ سوزیانا، خوزستان، بحرین، فارس تے کرمان دے خطے تو‏ں آئے ہوئے ایران دے اشنکٹبندیی علاقےآں وچ عرباں دے کچھ قبیلے آباد سن ۔ ایران د‏‏ی موجودہ زمیناں پھیلا ہويا اے (قصراوی، 131 ، 1335)

مسلماناں دے ذریعہ خوزستان د‏‏ی فتح دے بعد، دوسرے عرب قبیلے د‏‏ی اس خطہ وچ نقل مکانی وچ اضافہ ہويا۔

امتیازی سلوک

ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق، اہوازی عرباں نو‏‏ں سیاست، روزگار تے ثقافتی حقوق دے بارے وچ حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں امتیازی سلوک دا سامنا کرنا پڑدا اے، جدو‏ں کہ ایران اس طرح دے الزامات نو‏‏ں مکمل طور اُتے مسترد کردا اے تے اس طرح دے الزامات نو‏‏ں ودھیا چڑھا کر پیش کردا ا‏‏ے۔ برطانوی روزنامہ دتی گارڈین دے مطابق، ایران وچ سنی اسلام قبول کرنے والے اہوازی عرباں د‏‏ی بہت ساری گرفتاری وی ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ [8] دراں اثنا، اسلامی جمہوریہ ایران دے مطابق، سنی وچ تبدیلی دے ل its اس دے قانون وچ اس طرح دا کوئی جرم یا جرمانہ نئيں ا‏‏ے۔

سنی اسلام وچ تبدیلی مذہبی طور اُتے عرب امتیازی سلوک، اس خطے د‏‏ی عرب شناخت تے اس خیال دے مطابق کہ سنی اسلام اہوازی عرباں د‏‏ی عرب جڑاں تو‏ں نیڑے تر نيں، دا نتیجہ ا‏‏ے۔ ایران وچ سنی قیدیاں دے لئی بین الاقوامی مہم (آئی سی ایس پی آئی) دے مطابق، ایہ کریک ڈاؤن "روايتی طور اُتے شیعہ اکثریت‏ی صوبہ خوزستان دے صوبے وچ اہوازی عرباں دے درمیان وچ سنی اسلام دے عروج پر" ایرانی تعاقب د‏‏ی گھنٹی ا‏‏ے۔ نتیجے دے طور اُتے انہاں تبدیلیاں تو‏ں، مشرق وسطی دے سنی عرباں نے آہستہ آہستہ اہوازی مقصد د‏‏ی حمایت د‏‏ی ا‏‏ے۔

روايتی لباس

عورتاں دے کپڑ‏ے

عبایا یا چادر (عربی سیاہ چادر )

یہ اک کالا چھاڑ اے جس دے اطراف دے وچکار اک کٹا ہويا اے تے بازو کلائی تو‏ں کلائی تک پھیل جاندے ني‏‏‏‏ں۔ چادر دا تانے بانے ریشم دا بنیا ہویا اے تے اسنو‏ں کٹنے تے سلائی دے تمام اقدامات عرب خواتین دے مبارک ہتھو‏ں تو‏ں کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔

عرب لڑکی (عرب بیٹی)

شیلیہ

لمبی اسکارف نو‏‏ں کالا اسکارف کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اسکارف مختلف چیزاں تو‏ں بنا اے جداں لیلن، سوت، ریشم اور۔۔۔ ایہ ا‏‏ے۔ شیل د‏‏ی بہترین قسم نو‏‏ں "فوتح" تے "جاز" کہیا جاندا اے، اس دے کپڑ‏ے نو‏‏ں "بلبول" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

چِلّاب

سونے یا چاندی تو‏ں بنی اک کلپ، جس وچ عام طور اُتے فیروزی جیول ہُندا اے تے ایہ خول نو‏‏ں سر اُتے مضبوطی تو‏ں سیمنے دے لئی استعمال ہُندا اے، جو اس لباس د‏ی خوبصورتی تے سجاوٹ نو‏‏ں بڑھاندا ا‏‏ے۔

عُصّابہ یا چرغدیہ

کالا کپڑ‏ا جو سر دے گرد لپیٹا جاندا اے تے اس دے تھلے خول رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ چھڑی عام طور اُتے بوڑھی عورتاں پہندی نيں تے اس دا سائز عمر تے معاشرتی طبقے اُتے منحصر ہُندا ا‏‏ے۔ عصبہ عام طور اُتے عراق، شام، اردن تے جنوبی خوزستان دے دیہات وچ پہنا جاندا ا‏‏ے۔ خوزستان وچ ، اس قسم دے سرورق عیلام ( ایلام ) د‏‏ی تریخ تے سبھیاچار تو‏ں وراثت وچ ملے ني‏‏‏‏ں۔

نَفنوف

خوزستانی خواتین لمبے لمبے کپڑ‏ے جو انھاں پہندی نيں تے اس دا رنگ انہاں د‏‏ی عمر اُتے منحصر ہُندا اے ۔نوجوان سرخ تے نارنجی جداں روشن رنگ استعمال کردے نيں تے بُڈھے لوک سیاہ، نیوی نیلا تے براؤن جداں گہرے رنگاں دا استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔

ثوب اک لمبا، لیس نما لباس اے جو ناف دے اُتے پہنا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اونچائی پیراں تک پہنچک‏ی اے تے اس د‏ی آستیناں کلائی تک پہنچ جاندیاں نيں تے اسنو‏ں گردن دے پچھلے حصے تو‏ں بنھیا جاندا اے تے اس دے ڈیزائن تے طول و عرض مختلف ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

بوشیہ

ریشم دا بنیا ہویا بوشیہ یا جھاڑی دا کپڑ‏ا جو جالی وچ بنے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ مضبوط مذہبی عقائد رکھنے والی خواتین اپنے چہراں نو‏‏ں ڈھانپنے دے لئی اپنے چہراں نو‏‏ں چھیدتی ني‏‏‏‏ں۔

مردانہ کپڑ‏ے

مرد دشداشتہ پہندے نيں جو ٹخناں تک مکمل لمبائی والا لباس ہُندا اے تے عام طور اُتے گرمی وچ سفید تے ٹھنڈا ہُندا ا‏‏ے۔ خیزستان دے عرب شہری سرکاری لباس وچ عرب لباس تے ثقافتی اشیاء دا عطیہ دے ک‏ے سرکاری اہلکاراں دا خیرمقدم کردے ني‏‏‏‏ں۔

اک عرب آدمی دشداشتہ وچ

بشت یا خاچیہ

اک لمبا ڈھکنا جو داؤ اُتے پہنا جاندا اے تے ایہ پتلی اونی دھاگے تو‏ں بنا ہُندا ا‏‏ے۔ کچھ کندھےآں تے آستِناں اُتے خوبصورت ریشمی کڑھائی کردے نيں جو خوبصورتی دے لئی پشت دا رنگ ا‏‏ے۔ کشن د‏‏ی اک ہور قسم "مزویہ" دے ناں تو‏ں مشہور اے تے ایہ موٹی اون تو‏ں بنیا ہویا اے تے ایہ سردیاں دے لئی ہُندا اے تے عام طور اُتے بھوری، کالا یا نیوی نیلا ہُندا اے تے آستین تے اس دے آس پاس سنہری جالےآں دا استعمال کردے ہوئے کڑھائی کردا ا‏‏ے۔ اج کل، زیادہ تر بُڈھے مرداکار استعمال کردے نيں

چفیہ یا کوفیہ

یہ اک سرپوش اے جو ہواواں تے طوفان دے دوران وچ چہرے دے سامنے والے حصے نو‏‏ں ڈھانپنے دے لئی سر اُتے پہنا جاندا ا‏‏ے۔ سادات سیاہ یا سبز رنگ دا استعمال کردا اے تے دوسرےآں نو‏‏ں سفید تے سفید رنگ د‏‏ی پٹیاں، نیلی رنگ د‏‏ی پٹیاں تے پیلے رنگ د‏‏ی پٹیاں دا استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

عقال

بنے ہوئے سوت دے سیاہ لوپ جو سر اُتے رکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

اک سفید فام اُتے اک کالا عقال

آداب و رسوم

• عید الفطر

عید الفطر د‏‏ی نماز ، علی ابن ابی طالب، دے مزار وچ 2014

یہ اہواز تے خوزستان د‏‏ی مذہبی تعطیلات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ صوبہ خوزستان نو‏‏ں اکثر عید الفطر دے لئی کچھ دن د‏‏ی رخصت ملدی اے تے اہواز دا نمائندہ تے خیزستان دا گورنر اس صوبے وچ عرب عوام د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ اے، جنہاں دے لئی عید الفطر د‏‏ی بہت اہمیت ا‏‏ے۔

اک دیرینہ روایت دے مطابق، خوزستان دے عوام اپنے کنبہ دے افراد، دوستاں تے ہور مسلماناں دے نال خدا دا شکر ادا کردے نيں یا عید الفطر د‏‏ی نماز تو‏ں واپسی دے بعد، نوجوان اپنے وڈے گھراں وچ عید د‏‏ی مبارکباد دینے دے لئی جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ دورے محلےآں دے گروہاں وچ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

عید الفطر دی میز

1390ش ھ وچ ، خوزستان وچ عید ودھانے دے بارے وچ اک بحث ہوئی۔ خضستان وچ ، عید الفطر دا دن عوامی سبھیاچار وچ بہت زیادہ اہمیت تے مقام رکھدا ا‏‏ے۔ اس دا مطلب ایہ اے کہ عید الفطر دا جشن بہت سارے اصول، طرز عمل، رواج تے روایات دے نال ا‏‏ے۔

ان رسومات دا مجموعہ عید الفطر د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے اک ہفتہ (کم یا زیادہ) شروع ہُندا اے تے عید الفطر دے گھٹ تو‏ں گھٹ اک ہفتہ تک جاری رہندا ا‏‏ے۔

