دولہ دریا خان

دولہ دریا خان
تاریخ پیدائش
وفات	سنہ 1521   سندھ
مذہب	اسلام
اولاد	محمود خان لاشاری، موتن خان لاشاری
والد	جام نظام الدین دوم
بہن/بھائی	جام فیروز الدین
عسکری خدمات
کمانڈر	سما فوج
لڑائیاں تے جنگاں	جلوہ خیر د‏‏ی لڑائی فتح پور د‏‏ی لڑائی

مبارک خان لاشاری یا زیادہ مقبول ناں دریا خان لاشاری (سندھی: دريا خان لاشاری)، دے اک مشہور جنرل سی سما سلطنت سندھ دا اک مشہور جنرل سی ۔ اوہ اک طاقتور سیاست دان تے سما سلطنت جام فیروز دے دربار وچ ریجنٹ سی ۔ اس د‏ی بہادری دے گن سندھسک‏‏ے لوک اج تک گاندے نيں۔دریا خان جام نظام الدین دوم دا لے پالک بیٹا تے وزیر اعظم سی جنہاں نے درہ بولان وچ بی بی نانی دے نیڑے جلوہ خیر د‏‏ی لڑائی وچ ارگن د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دتی۔ اس جیت نے دریا خان لاشاری نو‏‏ں سندھ دا 'دولہ' (ہیرو) بنا دتا۔ جام نظام الدین نے انہاں د‏‏ی موت دے بعد دریا خان نو‏‏ں اپنی بادشاہی، اپنے خزانے، اپنے کنبے تے اپنے بیٹے جام فیروز د‏‏ی نگہداشت سونپ دی۔ دریا خان لاشاری زمین دا اصل بیٹا تے محب وطن سی جو اپنی موت تک وطن د‏‏ی آزادی د‏‏ی جنگ لڑا تے فتح پور د‏‏ی جنگ وچ بہادری تو‏ں لڑدے ہوئے شہید ہويا۔ 21 دسمبر 1521 ء نو‏‏ں اک تیر اس دے گلے وچ لگیا تے اس د‏ی موت واقع ہوئے گئی۔ اس طرح جام فیروز د‏‏ی بطور آزاد حکمرانی دا دور اختتام پزیر ہويا۔

مڈھلا جیون

دریا خان لاشاری نو‏‏ں جام نظام الدین نے بیٹے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنایا سی ۔ اس دا اصل ناں قبلو (یا قبول محمد) سی ۔ اس دا تعلق بلوچ قبیلہ لاشاری تو‏ں سی ۔ اوہ مدار المہم (وزیر اعظم) بن گیا تے اس دا ناں مبارک خان لاشاری پے گیا۔

عسکری خدمات

منگول دے دناں وچ خراسان دے سلطان حسین مرزا بائقرا نے وسطی ایشیا (ہرات تے قندھار) دے تاجراں د‏‏ی شکایت اُتے کہ انہاں نو‏‏ں سندھ کر سرحد اُتے لُٹیا گیا سی، سلطان نے سندھ د‏‏ی سرحد اُتے مسلح مہم بھیجی، جو انہاں اُتے کچھ چھاپے مارنے دے بعد اپنے ملک پرت گئی۔ 892 ھ (1487 ء) وچ ہرات وچ فتح دا اعلان جاری کیتا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ کفار (سندھیاں) نو‏‏ں منگول د‏‏ی نقل و حرکت دا پتہ چلنے دے بعد، انہاں نے اک بہت وڈی فوج اکٹھی د‏‏ی تے اچانک حملہ کرنا چاہیا لیکن اسلامی افواج (منگولاں) نو‏‏ں اس دا علم ہويا تے انہاں نے جارحانہ حملہ کيتا، جس تو‏ں ( جام نظام الدین د‏‏ی افواج) وچو‏ں بوہت سارے ہندو ہلاک ہوئے گئے ۔ اس کامیابی دے نتیجے وچ فتح دا اعلان جاری کیتا گیا۔

ہوسکدا اے کہ ایہ حملہ بغیر کِس‏ے نتیجہ دے سندھ د‏‏ی سرحد اُتے ہويا ہوئے۔ اس وقت قندھار وچ امیر ذوالنون ارغون، ہرات دا نائب سی ۔ ایسا لگدا اے کہ اس نے اپنے بیٹے شاہ بیگ نو‏‏ں اس مہم اُتے روانہ کیتا سی ۔ بعد ميں نے سبی قلعے نو‏‏ں جام نظام الدین دے ایجنٹ بہادر خان تو‏ں قبضہ وچ لے لیا تے اپنے بھائی سلطان محمد دے سپرد کر دتا، جسنو‏ں بعد وچ بی بی نانی دے نیڑے بولان پاس وچ جلوگیر دے نیڑے مبارک خان لاشاری (دریا خان لاشاری اللہ) نے مار ڈالیا۔

اس واقعے دے بعد جام نظام الدین د‏‏ی زندگی وچ سندھ وچ منگول پروان نہ چڑھ سک‏‏ے۔ اس وقت منگول د‏‏ی فوج چندوکا ، سردچا تے کوٹ مچھی تک جا پہنچی سی، لیکن دریا خان لاشاری دے ذریعہ ملک بدر کیتے جانے دے بعد اوہ جام نظام الدین د‏‏ی زندگی وچ کدی پِچھے نئيں ہٹے۔

سندھ اُتے 48 سال حکمرانی دے بعد جام نظام الدین سما د‏‏ی وفات ہوئی تے اس دے بعد انہاں دے بیٹے ناصرالدین ابوالفتح فیروز شاہ ثانی نے انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ اس وقت جام فیروز نے ریاست دے امور نو‏‏ں نظرانداز کیتا سی تے دریا خان لاشاری دے مشورے نو‏‏ں مننے تو‏ں انکار کر دتا سی، جنھاں سہون دے نیڑے پنڈ گھاہ (کاہان) وچ اپنے جاگیر تو‏ں ریٹائر ہونا پيا سی تے ایہ ناکامیاں سندھ دے حکمران صلاح الدین تو‏ں شکست دا باعث بنیاں۔ فیروز شاہ اپنی والدہ مدینہ مچھانی دے نال دریا خان لاشاری دے پاس گھاھا دے لئی روانہ ہوئے، جو مدینہ د‏‏ی درخواست اُتے مدد کرنے اُتے راضی ہوئے، سیہون تو‏ں فوجاں جمع کيتیاں ، لیکن جامع صلاح الدین دے وزیر حاجی دے ہتھو‏ں پہلا سیٹ بیک ملا۔ دریا خان لاشاری نے فیر فیروز شاہ سےٹھٹھہ منتقل کیتا تے یکم شوال 918 ہجری (1512 اے ڈی 12 اکتوبر) نو‏‏ں اسنو‏ں منتقل کیتا۔ اس دے بعد صلاح الدین گجرات واپس آئے۔ اوہ تقریبا اٹھ مہینےآں تک ٹھٹھہ اُتے قبضہ رہیا سی تے اس نے ٹھٹھہ تو‏ں وڈی رقم اکٹھی د‏‏ی ہوئے گی تے اک ہور جنگ دا اہتمام کیتا ہوئے گا۔

دریا خان لاشاری دے آخری دن

اس د‏ی زندگی دے آخری ایام دے بارے وچ مختلف نسخے موجود نيں۔

دریا خان لاشاری دا مزار

مبارک خان د‏‏ی قبر دے شمال وچ اک تحریر وچ اسنو‏ں الخان الاعظم و شاہد مبارک خان ابن سلطان نظام الدین لکھیا گیاا‏‏ے۔

حوالے