شاہ محب اللہ الہ آبادی

شاہ محب اللہ الہ آبادی
تاریخ پیدائش	سنہ 1587
وفات	سنہ 1648 (60–61 سال)  الہ آباد
عملی زندگی
پیشہ	شاعر

شاہ محب اللہ الہ آبادی دی قبر

شاہ محب اللہ الہ آبادی متوفی 1058ھ / 1648ء عہد شاہ جہانی دے سلسلہ عالیہ چشتیہ صابریہ دے نامور مشائخ وچو‏ں نيں۔

چشتیہ صابریہ امدادیہ
معین الدین چشتی قطب الدین بختیار کاکی بابا فرید الدین گنج شکر علی احمد صابر کلیر شمس الدین ترک پانی پتی جلال الدین کبیر الاولیاء احمد عبدالحق ردولوی شیخ عارف محمد بن شیخ عارف عبدالقدوس جلال الدین تھانیسری نظام الدین تھانیسری شاہ ابوسعید نعمانی شاہ محب اللہ الہ آبادی محمدی اکبرآبادی شاہ محمد مکی جعفری شاہ عضد الدین شاہ عبدالہادی شاہ عبدالباری حاجی عبد الرحیم ولایتی میاں جی نور محمد جھجھانوی امداد اللہ مہاجر مکی

آپ دا وطن اصلی صدر پور سی - علوم ظاہریہ دی تکمیل دے بعد جدو‏‏ں علوم حقیقت دے مشتاق ہوئے تو دہلی حضرت خواجہ قطب الدین بختیار کاکی ؒ دے مزار اُتے حاضر ہوکر مراقب ہوئے، حضرت نے ارشاد فرمایا کہ سلسلہ صابریہ وچ آج کل شیخ ابوسعید گنگاوہی ؒ دے ایتھ‏ے بازار تکمیل گرم اے اوتھ‏ے جاؤ اس بنا اُتے گنگوہ حاضر ہوئے تے بیعت ہوئے -

تالیفات

عربی وچ فصوص الحکم دی شرح لکھی تے 1041ھ / 1631ء وچ فارسی بولی وچ اس دی دوسری شرح لکھی تے عبد الرحیم خیر آبادی، جو انہاں دے مکتوب الیہ وی سن، دی وساطت نال اس دا اک نسخہ دارا شکوہ نو‏ں بھیجیا۔ اس دے علاوہ انہاں نے ہفت احکم تے مناظر اخص الخواص 1050ھ / 1640ء وچ مرتب کیتی تے 1053ھ / 1643ء وچ عباد ت الخواص، تفسیر القرآن، المغالطۃ العامہ، تسویہ تے عقائد الخواص وغیرہ قابل ذکر رسائل لکھے۔
شاہ محب اللہ الہ آبادی دے مکتوبات دا ضخیم مجموعہ وی مرتب ہويا سی اس وچ تمام تر خطوط دا موضوع وحدت الوجود اے۔ اس مجموعہ وچ دارا شکوہ دے نام انہاں دے طویل مکتوبات موجود نيں۔ مکتوبات دے نسخہ علی گڑھ وچ دارا شکوہ دے نام جو مکتوبات نيں اوہ 46 صفحات نو‏ں محیط نيں۔
دارا شکوہ نے جس طرح صوفیاء دی خدمت وچ تصوف نال متعلق سوالات ارسال ک‏ر کے انہاں توں جوابات طلب کیتے اسی طرح اس دا اک سوالنامہ بنام شاہ محب اللہ الہ آبادی وی موجود اے۔

متصوفانہ رجحان

شاہ محب اللہ الہ آبادی نے اپنی تعلیمات دی بنیاد شیخ محی الدین ابن عربی دے افکار اُتے رکھی۔ اوہ شیخ محی الدین ابن عربی دے نظریہ وحدت الوجود دے اس قدر حامی و مبلغ سن کہ اوہ اس وچ اجتہاد دے درجہ نو‏ں پہنچ گئے سن۔ انہاں نے وحدت الوجود دے افکار نو‏ں ہندوستانی مزاج دے مطابق اس طرح بیان کیتا کہ وحدت ادیان دی مثالاں دے متلاشی افراد نو‏ں انہاں وچ بہت سارا مواد مل گیا۔

رسالہ تسویہ

شاہ محب اللہ الہ آبادی دے رسالہ تسویہ نے اس وقت دی ذہنی فضا مکدر تے مذہبی زندگی وچ ہلچل مچادتی۔ اس رسالہ وچ انہاں نے آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اُتے نزول وحی دے بارے وچ ایسی بحث کیتی سی کہ جو علماء دے نزدیک قابل اعتراض سی۔ اس رسالہ دے خلاف باقاعدہ کارروائی تاں انہاں دی وفات دے بعد اورنگزیب عالمگیر دے عہد وچ ہوئی لیکن معاصر مآخذ معارج الولایت دے اک اندراج توں معلام ہوندا اے کہ انہاں دے حین حیات وی انہاں دے نظریات دے خلاف شورش برپا ہوئی سی تے اوہ اس قدر شدید سی کہ عوام انہاں دے قتل دے درپے ہو گئے سن جدو‏‏ں شیخ محمد رشید جونپوری نو‏ں معلوم ہويا تو اوہ برق رفتاری تاں جونپور تاں آئے تے انہاں نو‏ں عوام دے نرغے تاں بچایا تے انہاں دے کلام دی توجیہ ک‏ے دے عوام دے جذبات فرو کیتے۔
اورنگزیب عالمگیر دے عہد وچ راسخ العقیدہ علما دی درخواست اُتے اورنگزیب عالمگیر نے انہاں دے رسالہ تسویہ دے تمام نسخے جلانے دا حکم صادر کیتا بلکہ خود اس دا مطالعہ کیتا تو شاہ صاحب دے تمام مریداں نو‏ں دربار وچ حاضر ہونے دا حکم دتا لیکن شاید ایہ عملی طور اُتے ممکن نہ سی لہذا انہاں دے صرف دو خلفاء میر سید محمد قنوجی تے شیخ محمدی دے حاضر ہونے دا ذکر ملدا اے۔
حضرت خواجہ باقی باللہ دے صاحبزادے خواجہ خرد نے اس رسالہ دی تردیدی شرح عہد عالمگیری وچ ہی لکھی۔
اس رسلہ دی کئی ہور شرحاں وی لکھیاں گئياں۔ خود شیخ کلیم اللہ جہان آبادی نے وی اسی دی اک شرح لکھی۔ سلسلہ قلندریہ دے اصحاب نے وی اس دی اک ضخیم شرح طبع کروائی سی۔ شاہ محب اللہ الہ آبادی اپنے مکتوبات وچ اس رسالہ نو‏ں عام کرنے توں اپنے خلفاء نو‏ں منع کردے رہ‏ے کہ اسنو‏ں اپنے تک محدود رکھن تے اغیار نو‏ں نہ دکھاؤن لیکن اس دور دی فضا ہی کچھ ایسی سی کہ اس قسم دے لٹریچر دا تقاضا کیتا جانے لگیا سی اس لئی انہاں دے مرید اس دے پابند نہ رہ سکے۔

حوالے