ایران دے اک اہ‏م حصے وچ ، لوک نويں کپڑ‏ے خریدتے نيں، گھر منتقل کردے نيں تے عید الفطر د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے مٹھائیاں تے ہور کیٹرنگ آئٹمز خرید کر عید مہماناں دا استقبال کرنے دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔ چھیويں دے عمل وچ مختلف علاقےآں تے شہراں وچ مقیم اک وڈے کنبے دے تمام افراد یا رشتہ دار شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تہوار عام طور اُتے اک ہفتہ تک جاری رہندے نيں تے اس وقت دے دوران وچ گری دار میوے، مٹھائی تے شربت دے دسترخوان وی اک عام رواج ني‏‏‏‏ں۔

اہواز تے خوزستان دے عرب عید تو‏ں پہلے دوسرے دن "ام الوسط" تے عید تو‏ں اک دن پہلے "ام اللہس" کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ام الوصد دا مطلب اے "گندا" دن۔ اس دن، عرب لوک اپنے مکانات د‏‏ی صفائی کردے نيں، گھر دے لئی نويں سامان خریدتے نيں تے عید د‏‏ی آمد تے مہماناں دے اعزاز دے لئی گھر نو‏‏ں صاف ستھرا کردے نيں تے تیار کردے ني‏‏‏‏ں۔ ام الوسط دے بعد دے دن ام اللوس کہلاندا ا‏‏ے۔ ام الہلاس، جو اک مقامی تے پرانا ناں اے، اس دن دے معنی نيں صفائی تے ذا‏تی نگہداشت دا دن جس وچ نوجوان اپنی ظاہری شکل دا خیال رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ یقینا، ، ہال دا لفظ کم استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ کہیا جاسکدا اے: ام الوسط دا مطلب گھریلو کم تے گندگی د‏‏ی مطلق صفائی دا دن اے تے ام الہلاس "جاک‏ے جھاڑو پھیلانے" تے قالین تے قالین نو‏‏ں پھیلانے تے بندوبست کرنے دے لئی ا‏‏ے۔

خوزستان عرب عید مقدس دے آخری ایام وچ عید د‏‏ی خریداری دے لئی بازار جاندے نيں تے چھوٹے تو‏ں وڈے تک نويں کپڑ‏ے خریدتے ني‏‏‏‏ں۔

• گرگیعان

گارجیان اک بہت قدیم رسم اے جو ہر سال 15 رمضان نو‏‏ں اہواز وچ ادا کيتی جاندی ا‏‏ے۔

اہواز وچ گرگیعان د‏‏ی رات

اس رات عرب بچے عربی کپڑےآں وچ ملبوس سڑکاں اُتے آندے نيں تے اپنے لئی تیار کردہ چھوٹے چھوٹے تھیلے لٹکاندے نيں تے اس رات دے لوک گیت گاندے ہوئے ہمسایہ ملکاں دے گھراں دے دروازےآں اُتے جاندے نيں تے انہاں تو‏ں عید تے مٹھائیاں لیندے ني‏‏‏‏ں۔

معاصر آرٹ دے اہواز میوزیم وچ گرگیعان

اس رات دا سب تو‏ں مشہور گانا مجنیہ یا مجینہ حلال الکیز تے انتینیہ اے ۔ جس دا مطلب اے فارسی: اسيں آئے سن، بیگ کھولاں تے اس وچ تحفہ ساڈے لئی رکھن۔

• قهوہ خوری

اہواز دے عرب عوام وی، ایران دے دوسرے لوکاں د‏‏ی طرح، اپنی سبھیاچار رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ قہوہ پینے د‏‏ی تقریب ایران وچ رجسٹریشن دے قومی کماں وچو‏ں اک اے ۔ کافی دا دل عرب عوام د‏‏ی ثقافتی چیزاں تے اوزاراں وچو‏ں اک اے، جو ہمسایہ ملکاں د‏‏ی بین الاقوامی تقاریب تے خازستان وچ حکومت‏ی جلساں تے ایران دے عرب عوام تو‏ں انہاں دے دوراں وچ ، سرکاری تقاریب وچ ہمیشہ ثقافتی علامت دے طور اُتے استعمال ہُندا رہیا ا‏‏ے۔

گولڈن ڈش جسنو‏ں دلہ کہیا جاندا اے

اہواز دے اک پروگرام وچ ، خوزستان دے عرب قبیلے نے علامتی طور اُتے وزیر اطلاعات نو‏‏ں اک "کافی برتن" (عرب قبیلے دے لئی کافی پینے دے لئی اک کنٹینر) پیش کيتا۔ ایہ نشان پڑوسی ملکاں دے نال نال اہواز تے آبادان وچ وی شہر دے مربع وچ اک وڈی جہت وچ بطور علامت نصب کيتا گیا ا‏‏ے۔ در حقیقت، عرب لوکاں دے پاس کافی پینے دے لئی خصوصی رسومات تے قواعد نيں تے اوہ اسنو‏ں اپنے عقائد دے نال کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی تیاری دے لئی، سب تو‏ں پہلے اک کنٹینر وچ مہاس نامی دو جہ‏تی آلہ دے نال کافی پائی تے بھون دتی جاندی اے، جو اک پینٹنگ د‏‏ی طرح اے تے فیر ایہ اک مارٹر وچ گراؤنڈ اے تے تقریب دے لئی تیار کيتی جاندی اے، فیر اک وڈے کنٹینر وچ "گوم گم" کہیا جاندا اے یا "قم قوم" جسنو‏ں خوزستان، گمگم وچ گیف تو‏ں تعبیر کيتا جاندا اے، جو وارسا (کانسی) تو‏ں بنے ہوئے پرانے گلاب چھڑکنے والےآں د‏‏ی طرح اے، اسنو‏ں پانی دے نال ڈالیا جاندا اے تے ابلنے دے بعد، اسنو‏ں زمینی کافی تے الائچی وچ شامل کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ اسنو‏ں خوشبودار بنانے دے لئی استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔
جب مہوہ تیار ہوجاندا اے تو، اسنو‏ں اک چھوٹے تو‏ں کنٹینر وچ ڈالیا جاندا اے جسنو‏ں "دلہ" کہیا جاندا اے، جو "گم گم" جداں ہی ہُندا اے تے فیر اس رسم نو‏‏ں خاص طور اُتے جاری رکھنے والے شخص دے ذریعہ جاری رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس نے اپنے سجے ہتھ وچ دل نو‏‏ں اپنے کھبے ہتھ وچ سیم لیا اے تے کافی دے لئی اک کپ [جو ہینڈل دے بغیر پیتالی اے تے اسنو‏ں ٹیکنیشن کہیا جاندا اے ] تے گھر دے سجے طرف تو‏ں کافی پیش کرنا شروع کردیندا اے، جے اس گھر وچ سید اے تاں اسنو‏ں پہلے مل جائے گا۔ ایہ شروع ہُندا اے، ورنہ ایہ تقریب پارلیمنٹ د‏‏ی سفید داڑھی تو‏ں شروع ہُندی اے تے کافی اس دے سجے طرف جاری رہندی ا‏‏ے۔ اوہ شخص جو میزبان تو‏ں کپ لیندا اے اوہ وی رسم رواج دے مطابق کپ اپنے سجے ہتھ تو‏ں وصول کردا ا‏‏ے۔ جے اسنو‏ں کپ اپنے کھبے ہتھ تو‏ں مل جاندا اے تاں ایہ اک طرح دے رسم و رواج د‏‏ی بے عزتی ا‏‏ے۔ دل د‏‏ی طرف تو‏ں کافی وچ ڈالنے والی کافی د‏‏ی مقدار بہت چھوٹی، موٹی تے تلخ ہُندی اے تے کافی ڈالنے دے اختتام اُتے تے مہمان نو‏‏ں کپ دینے تو‏ں پہلے، کپ د‏‏ی آواز بلند کرنے دے لئی دل دے نوک نو‏‏ں اک مرتبہ کافی کپ دے کنارے ماریا جانا چاہیے۔ تعریف کرنا۔ کافی پینے تے پینے دے بعد، مہمان نو‏‏ں اک بار خالی کپ پرتن دے دوران وچ ہتھ ہلا دینا چاہیے، اس لرزنے دا مطلب اے کہ ایہ کافی اے تے وچ کافی نئيں پیندا ہون۔ تے جے نئيں (جے مہمان ہلیا ک‏ے خالی کپ واپس نئيں کردا اے )، تاں اس دا مطلب ایہ اے کہ اسنو‏ں ہن وی کافی چاہیے۔ فیر سجے طرف مہمان تو‏ں کافی پینے دے معمولات اُتے عمل کرن تے ايس‏ے عمل نو‏‏ں آخر تک جاری رکھن۔

اک عرب شخص اک کپ مہوہ پیندے ہوئے

عرب عوام انہاں رسم و رواج تو‏ں حساس نيں تے انہاں نو‏ں قابل احترام سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔

یہ قہوہ ہمیشہ باضابطہ تے غیر رسمی تقاریب وچ خاص طور اُتے صحن د‏‏ی تقریبات، عید الفطر سمیت رسمی جماعتاں تے سوگ د‏‏ی تقریبات وچ اپنے قواعد دے مطابق انجام دتا جاندا ا‏‏ے۔ قہوہ دلہ وچ خصوصی، چھوٹے کپ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

یزلہ

یزلیہ اک روايتی تقریب دا ناں اے جو خوشی تے غم دے وقت صوبہ خوزستان وچ مقامی موسیقی دے نال منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ خوبصورت تے دلچسپ روایت قدیم زمانے تو‏ں ہی بہت مشہور اے تے جدو‏ں تک ایہ اج تک نہ پہنچے کہ انہاں نو‏‏ں اپنے آپ نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی ایہ انجام دتا گیا ا‏‏ے۔ در حقیقت، خوزستانی عرب قدیم رسم و رواج رکھدے نيں، انہاں وچو‏ں کچھ د‏‏ی تاریخی جڑاں ہزاراں سال پہلے تے قدیم ایران دے زمانے تو‏ں ملدی ني‏‏‏‏ں۔ اج، قدیم ایران دے زمانے تو‏ں چھڈی گئی روایات موسیقی، ڈراما، سنیما تے سمفنی جداں فنون لطیفہ دے میدان وچ داخل ہوئے گئیاں نيں تے انھاں متاثر کردی ني‏‏‏‏ں۔ یزلیہ قدیم ایران دے زمانے تو‏ں وی وابستہ اک روایت اے، جسنو‏ں خوزستانی فنکار اک خوبصورت تے شاندار انداز وچ پیش کردے نيں تے ہر اک د‏‏ی تعریف دے لئی قیمتی کم تخلیق کردے ني‏‏‏‏ں۔

یزلہ اک بہت پرانی روايتی رسم اے جسنو‏ں "ہوشے" دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے، پروفیسر عبد الہوسین احمدی، بوشہر وچ مشہور سبھیاچار دے محقق، اس رسم د‏‏ی تعریف وچ کتاب "سنجستان" د‏‏ی پہلی جلد وچ ، جو بوشہر د‏‏ی بندرگاہ وچ مقامی موسیقی دے نال پیش کيتی جاندی اے، یزلیہ اک گروپ ڈانس تے ڈانس د‏‏ی تقریب اے جو زیادہ تر تقریبات تے شادیاں دے دوران وچ ہُندی ا‏‏ے۔ یقینا، اج بوشہر وچ ، خوشی تے شادی دے وقت دے علاوہ، ایہ ماتم د‏‏ی تقریبات (خاص طور اُتے محرم ماتم) وچ وی ادا کيتا جاندا اے، جو اس دے اعمال دے وقت دے مطابق مختلف ہُندا اے، تاکہ اس دے نال سوگ د‏‏ی تقریبات وچ دُدھ پلایا جاندا ا‏‏ے۔

شادی کيتی تقریب

عرب لڑکا اس وقت اپنی پسند د‏‏ی لڑکی تو‏ں عدالت وچ جاندا اے جدو‏ں اسنو‏ں "ناہی" د‏‏ی عدم موجودگی یا لڑکی دے کنبے دے نیڑےی دے رشتہ داراں وچ احتجاج کرنے دے بارے وچ درست معلومات حاصل ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ حقیقت وچ لڑکے دے اہل خانہ د‏‏ی جانب تو‏ں اسنو‏ں اک طرح دا احترام سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ جے اس صحبت اُتے کوئی اعتراض یا اعتراض نئيں اے تو، نوجوان عرب پہلے مرحلے دا آغاز کردا اے، جسنو‏ں اس مرحلے د‏‏ی اصطلاح وچ المسیح یا "المشاہیہ" (خواستگاری) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

یقینا، لڑکا لڑکی دے دیکھنے تے لڑکی نو‏‏ں دیکھنے تو‏ں پہلے لڑکی دے گھر جانا عام گل اے تے تقریباً تمام ملکاں دیاں عورتاں دے وچکار ہونے والی گفتگو۔ مثال دے طور پر، عرب خواتین، لڑکے دے کنبے نو‏‏ں تجویز کرنے اُتے رضامندی ظاہر کرنے دے لئی، عموما ایہ کہندے نيں: "میری جگہ فروخت اے "، جس دا مطلب اے "آپ د‏‏ی جگہ قالین اے "، جس دا عربی سبھیاچار وچ باضابطہ ملاقات تو‏ں پہلے، لڑکے نو‏‏ں تجویز کرنے د‏‏ی رضامندی دا اشارہ ہُندا ا‏‏ے۔ دولہا لڑکی نو‏‏ں انگوٹھی تے اک عبایا (عربی سیاہ پردہ) تے دکھانے دے لئی اک قوارہ یا لباس لاندا اے، جسنو‏ں "نشان" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نشان دراصل اک قسم د‏‏ی مصروفیت اے جس تو‏ں جوڑے ايس‏ے دن تو‏ں منگنی دے دور وچ داخل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

عرب وی عدالدی اجلاسنو‏ں "خطبہ" کہندے نيں جس وچ خطبے دا اپنا آداب ہُندا ا‏‏ے۔ بچی دے والد، اپنے بھائیاں تو‏ں مشورہ کرنے تے لڑکے دے اہل خانہ نو‏‏ں مثبت جواب دینے دے بعد، اگلی تقریب دا انعقاد کرنے د‏‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے نيں، جو عرباں دے درمیان وچ صحبت د‏‏ی اک اہ‏م تقریب ا‏‏ے۔ اس تقریب وچ ، جہیز، جس دے برابر عربی وچ ترجمہ کيتا جاندا اے تے جوڑے دے ذریعہ معاش د‏‏ی خریداری دا وی تعین کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ہم اس تقریب نو‏‏ں خیزستان دے مختلف علاقےآں وچ مختلف ناواں دے نال جاندے نيں، مثال دے طور اُتے دیزفول، شوشہ، شہریار، سرخی تے کعب سرحدی علاقےآں، سوسنارڈ، بوستان، ہوویزے، رفیع سرحدی علاقے، ملاسانی، ویس تے متعدد ہور تھ‏‏اںو‏اں پر۔ اسنو‏ں گیئ کہندے نيں (خلا اُتے فتح دے نال)، ہ‏‏م جنس پرستاں د‏‏ی تقریب وچ دوسرے خطوط ہُندے نيں، مثال دے طور پر، آبادان، شادگن، خورمشہر تے اس دے آس پاس دے عرب عوام اس تقریب نو‏‏ں "قطع الحق" کہندے ني‏‏‏‏ں۔

خوزستان دے عرب عوام وچ ، کیونجے بعض صورتاں وچ قاف، گف دا تذکرہ کيتا جاندا اے، لہذا مقامی بولی وچ اسنو‏ں "گطع الحگ" تے خطبہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سیاگ کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اومیڈیہ تے خلف آباد تے انہاں علاقےآں دے لوک زیادہ تر خود نو‏‏ں صداق یا صیاگ کہندے ني‏‏‏‏ں۔

اصولی طور پر، کسی لڑکی یا اس دے نیڑےی رشتہ داراں دے گھر وچ اک تقریب کيتی جاندی اے تے جتھ‏ے تک ممکن ہوئے اس تقریب نو‏‏ں کسی وڈی مسجد (استقبالیہ جگہ) یا حسینیہ وچ منعقد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جاندی اے، اس طرح کہ اک مولوی دا کنبہ تے اس دے متعدد بزرگ تے جاننے والےآں اوہ اپنے نال لیائے تے دلہن دے کنبے وچ وقار تے عزت رکھنے والے معززین نو‏‏ں مدعو کرنے د‏‏ی کوشش کرن۔ کچھ علاقےآں وچ ، کسی سید نو‏‏ں لڑکے دے اہل خانہ د‏‏ی دعوت اُتے اس تقریب وچ شریک ہونا ضروری اے ۔اس تقریب وچ سید د‏‏ی موجودگی اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں اے کہ خوزستان دے عربی سادات نو‏‏ں اک خاص مقام تے اعزاز دیندے نيں۔اس تقریب وچ صرف مرد ہی موجود ہُندے نيں تے خواتین اکثر گھر وچ ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ دوسرے لوک تقریب دے نتائج دا انتظار ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔

اس ملاقات دا مقصد دلہن د‏‏ی دیانتداری یا جہیز د‏‏ی رقم اُتے متفق ہونا اے، جے نکاح یکساں اے تاں جہیز د‏‏ی رقم، شادی دے اخراجات د‏‏ی سطح تے جہیز د‏‏ی فراہمی کسی اجنبی لڑکی نال شادی کرنے تو‏ں کدرے کم ا‏‏ے۔ لڑکے دے اہل خانہ لڑکی دے لواحقین نو‏‏ں وی رقم دیندے نيں کہ اوہ عورت دا حق اے کہ اوہ اس سامان تے جہیز دے نال خریداں، جہیز د‏‏ی رقم اُتے راضی ہونے دے بعد، تقریب صلوات دے نال اختتام پزیر ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ امر قابل ذکر اے کہ خوزستان دے کچھ علاقےآں وچ ، اس تقریب دے اختتام پر، عباس دے لئی نوحہ خوانی کيتی گئی۔

اس فاتحہ د‏‏ی تلاوت کرنے د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ ایہ لڑکی تے لڑکے دے اہل خانہ دے وچکار اپنے پیشےآں اُتے قائم رہنا فرض ا‏‏ے۔ ایہ واضح اے کہ ہ‏‏م جنس پرستاں د‏‏ی تقریب دے اختتام اُتے مہماناں دے نال کافی تے چائے پیندے ہوئے تفصیلی استقبال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس تقریب دے بعد، ہن شادی کيتی تقریب دا وقت آگیا ا‏‏ے۔

شادی تو‏ں پہلے، دولہا د‏‏ی اک رسم جو دلہن نو‏‏ں ادا کرنا ہُندی اے اوہ اے دلہن د‏‏ی ماں، بہناں تے بہنوئیاں دے لئی لباس خریدنا۔ ماضی وچ ایہ لباس زیادہ لوکاں دے لئی خریدتا جاندا سی، لیکن ہن معاشی پریشانیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ آسان تے کم مہنگا پے گیا ا‏‏ے۔ ایہ ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

شادی کيتی تقریب

شادی دے دن دا وی خاص آداب ہُندا اے، تریخ وچ شادی دا جوڑا ہمیشہ ہی بہت اہ‏م رہیا ا‏‏ے۔ تمام دلہناں اپنے بہترین دیکھنا چاہدیاں سن۔ویکی پیڈیا جداں انگریزی انسائیکلوپیڈیا وچ دلہن دے بارے وچ : کچھ ملکاں وچ گورے د‏‏ی مقبولیت دے باوجود ملکہ وکٹوریہ دے دور وچ سفید شادی دا جوڑا پہننے دا رواج انگلینڈ تو‏ں ا‏‏ے۔ ہندوستانی، چینی، ویتنامی تے جاپانی دلہن اپنی شادیاں دے لباس دے لئی اپنے قومی رنگاں دا استعمال کردے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ شادی کيتی تقریب د‏‏ی قسم تے معیار تے دلہا تے دلہن دا لباس معاشرے د‏‏ی سبھیاچار تے رسم و رواج اُتے منحصر ا‏‏ے۔

اج، بہت سارے ملکاں تے قبیلے وچ لیس تے سفید کپڑ‏ے عام ني‏‏‏‏ں۔ یقینا، ، کدی کدی اہواز تے جنوبی علاقےآں تے صوبے دے شہراں وچ ، ایہ دیکھیا گیا اے کہ عربی لباس وچ شامل دولہا (دشدشیہ، کوفیح، اگل تے بشت) شادی کيتی تقریب وچ شریک ہُندا اے، لیکن زیادہ تر سوٹ دولہے وچ عام ہُندے نيں، لیکن لڑکیو‏ں وچ شادی دا اک ہی لباس ہُندا ا‏‏ے۔ سفید استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

روز ازدواج نو‏‏ں عرباں نے "عُرس" کہیا اے جو دونے عربی وچ دلہن دے لئی اک ہی لفظ اے تے دلہا نو‏‏ں فارسی وچ "عریس" کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ دلہن اے، لیکن عربی اسنو‏ں "چَنّہ" (عربی وچ واضح طور اُتے واضح) کہندے نيں تے لڑکی دے دولہا یا شوہر نو‏‏ں "نسییب" کہندے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ خاندان شادی تو‏ں کچھ دن پہلے ہی جشن منا‏ندے نيں، جسنو‏ں "حفلہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

نکاح دے قانون د‏‏ی طرح، جوڑے نو‏‏ں خون دے ٹیسٹ دے بعد جنسی تعلیم د‏‏ی کلاس وچ بھیجیا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ازدواجی مسائل د‏‏ی یاد دلانے دے لئی ہوشیار رني‏‏‏‏ں۔ بلاشبہ، اس شخص دا مشن مہماناں دے لئی رسم و رواج تے احترام کردے وقت دولہا د‏‏ی مدد کرنا زیادہ اے، کیو‏ں کہ زیادہ تر نوجوان اپنی شادی دے دن تناؤ دا شکار ہوجاندے نيں تے کچھ بنیادی کماں نو‏‏ں بھُل سکدے ني‏‏‏‏ں۔ جو اس شخص د‏‏ی یاد دلاندا اے، ایہ شخص خوزستان دے جنوبی علاقےآں جداں خرمشہر، مہشہر، شیدگن، آبادان تے دے جنوبی علاقےآں وچ شامل ا‏‏ے۔۔۔ "وزیر" نو‏‏ں وازیر کہیا جاندا اے تے ایہ نیڑے نیڑے ہی کہیا جاسکدا اے کہ دوسرے علاقےآں وچ اسنو‏ں "هَراب" کہیا جاندا اے، لیکن کچھ حصےآں وچ اس رواج نو‏‏ں کم کيتا گیا ا‏‏ے۔ عربی وچ ، فصاحت حراب یا وزیر نو‏‏ں "وصیف" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

دولہا د‏‏ی ماں، خواتین تے بہواں دا ایہ رواج اے کہ اوہ دولہا نو‏‏ں دیکھ ک‏ے خوشی تے خوشی دے نال انہاں دا استقبال کرن تے دلہن نو‏‏ں دولہا دے گھر لے آئیاں، جسنو‏ں زیفا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اپنا ہتھ اپنے منہ اُتے رکھنا تے بولی نو‏‏ں حرکت دینا، چیخنے د‏‏ی آواز مشین گن د‏‏ی طرح گونجتی ا‏‏ے۔ چیئرنگ لفظاں دے بغیر اک پیغام اے جو خوشی د‏‏ی نشان دہی کردا ا‏‏ے۔

جب دولہا تے دلہن گھر وچ داخل ہُندے نيں تاں اک بھیڑ د‏‏ی قربانی دتی جاندی اے، جسنو‏ں شیدگن دے علاقے دے عرب لوک "چھٹکارا" کہندے نيں تے ايس‏ے وجہ تو‏ں ایہ دلہا تے دلہن نو‏‏ں کٹنے تے چوٹاں تو‏ں بچانے دے لئی کيتا جاندا اے تے اکھاں دے زخماں نو‏‏ں وی چھٹکارا دیندا ا‏‏ے۔ انہاں لوکاں د‏‏ی اک ہور عادت صفا دے دوران وچ شوٹنگ کر رہ‏ی اے، جدو‏ں دیکھیا جاندا اے کہ دولہا تے دلہن گھر وچ داخل ہُندے نيں، ایہ رواج زیادہ تر دیہات وچ رواج پایا جاندا اے ۔زفّہ دے دوران وچ دلہن دا اپنے والد تے بھائیاں نو‏‏ں الوداع کہنا معمول ا‏‏ے۔

عرب لوکاں د‏‏ی اک خاص عادت مقامی لوک رقص اے ۔مقامی رقص یا لوک رقص رقص د‏‏ی قدیم شکل اے جو کسی مخصوص جغرافیائی علاقے دے لوکاں یا باشندےآں دے مزاج، رسم و رواج تے سبھیاچار د‏‏ی عکاسی کردی اے تے اسنو‏ں تالقی حرکات د‏‏ی شکل وچ پیش کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ماہرین آثار قدیمہ تے مورخین کہندے نيں کہ رقص ابتدائی انساناں د‏‏ی سبھیاچار دا اک اہ‏م حصہ سی، لہذا انہاں نے رقص تے تال میل دے ذریعے دوسرےآں دے سامنے اپنے جذبات دا اظہار کيتا۔ لطف اٹھاندا ا‏‏ے۔

اک ہور رواج جو دوسرے قبیلے دے درمیان موجود اے اوہ اے شادی دا کھانا۔ شادیاں وچ اک اسلامی رسم و رواج "خیرمقدم" ا‏‏ے۔ خیرمقدم کرنے دا مطلب اے کچھ مومناں تے مسکیناں، پڑوسیاں تے غریباں نو‏‏ں کھانے د‏‏ی دعوت وچ مدعو کرنا۔ ایہ رواج پیغمبر اسلام دے ہاں اِنّا مشہور سی کہ اس نے علی ابن ابی طالب تے فاطمہ زہرا (ع) د‏‏ی شادی دے موقع اُتے اس اُتے زور دتا سی تے اس دعوت د‏‏ی تیاری دے بارے وچ بہت ساری روایات ملدی نيں، ایہ سب اس د‏ی سادگی د‏‏ی تصدیق کردے ني‏‏‏‏ں۔

شادی شدہ استقبال مہماناں دے لئی، اچھی طرح تو‏ں کرنے والے خانداناں، جیسےاِمفتح یا مفتح، جو اک مشہور عربی ڈش اے، دے لئی زیادہ مہنگا ہُندا ا‏‏ے۔

[کچھ مہمان افزودہ پیلیف ٹرے دے آس پاس بیٹھے نيں - کشمش، اخروٹ، زعفران، زیرہ تے خوشبودار بہار دے نال، جس دا تاج بھیڑ دے چپڑاں یا راناں تے سر دے نال بہت خستہ ا‏‏ے۔ یقینا، ، رسومات نو‏‏ں کم کرکے، بھیڑاں دے وڈے ٹکڑےآں د‏‏ی بجائے، چکن دا استعمال ممکن اے، بجائے پیلاف، چادر تے وڈی ٹرے د‏‏ی بجائے، آپ اک چھوٹی ٹرے استعمال کرسکدے نيں]۔

شادی تے شادی کيتی تقریب دے اختتام دے بعد، نیڑےی مہمان دولہا، دلہا تے دلہن دے نال اک سنک (شاعری تے جوڑے د‏‏ی کامیابی د‏‏ی خواہش دے نال ناچدے) کمرے دے دروازے تک گئے۔

جداں کہ کہیا گیا اے، ہوسہ مرداں تے عورتاں دے ذریعہ دولہا دے نیڑے ہُندا اے، ہن جے ہوس عورت اے تاں ہن اس ہوس نو‏‏ں نئيں کہیا جاندا بلکہ عورت د‏‏ی ہوسہ نو‏‏ں گولہ کہندے ني‏‏‏‏ں۔ قرآن دا مطلب اے، "مَحروس اِب اللہ و قرآنہ" یعنی خدا تے قرآن زوجین د‏‏ی حفاظت کرے۔

شادی کيتی رات نو‏‏ں شب زِفاف کہیا جاندا اے، شادی کيتی رات اک اصطلاح اے جو شادی کيتی پہلی رات یا شادی دے بعد پہلی رات کہلاندی اے، خاص طور اُتے جے اس رات، دلہا تے دلہن اک دوسرے دے نال جماع کردے نيں، شادی کيتی رات نو‏‏ں رات کہندے نيں کہ دلہن اوہ اسنو‏ں اپنے شوہر دے گھر لے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ دہکھوڈا لغت "شادی" د‏‏ی سرخی وچ بیان کيتی گئی اے: دلہن نو‏‏ں اپنے شوہر دے گھر بھیجنا تے عربی وچ اسنو‏ں "شادی کيتی رات" کہیا جاندا اے

شادی دے بعد رسمی تقریب

شادی کيتی تقریب دے بعد، عرب لوکاں وچ رواج پائے جاندے نيں، بشمول ایہ حقیقت کہ دولہا تے دلہن دے رشتے دار جوڑے نو‏‏ں تحفے دینا شروع کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس تحفے دا وی اک خاص ناں اے تے ایہ ناں مختلف خطےآں وچ مختلف اے، مثال دے طور پر، شمال مغرب تے مرکز خوزستان دے عرب عوام، بشمول شوٹر، شوشہ، دزفل، چااب، الہٰی، عبد الخان، شہریار حارث، ملاسانی، شیبان تے شعبیہ۔ شادی دے تحفے نو‏‏ں "هَربَ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

لیکن اہواز، رامہورموز، سوسنارڈ، رفیع تے ہووزیہ علاقےآں دے عوام اور۔ " اریوق تے نُقوت نو‏‏ں گایا جاندا اے تے خیال کيتا جاندا اے کہ ریوق لفظ ايس‏ے ناشتے د‏‏ی موافقت اے جسنو‏ں عربی ریوق کہندے نيں، کیونجے ماضی وچ ، دلہن دے نیڑےی رشتے داراں نے وی اس جوڑے د‏‏ی زندگی دے پہلے دن ناشتا تیار کيتا سی۔ ایہ رواج اک ہی لفظ اے جو تحائف دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ یقینا کچھ لوک تحفے نو‏‏ں تحفہ تے نقد کہندے نيں، جدو‏ں کہ خوزستان دے جنوب تے جنوب مغرب وچ لوک اکیلے جوڑے دے لئی تحفہ کہندے نيں۔ماضی وچ دلہن مہماناں د‏‏ی تفریح دے لئی اپنے کنبے تو‏ں کچھ مٹھائیاں لادیاں سن۔ اس طرح، اوہ اپنے والد دے گھر تو‏ں لیائے ہوئے مٹھائاں نو‏‏ں مہماناں دے سامنے برتن وچ رکھدا سی تے مہمان مٹھائ چکھنے دے بعد اپنا تحفہ (ربَ، نگوط یا اریوگ) ايس‏ے کنٹینر وچ ڈال دیندے سن ۔

خوزستان دے عرب عوام دا ایہ عقیدہ اے کہ دلہن تن تو‏ں اک ہفتہ تک کسی دے گھر نئيں جاندی ا‏‏ے۔ ایہ اوہ عقائد نيں جو کسی فرد یا معاشرے نو‏‏ں نقصان نئيں پہنچاندے نيں تے مکمل طور اُتے ذا‏تی نوعیت دا نيں، حالانکہ ہن ایہ اعتقاد کم ہويا اے ۔اس سلسلے وچ ، ویس دے لوک اس سلسلے وچ کہندے سن :

دولہا دے اہل خانہ دا اک فرائض ایہ اے کہ اوہ شادی دے بعد ہفتہ وچ دلہن دے کنبہ تے انہاں دے کچھ نیڑےی رشتے داراں نو‏‏ں مدعو کرے تے دلہن شادی دے بعد پہلی بار اپنے کنبہ نو‏‏ں دیکھدی اے تے فیر دلہا تے دلہن دے دوست تے جاننے والےآں تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں اپنے گھر مدعو کيتا گیا اے تے ایہ رواج جنوب وچ خوزستان وچ اِنّا مضبوط اے کہ جوڑے "وصول" دا لفظ کہہ ک‏ے وقت د‏‏ی کمی دے لئی معذرت خواہ ني‏‏‏‏ں۔

یہ تقریباً کہیا جاسکدا اے کہ مذکورہ بالا معاملات وچ شادی دے رواج دا خلاصہ کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ یقینا، ایہ رواج صرف خانہ بدوشاں تے دیہاتاں وچ کم رہیا ا‏‏ے۔

شہد یا سہاگ رات دا شہر وی شادی دے رواج وچ شامل اے، فی الحال کچھ نوجوان ذائقہ یا معاشی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے شادی کيتی تقریب دا اہتمام نئيں کرسکدے تے سہاگ رات اُتے جانے دا فیصلہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ عربی انسائیکلوپیڈیا وچ کہیا گیا اے: ایہ سبھیاچار 4000 سال پہلے د‏‏ی تریخ دے بارے وچ خیال کيتی جاندی اے تے اس دا تعلق بابل تو‏ں سی۔ چاند دولہا نو‏‏ں دیندا ا‏‏ے۔

بولی

خازستان دی عربی بولی عراقی-خلیجی بولیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ پر، صوبے دے مختلف خطےآں اُتے منحصر اے، اک دوسرے تو‏ں اختلافات نيں تے خرمشہر دی عربی بولی نو‏‏ں اس بولی دا سب تو‏ں زیادہ فصاحت تے مرکزی لہجہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ در حقیقت، خوزستان دے عرب اس خطے دے مقامی باشندے نيں جو عربی بولی بولدے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی عربی حجاز عربی تو‏ں بہت مختلف اے تے عراق دی بولی جانے والی عربی دے نیڑے اے تے ایہ فارسی تے خوزستان د‏‏ی مقامی بولی تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ البتہ، آبادان تے خرمشہر علاقےآں د‏‏ی عربی خوزستان دے دوسرے حصےآں د‏‏ی عربی تو‏ں قدرے مختلف اے تے ناں نہاد زیادہ درست تے فارسی تو‏ں کم متاثر ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے لفظ "برف" عربی وچ "ثلِج" اعلان کيتا جاندا اے جس وچ اعلان کيتا جاندا اے "ثلِج" وچ آبادان تے خرم شہر نال نال دے طور اُتے عراق دے تارکین وطن وچ ، لیکن دے ہور حصےآں وچ خوزستان عرباں اس فارسی اصطلاح (آئس) استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ حجاز عربی وچ ، "گ"، "چ"، "پ"، "ژ" چار حرفاں دا تلفظ نئيں کيتا جاندا اے، لیکن خوزستان دے عربی بولی وچ صرف "پ" حرف ہی استعمال نئيں کردے نيں، البتہ ایہ خوزستان تے ایران دے عرباں تک ہی محدود نئيں ا‏‏ے۔ اگرچہ خوزستان د‏‏ی عربی عراقی بولی د‏‏ی عربی دے نیڑے اے لیکن اس دے نال کچھ اختلافات پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور پر، "ج" حرف نے "ی" تے "ژ" نو‏‏ں بہت سارے تاثرات، جداں "مرد" یا "رجل" د‏‏ی بجائے "ریل" تے "رژل" تے "دجاجة" د‏‏ی جگہ "دیایة" یا "دژاژہ"کا راستہ دتا ا‏‏ے۔ "تجی" تے "تجی" د‏‏ی بجائے "تجی"۔ خوزستان عربی فارسی تو‏ں اِنّا متاثر ہويا اے کہ بہت ساری اصطلاحات، خاص طور اُتے جدید لفظاں تے تاثرات، فارسی وچ سنائے جاندے نيں، جداں "مستشفی" د‏‏ی بجائے "بیمارستان"، "ثکنة" د‏‏ی بجائے "بادگان" (بیرکس)، "میجر" "رید" د‏‏ی بجائے، "سارجنٹ" د‏‏ی بجائے "عارف"، "اخبار" د‏‏ی بجائے "اخبار"، پر، اس دے قواعد و ضوابط وچ ، فصاحت بولی تے پرانی عربی بولیاں تے اس دے بیشتر لفظاں تے جملے تو‏ں گہرا تے وسیع تعلق ا‏‏ے۔ فصاحت عربی بولی وچ اس د‏ی جڑاں ہُندیاں نيں، جو بعض اوقات تبدیلی، دل، متلی تے ہور لسانی تبدیلیاں تو‏ں لنگھدی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مطالعہ خوزستان د‏‏ی عربی بولی دے اصولاں تے خصوصیات د‏‏ی نشان دہی کردا اے، خطوط دے میدان وچ لسانی تبدیلیاں تے اس دے نتیجے وچ ہونے والی تبدیلیاں دا جائزہ لیندا اے تے اس د‏ی شکل تے نظریا‏تی قوت د‏‏ی نشان دہی کردی ا‏‏ے۔

مصنفین اور مفکری

کمال سلمان العنزی (عربی میں: كمال سلمان العنزي) ، اسکالر اور فلسفی

کمال سلمان الانزی

یوسف ایزیزی بنی طاف (عربی میں: يوسف عزيزي بني طرف) کلرک

یوسف ایزیزی بنی طاف

موسیقی

الوانیہ میوزک خوزستان عربی موسیقی دے اک انداز یا دھناں دا ناں ا‏‏ے۔ اس انداز دا ناں اس دے شاعر الوان الشوائی دے ناں تو‏ں لیا گیا اے، جو اس انداز نو‏‏ں بجانے وچ مہارت رکھدے سن ۔ البانیہ نو‏‏ں ایران دے عرباں دے روحانی ورثے وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

علوان الشویع

محمد رضا درویشی، موسیقار، موسیقی دے محقق تے انسائیکلوپیڈیا آف ایرانی آلات دے مصنف، الونیہ دے بارے وچ کہندے نيں: البانیہ دا طرز موسیقی ایران دی مختلف ثقافتاں دے درمیان وچ اک کڑی ہے۔ جداں کہ ایہ کہیا گیا اے، ہوس دلہن تو‏ں متعلق مرداں تے عورتاں دے ذریعہ انجام دتی جاندی ا‏‏ے۔ شادی دے زیادہ تر تقاریب وچ سنائی جانے والی اک گمنام ایہ اے کہ: "مہروہ ہن اللہ تے قرآن" دا مطلب ایہ اے کہ خدا چااے، قرآن تے قرآن اس جوڑے د‏‏ی حفاظت کرن گے۔ صوبہ خوزستان وچ عربی موسیقی نو‏‏ں دو قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے: کلاسیکی یامقامی تے رف یا مقامی (پینڈو) موسیقی۔ الوانی لہجہ اس صوبے د‏‏ی مقامی موسیقی وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ حجازی کا ایہ مقام اے تے تیسری سہ ماہی دے باسی باسی دا بننا، مسلسل کم ہُندا رہندا اے تے عربی ملکاں تے ایران وچ کِسے وی موسیقی نو‏‏ں لیانے دے لئی اک خاص معاملہ ایران نو‏‏ں ہومیوون ایران وچ شوٹر دے واحد کونے دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ تے عہدیداراں وچ حجاز تو‏ں بہت مشابہت ا‏‏ے۔ الونیہہ لہجے نو‏‏ں رباب یا روبابہ نامی آلے تو‏ں کھیلا جاندا اے جو خوزستان دے عرب عوام وچو‏ں اک ساز ا‏‏ے۔ رباب بنانا اک مٹی د‏‏ی طرح اے، لیکن ایہ آسان ترین ٹولاں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔

یہ آلہ متحدہ عرب امارات، کویت، بحرین تے عراق وچ وی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ کیونجے ماضی وچ ، اہواز غریب تے بیشتر کسان سن تے انہاں نو‏ں بنانے د‏‏ی طاقت نئيں رکھدے سن، اوہ ٹن کین، لکڑی، ہارسیل تے کھجور دے پتےآں تو‏ں رسیاں بنا‏تے سن تے اسنو‏ں کھیلنا شروع کردیندے سن ۔

اس انداز د‏‏ی خوبصورت اداسی د‏‏ی وجہ تو‏ں، ایہ لہجہ نہ صرف خوزستان وچ حسن معشوری، سمر زرگانی، علی ادریس، علی رشدوی، شیخ کریم باوی، حسن اگزر چنانی زادہ جداں گلوکاراں نے گایا ا‏‏ے۔ کھبے|thumb|300x300px| علی رشداوی

حسن اگزار

یہ عراق وچ مشہور عراقی گلوکاراں جداں حسن تے سلمان منکوب دے اندر وی استعمال ہُندا سی۔ گانا اہواز تے عربی ملکاں وچو‏ں پنج ڈگری جانا جاندا ا‏‏ے۔ یحیی جابری، خوانندہ و رئیس خانہ موسیقی محلی عراق (رئیس بیت الریف العراق)، در یکی از مقاله‌های خودش در مجلہ الحیات ـ چاپ کشور شام ـ گفتہ:

من برای تحصیل در شام بودم۔ عده‌ای از دانشجویان اهوازی نغمه‌ای را می‌خواندند کہ برای من خیلی زیبا بود اما شبیہ هیچ یک از الحان کشور عراق و ہور کشورهای عربی نبود۔ از آن‌ها پرسیدم این چہ لحنی است؟ آن‌ها گفتند این لحنی بہ ناں "علوانی" است کہ بہ ناں سازندہ آن "علوان الشویع" معروف است۔

ایہ لہجے کویت وچ وی عبد اللہ فضالیح نامی شخص نے گایا سی، جو کویت دے سب تو‏ں قدیم تے مشہور گلوکاراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس نے کویت تے بحرین وچ "الوانی" دا لہجہ پھیلیایا۔

آئی ایس این اے نیوز ایجنسی نے قاسم منصور الثیر نو‏‏ں انٹرویو دیندے ہوئے دسیا اے کہ اہواز ثقافتی ورثہ دے کارکناں نے عراق یا شام وچ علوانیاہ موسیقی ریکارڈ کيتا سی۔ ایرانی نیوز سائٹاں اُتے ایہ خبر شائع ہونے دے اک ہفتہ بعد، خیزستان دے ثقافتی ورثے دے ڈائریکٹر جنرل نے اعلان کيتا کہ عراق وچ علوانیہ د‏‏ی موسیقی د‏‏ی ریکارڈنگ نو‏‏ں روکنے دے لئی ابتدائی خط کتابت کيتی گئی سی۔ سمجھیا جاندا سی کہ البانیہ میوزک نو‏‏ں ایران تے عراق دے وچکار مشترکہ سبھیاچار دے طور اُتے رجسٹرڈ کيتا جانا چاہیے۔

سوسائٹی

2010 وچ عوامی سبھیاچار کونسل دے ذریعہ اک سروے دے مطابق، جو 288 شہراں تے ملک بھر دے 1400 دیہات دے رہائشیاں وچ اک فیلڈ سروے تے اعداد و شمار د‏‏ی آبادی اُتے مبنی اے، خوزستان تے اہواز صوبےآں وچ اس سروے وچ قبیلے د‏‏ی فیصد آبادی نمونہ کردی ا‏‏ے۔ ایہ ہونا چاہیے سی:

اقوام استان خوزستان
قومیت			درصد
عرب			33٫6%
فارس			31٫9%
لر (بختیاری)			30٫2%
ترک			2٫5%
کرد			1%
سایر			0٫7%

اقوام کلانشہر اهواز
قومیت			درصد
فارس			44٫8%
عرب			35٫7%
لر (بختیاری)			15٫8%
ترک			2٫3%
کرد			0٫9%
سایر			05%

افراد دا معاشرتی لقب

مولا
مولا یا (رومی) اک عرفی ناں اے جو سیدی (رسول خدا دے فرزند) نو‏‏ں دتا گیا اے جو اس دے لوکاں وچ سب تو‏ں وڈا اے، لیکن بعض اوقات ایہ پرانے تے قابل احترام سیداں د‏‏ی تعظیم دے لئی وی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

شیخ
خوزستان دے عرب مختلف قبیلےآں تے قبیلےآں وچ منقسم نيں، ہر قبیلے دا اک شیخ ہُندا اے جو اس قبیلے دا نمائندہ تے سربراہ ہُندا اے تے معاملات د‏‏ی دیکھ بھال کرنے تے قبیلے دے مسائل حل کرنے دا ذمہ دار ہُندا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

عجید

اجد تو‏ں مراد سفید داڑھی اے جو خدا، اخلاقی اصولاں، انسانی انصاف، اسلامی قانون، معاشرتی اعتدال اُتے انصاف کرنے وچ یقین رکھدی اے تے عمل کردی ا‏‏ے۔

شرع

شرعقبیلےآں دے جج دا لقب اے ۔وہ قبیلے تے خانہ بدوشاں دے قانون تو‏ں پوری طرح واقف اے تے اوہ شرعی امور وچ بہت ہی قابل تے غالب ا‏‏ے۔

شیخ المشائخ

شیخ المشائخ غیر ملکیو‏ں دے نال جنگ دے دوران منتخب ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ قبیلے دے تمام شیخ اک مشترکہ محاذ وچ جمع ہُندے نيں تے حملےآں تے دفاعی صفاں نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی انہاں وچو‏ں اک دا انتخاب کرن جو بہادر تے زیادہ بہادر ہوئے تے ايس‏ے وقت وسائل مندانہ تے نہایت ذہین تے جنگ کيت‏ی تکنیک اُتے عبور حاصل ہوئے تے اوہ شیخاں د‏‏ی پوری مجلس دا کمانڈر ا‏‏ے۔ قبیلے متعارف کروائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

الجنوار دے علاقے خضستان تے خانہ بدوشاں دے وچکار 1294 وچ ہونے والی جنگ جہاد وچ ، شیخ سادات البوشوکا، اس جنگ دے شیخاں، بشمول سید عنای البشوکا، اس جنگ دے دوسرے ستون دا کمانڈر سی۔ سید عنایہ دا مقبرہ ہن کارون شہر دے علاقے بحر (البحور) وچ واقع اے

قوانین

موسم

دو قبیلےآں تو‏ں یا کسی قبیلے دے دونے اطراف تو‏ں دو فریقاں دے وچکار تنازعات دے حل دے لئی خوزستان دے عرباں دے مادی، روحانی یا انسانی نقصان د‏‏ی تلافی نو‏‏ں اک باب کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، جدو‏ں کسی شخص نو‏‏ں کوئی نقصان یا نقصان ہُندا اے تو، اوہ اس شخص تو‏ں معاوضہ وصول کردا اے جس نے نقصان پہنچایا۔ جو ضروری نئيں کہ مالی وی ہوئے۔ مثال دے طور پر، عوامی، زمین تے ^{حوالےدی لوڑ؟} وچ معافی مانگاں

سیزن دے ایگزیکٹو گارنٹی

ایگزیکٹو گارنٹی بدلہ لینے دا موسم ا‏‏ے۔ یعنی، جے مجرم سیزن د‏‏ی انجام دہی وچ دیر کردا اے یا اسنو‏ں انجام دینے دے بجھ تو‏ں باز آ جاندا ا‏‏ے۔ زخمی شخص انتقام لیندے نيں تے اس طرح تو‏ں قبیلے دے تمام افراد اس دے نال تعاون کردے نيں تے ہوسکدا اے کہ زخمی قبیلہ برساں (پنج، دس، ویہہ تے ایتھ‏ے تک کہ پنجاہ سال) دے بعد موسم وچ داخل ہوئے گیا ہوئے۔

جرہ

(فاتحہ) دے طور اُتے جانیا جاندا سوگ تقریب وچ خاندان دے ہر رکن اک لفافے وچ اک رقم رکھدا اے تے جس جراح دے طور اُتے جانیا جاندا اے رونے دے خاندان دے لئی ایہ فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ سوگ دے کل اخراجات (دوپہر دے کھانے، رات دے کھانے، چائے، کافی، کفن تے تدفین) دا حساب کتاب کنبہ دے بزرگاں دے ذریعہ کيتا جاندا اے تے بھتہ خور د‏‏ی مقدار دا وی حساب کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جے فتویٰ د‏‏ی مقدار سوگ دے خرچ (سوگ) تو‏ں زیادہ ہوئے تاں سوگ د‏‏ی رقم اس تو‏ں کٹوندی کردتی جائے گی تے بقیہ سوگوار کنبے نو‏ں دتی جائے گی۔ بقیہ نو‏‏ں قبیلے دے ممبراں د‏‏ی تعداد (صرف اٹھ سال تو‏ں زیادہ عمر) وچ تقسیم کرن تے قبیلے دے ممبراں تو‏ں رقم جمع کرن۔ (یہ کم متوفی خاندان دے سوگوار اخراجات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی کيتا گیا اے )

المسودہ

المسودہ یا نسب نامہ کسی فرد، قبیلے، قبیلے یا قبیلے د‏‏ی مکمل معلومات اے جو تحریری شکل وچ رکھی جاندی اے تے روايتی طور اُتے ہر خاندان دے بزرگاں دے نال رکھی جاندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی معلومات وچ وی سالانہ ترمیم کيتی جاندی اے تے نويں افراد (مردانہ پیدائش دے مطابق) اس وچ شامل ک‏ے دتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ نسب نامے وچ بعض اوقات ہر فرد دے لئی کئی سو آبا و اجداد (نسلاں) تک اس تو‏ں پہلے تے پیدائش تے موت دا سال تے از از تے اس دے باپ دادا دا کنبہ (شادی) دا کنبہ دے نال ذکر ہُندا ا‏‏ے۔ متعدد ایداں دے ریکارڈ کیتے نيں جو اپنی نوعیت تو‏ں بھرپور تے انوکھے ني‏‏‏‏ں۔

نفی

نفی دا مطلب قبیلے دے ذریعہ مسترد کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ کسی فرد یا افراد اُتے عائد سخت ترین قبائلی سزاواں وچو‏ں اک دا انکار۔ عرب معاشرے وچ انکار کرنا اس مسترد شخص دے لئی اک بہت وڈی بدنامی اے، تاکہ کوئی دوسرا قبیلہ اسنو‏ں اپنے لوکاں دے دل وچ قبول نہ کرے تے اس شخص دے نال شریک نہ ہوئے۔ انکار اک ایسی سزا اے جس دا اطلاق قبائلی قانون وچ کئی اک جرائم تے غلطیاں دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مثال:

1. اس د‏ی زیادہ تر وجہ کسی شخص د‏‏ی اپنی بیوی تے بچےآں (خاص طور اُتے لڑکیاں) اُتے قابو نہ رکھنے تے اس خاندان د‏‏ی اس طرح خلاف ورزی کرنا اے جس تو‏ں قبیلے دے لئی شرمندگی پیدا ہُندی ا‏‏ے۔
2. اک منفی شخص دے ذریعہ معصوم لوکاں (کمزور تے بے اختیار) نو‏‏ں ہراساں کرنا جو متعدد بار دہرایا جاندا اے تے کنبہ دے بزرگاں د‏‏ی انتباہی تو‏ں درست نئيں ہُندا ا‏‏ے۔
3. ایہ اک غیر قانونی تعلق اے تے لوکاں د‏‏ی عزت اُتے حملہ اے تے اس جرم نو‏‏ں دہرائے بغیر وی انکار کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

اس معاملے وچ ، قبیلہ اپنے بزرگاں دے نال اک اجلاس منعقد کردا اے (اس دے خلاف ووٹ ڈالنے دے لئی) تے آخر وچ ، جے ہر اک دے خلاف ووٹ دیندا اے تو، اوہ اک میٹنگ تیار کردے نيں تے اس وچ اوہ اس شخص نو‏‏ں بری کردیندے نيں تے اسنو‏ں قبیلے تو‏ں کڈ دیندے نيں تے چہرے د‏‏ی تفصیل ملاقات اس نو‏ں دتی جاندی اے، جو لائن کے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

کوئی دوسرا قبیلہ جو اسنو‏ں قبول کرنا چاہندا اے اسنو‏ں لازما۔ اس دے مسترد ہونے د‏‏ی وجہ معلوم کرنی چاہیے، اس شخص دے اصل قبیلے د‏‏ی لکیر (منٹ) دے علاوہ اسنو‏ں ضرور دیکھنا تے پڑھنا چاہیے، جے اسنو‏ں بہت ہی بدصورت وجوہ د‏‏ی بنا اُتے مسترد کر دتا گیا ا‏‏ے۔ اوہ انکار کردے ني‏‏‏‏ں۔ پر، جے انکار د‏‏ی وجوہات (قبول قبیلے دے لحاظ سے) شرمناک نئيں نيں تے اس شخص د‏‏ی اصلاح دا امکان اے تاں مرکزی قبیلے د‏‏ی اجازت تو‏ں اوہ شخص اسنو‏ں اپنے قبیلے وچ قبول کريں گا۔

 لیکن اسنو‏ں ہمیشہ اک وضاحت (لافو) دتی جاندی رہی اے جو کسی وی عرب فرد دے لئی اچھی تفصیل نئيں ا‏‏ے۔

نھی

نھی دا مطلب اے کِسے کم نو‏‏ں روکنا۔ ایہ کہ قبیلہ دے رشتہ داراں نال شادی کرنے تو‏ں اجنبی ممانعت عرب قبیلے دے درمیان وچ عام ا‏‏ے۔ اس طرح، جے کوئی اجنبی یا دور دراز کوئی رشتہ دار لڑکی دے پاس تجویز کرنے آندا اے تے کسی فرد (سنگل) د‏‏ی رشتہ داری وچ دلہن دے نیڑے ہونے والے رشتہ داراں تو‏ں اس یونین دے خلاف احتجاج کردا اے تے اس لڑکی نال شادی کرنے دا فیصلہ کردا اے تو، اس اجتماع وچ سوائٹر دے اہل خانہ دا اعلان کردے ہوئے کہندے نيں کہ آپ کم د‏‏ی ممانعت ک‏ر رہ‏ے نيں تے آپ نو‏‏ں ایہ حق نئيں اے کہ اوہ اپنا کم جاری رکھن۔ نہی مظاہرین دے بارے وچ دسیا جاندا اے کہ اک عرب لڑکا اپنی پسند د‏‏ی لڑکی دے پاس تجویز کرنے جاندا اے جدو‏ں اسنو‏ں نہی د‏‏ی عدم موجودگی یا لڑکی دے فرسٹ ڈگری دے رشتہ داراں وچ مظاہرہ کرنے والے دے بارے وچ صحیح معلومات حاصل ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ حقیقت وچ ایہ لڑکے دے کنبے دے احترام د‏‏ی اک شکل ا‏‏ے۔ جے اس صحبت تو‏ں کوئی اعتراض نئيں اے تو، نوجوان عرب پہلے مرحلے دا آغاز کردا اے، جسنو‏ں المسیح یا "المشاہیہ" (صحبت) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

دخیل

دخیل ہونے دا مطلب اے پناہ۔اس خانہ بدوش قانون دے مطابق، جو وی کسی گھر وچ داخل ہُندا اے تے پناہ منگدا اے اسنو‏ں ملوث سمجھیا جاندا اے تے اس دے سامنے کسی نو‏‏ں وی تے کسی طاقت دا انکشاف نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

زمین

ارض

(ارض) یا زمین خاص اہمیت دا حامل اے تے خوزستان دے عرباں دے لئی اس قدر اہ‏م اے کہ بعض اوقات متعدد قتل اک کم (مالی) زمین دے دفاع دے لئی مرتکب ہوجاندے نيں (اس وجہ تو‏ں اس برادری دے لوکاں دے لئی زمین د‏‏ی اہمیت د‏‏ی وضاحت ہُندی اے ) ذکر)

 خوزستان دے عرب قبیلے دے قانون وچ ، اراضی دے دستاویز نو‏‏ں دوسری اہمیت حاصل اے تے پہلی جگہ اس زمین اُتے (اب) کم کرنا ضروری ا‏‏ے۔

یعنی، جے کوئی شخص اک بنجر تے صحرائی زمین (لام یزرا) نو‏‏ں چند سالاں (زیادہ تو‏ں زیادہ 5 سال) دے اندر زرعی تے آبادی والی زمین وچ تبدیل کردا اے، تاں اوہ زمین اس د‏ی اے، جدو‏ں تک کہ دوسری صورت وچ ثابت نہ ہوئے۔

جِنّا زیادہ شخص اپنی روزی روٹی دے لئی اس زمین اُتے انحصار کردا اے اِنّا ہی اس زمین نو‏‏ں رکھنے د‏‏ی وجہ وچ اضافہ ہوئے گا تے قبضہ د‏‏ی ترجیح وی ثابت ہوئے گی۔ جے کوئی شخص کئی سالاں تک زمین اُتے کم کردا اے تے پھل دار درختاں د‏‏ی کاشت کردا اے تے اپنے کم دے ذریعہ دوسرےآں نو‏‏ں مادی تے روحانی فائدے پہنچاندا اے، ایتھ‏ے تک کہ جے اس دے پاس کوئی دستاویز نئيں اے، تاں اوہ زمین اس د‏ی ملکیت اے تے جدو‏ں تک ایہ عوامی مفادات دا عمل جاری اے دیندا اے تے نئيں چھوڑدا اے تے اس زمین دا مالک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

سرزمین

خوزستان دے عرب عوام د‏‏ی سبھیاچار وچ ، ہر شخص د‏‏ی آبائی زمین تے زمین نو‏‏ں اک جگہ کہیا جاندا اے: جتھ‏ے (گھٹ تو‏ں گھٹ) اس دے چار باپ دادا مستقل طور اُتے رہندے سن تے اپنے دعوے نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی، انہاں نو‏ں وی انہاں د‏‏ی تدفین د‏‏ی جگہ دکھانی چاہیے۔

جنگ عظیم اول

اگست 1914 دے اوائل وچ پہلی جنگ عظیم شروع ہونے دے بعد، ایرانی حکومت نے جنگ وچ غیر جانبداری دا اعلان کيتا، لیکن برطانوی فوج نے ايس‏ے سال نومبر وچ ، دیلامین د‏‏ی سربراہی وچ ، دے ذریعے، خلیج فارس، آبادان، خرمشہر، بصرہ، فو شہراں تک پہنچیا تے میسوپوٹیمیا وچ عثمانی علاقے دے وڈے حصےآں اُتے قبضہ کيتا۔

( آبادان کا مہینہ ، بیسٹم کی صدی ، گجر کا کردار ، پہلا جہانی جِنگ ، بومن عرب آبادان ، خزستان کی خانقاہ )

خوزستان وچ برطانوی اہ‏م ترین اہداف:

• شیخ خازل د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں برقرار رکھنا تے برطانوی - ایرانی کمپنی دے تیل د‏‏ی سہولیات

• سلطنت عثمانیہ دے ٹکڑے کرنا

عہد قاجار دے دوران وچ ، ایرانی حکومت غیر ملکی قوتاں نو‏‏ں اس دے علاقے وچ داخل ہونے تو‏ں روکنے دے لئی بہت کمزور سی تے اس نے انگریزاں دا مقابلہ نئيں کيتا۔

برطانوی افواج دے خلاف واحد مزاحمت اسلامی مزاحمت سی جو خوزستان عرب خانہ بدوشاں دے جہاد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی جسنو‏ں (حرب المنیور) یا جنگ جہاد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

عرب قبیلے نے تن مراحل وچ انگریز دا مقابلہ کيتا۔

مارچ دے 2012 وچ انگریزی ذرائع سے جنگ دے پہلے مرحلے کی اطلاع ملی سی، خوزستان دے عرباں تو‏ں لگ بھگ 500 قبیلے تے (ہارب من منار) جنگ جہاد دے عنوان تو‏ں، اس جنگ وچ 12،000 افراد نے حصہ لیا سی۔ عرب قبائلیاں نے مل ملاثانی دے علاقے وچ فوج د‏‏ی مواصلا‏تی لائناں نو‏‏ں کٹ لیا تے اہواز دے شمال وچ تیل پائپ لائناں نو‏‏ں دھماکے تو‏ں اڑا دتا کیونجے برطانیہ نے جہازاں تے جنگ دے لئی تیل استعمال کيتا سی۔ اس مرحلے اُتے برطانوی افواج د‏‏ی شکست ہوئی سی، لہذا برٹش کمانڈ سنٹر نے حکم دتا کہ انہاں دے علاقے وچ نويں فوجاں (ہندوستانی تے برطانوی) تے ہور اسلحہ بھیجاں۔

خوزستان خانہ بدوش جنگ دے دوسرے مرحلے کو بھاری جانی و مالی نقصان اٹھانا پيا، کیونجے اس مرحلے وچ ، بھاری ہتھیاراں (توپاں تے مشین گناں) د‏‏ی آمد تے ہندوستان تو‏ں نويں افواج د‏‏ی شمولیت دے نال ہی دشمن انہاں تو‏ں برتر سی۔

تیسرے مرحلے وچ ، خانہ بدوشاں نے برطانوی افواج نو‏‏ں رات دے وڈے گشتاں دے نال توپ خانے تے مشین گناں دے استعمال تو‏ں روک دتا تے آخر کار انگریز خوزستان چھڈنے اُتے مجبور ہوئے گئے۔

ان ہلاک شدگان دا قبرستان احواز۔ سوسنگارڈ ( المناور ) تو‏ں 10 کلومیٹر دور واقع ا‏‏ے۔ ایہ راہِ نور دے کارواں دا مزار تے دنیا تو‏ں آزاد ہونا چاہیے۔

برطانوی استعمار دے خلاف خوزستان دے خانہ بدوشاں دے بغاوت دا جھنڈا پہلی جنگ عظیم دے دوران وچ برطانوی نوآبادیات دے خلاف خوزستان دے عرب خانہ بدوش اسلامی جہاد د‏‏ی اک مستند دستاویزات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں بطور تحفہ دتا گیا سی تے اس نے بحالی دے ل it اسنو‏ں آستان قدس رضوی نو‏‏ں وی عطایہ کیہ سی۔

خوزستان دے عرب تے ایران د‏‏ی مرکزی سیست

خوزستان دے عرب عوام دے ووٹاں نو‏‏ں راغب کرنے پر، کچھ مقامی تے قومی امیدوار ہمیشہ خوزستان دے عرب عوام تو‏ں خصوصی ملاقاتاں کردے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور پر، انتخابی ملاقاتاں دے دوران وچ ، حسن روحانی نے انہاں سے نجی تے خصوصی ملاقات کيتی۔

خوزستان دے عرب شیخ، جنھاں تہران وچ اس نجی اجلاس وچ شرکت دے لئی مدعو کيتا گیا سی، اوہ انہاں امیدواراں دے نال اپنے مطالبات شیئر کرن گے۔
محمد باقر قالیباف نے 2013 دے صدارتی انتخابات تو‏ں پہلے اہواز دے عرب عوام تو‏ں خصوصی ملاقات وی کيتی۔ انہاں نے اک موقع دے طور اُتے نسلی شرکت کيتی ضرورت اُتے زور دتا۔

محسن رضائی نے وی خوزستان دے عرب شیخاں دے نال اپنی گل گل دا اعلان ویب سائٹ اُتے انہاں دے اک اہ‏م انتخابی پروگرام دے طور اُتے کيتا سی جو انھاں 2009 دے انتخابات وچ منسوب کيتا گیا سی۔

میر حسین موسوی نے 2009 دے انتخابات وچ خیزستان دے عرباں دے نال اپنے اہ‏م پروگراماں وچ مکالمے وی متعارف کرائے سن ۔ انہاں نے خرمشہر دے عرب عوام تو‏ں وی ملاقات کيتی۔ اس میٹنگ وچ اس شہر دے عرب عوام نے میر حسین موسوی نو‏‏ں بِشت (عربی لباس) تے اک عربی ڈش پیش دی۔

دو مرتبہ ایران دے صدر محمود احمدی نژاد نے، 2006 وچ سوسنگارڈ دے دورے دے دوران وچ ، عربی تے عربی لباس پہنے ہوئے، اٹھ سال دے مقدس دفاع دے دوران وچ دشت ازدگان د‏‏ی بہادری تے برداشت د‏‏ی تعریف کيت‏ی سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}
محمود احمدی نژاد نے مئی 2013 وچ خوازستان دے اپنے چوتھے دورے دے دوران وچ اہواز وچ گورنری دے خضستان وچ عرب قبیلے دے سربراہاں تو‏ں وی ملاقات کيتی۔ اس تو‏ں پہلے، انہاں نے ہوویزہ وچ عربی لباس (چافیہ، عقال تے باشت) پہن کر عربی وچ تقریر کيتی۔ اپنی ملاقاتاں وچ ، انہاں نے نسلی امتیاز دے بارے وچ گل کيتی۔
2013 دے انتخابات وچ امیدواراں دے انتخابی دوراں دے بعد، علی اکبر ولایندی، اہواز وچ سید خلف خطے وچ اک عرب شیخ تے سکالر دے گھر وی گئے تے انہاں نال ملاقات کيتی۔

قبیلے تے خانہ بدوش

• اهل الشاخہ بیت مشعل
• البغلانیہ
• المرعی
• آل بو شوکہ {سادات الموسوی}

• بنی ملک (حمدان قبیلہ حمدان ابن ابراہیم ابن مالک اششتر اُتے مشتمل اے تے اس وچ بیت داعیش، بیت التخ، المحبیب، شریف، فارس، بکر، فدیل، حسن، کالیب، مریمہ، سییمار، شرموق، دگلہ، الب بو صالح، زاویتات، الحوشم، نسی، سبتی تے فدیلیہ)
• دغاغلہ
• میّاح
• بنی عقبہ
• بنی سعدh (السودid)
• بنی کیناہ (میری ہويا)
• خمیسی
• عثمانی (السعد، السلیم، ناصر، وغیرہ)
• بنی ترف
• ال بو ہمدان
• الحمید
• الکتیر
• ڈیلفی
• الباجی
• ڈوراکيتی۔ بنی تمیم
• العبید - عبیدوی «بیٹ مانسور۔ بیت نصر۔ بیٹ حاجی۔ بیت ناجی them انہاں وچو‏ں ہر اک نو‏‏ں 9 تو‏ں 12 خانداناں وچ تقسیم کيتا گیا اے
• المطور
• ال بو فرحان
• بویہ
• بچاری
• بنی اسد
• بنی تمیم
• بنی صالح
• بنی کعب (ایئرکنڈیشنر)
• ال بو غیبیش
• بنی لام
• خزرجی
• حلف دے خانہ بدوش
• دریس
• زبید
• زرگان
• العناجید (العنگودی)
• نئيں
• الشجیرات ( کنڈا قبیلہ)
• حردان
• زویدات
• ہیلو
• قبیلہ د‏‏ی عبادت کرو
• پیتاسا (پیاسا یا پیتاسا)
• عیدانی
• عبیات
• فارم (قبیلے)
• مشعشعیان
• موسوی
• نبیگن
• سوڈان
• نیسی
• السواری
• انزا الاحوازی قبیلہ (عربی میں: قبيلة اعنزة بالأحواز)

<ref>

۔ آل بو ناھی۔ بیت نصر۔ بیت اعواجہ

• مدحج
• ہور عرب
• الزهیریہ
• ہوشم
• ربیع (جو آباد شہر دے زیادہ تر آبادی اُتے مشتمل اے )
• نوسر (اس قبیلے وچ 12 چھوٹے قبیلے شامل نيں)
• بنی خالد
• الخوضعی (الخوضعی / ذوالخضعی شوشہ قبر) تو‏ں منسوب
• الفریست
• بنی ہلال
• آل غانم
• العیدان
• آل بو عطوی
• حزبہ
• آل بو بالد(بالدی)

ہور ویکھو

• عرب ایرانیاں د‏‏ی لسٹ
• جنگ جہاد
• بدو
• عرب لوک
• بحرانیان
• بحرینی ایرانی
• فارسی عرب

ذریعہ

• جی پائگولسکایا، این۔ اور؛ چوتھ‏ی تے چھیويں صدی عیسوی وچ ایران تے بازنطیم د‏‏ی سرحداں اُتے عرب، ترجمہ؛ عنایت اللہ رضا، تہران: ثقافتی علوم تے ریسرچ (ریسرچ انسٹی ٹیوٹ)، پہلی ایڈیشن، 1993۔
• g پائگولسکایا، این۔ اور؛ قدیم ایران د‏‏ی تریخ، ترجمہ؛ مہرداد ازدپناہ، تہران: محور اشاعت، دوسرا ایڈیشن، 2006۔
• Iran ایران د‏‏ی تریخ تو‏ں سلجوق، ترجمہ translation حسن انوشیہ، تہران: امیرکبیر پبلی کیشنز، پہلا ایڈیشن، 1984۔
• ولیم، عبدالنبی۔ "ایرانی علوم: خیزستان دے عرب عوام د‏‏ی زندگی تے سبھیاچار د‏‏ی معاشرتی نگاہ"، قومی علوم، بہار 2001

• • طبری تریخ، ترمیم تے اس د‏ی وضاحت محمد روشن نے 1987 وچ شائع کی

• کتاب خوزستان تے اس د‏ی قدیم رہتل ایراج افشار سیستانی، طباعت و اشاعت تنظیم د‏‏ی اشاعت، 1373 وچ چھپی
• خوزستان د‏‏ی آثار قدیمہ تے تاریخی یادگاراں / تحقیق و تحریر جو ایراج افشار سیستانی Teh تہران: روزانہ، 2001۔
• ٭ ٭ عبد النبی قم، مڈل معاصر سبھیاچار، 2006 وچ شائع ہويا
• ove عہد وچ ایرانی سوشلسٹ سوسائٹی د‏‏ی تریخ / مرتب محمد محمود مشکور، [تہران]، صفحہ 1 651 ، (یونیورسٹی پبلیکیشنز 28 28)
• • Kas قصراوی، احمد۔ "خوزستان د‏‏ی پنج سو سالہ تریخ"۔ تہران۔

۔ • رسالات اخبار، نمبر 6717 ، مورخہ 10/3/88 ، صفحہ 3 (سیاسی)

حوالا جات