طائع للہ
طائع للہ | |
---|---|
(عربی وچ: أبو بكر الطائع) | |
جم | سنہ 932 |
تاریخ وفات | 3 اگست 1003 (70–71 سال)
|
شہریت | خلافت عباسیہ |
والد | المطيع |
خاندان | Abbasids |
عملی زندگی | |
پیشہ | سیاست دان [۱]، خلیفہ |
ترمیم |
طائع للہ (پیدائش: 932ء — وفات: 3 اگست 1003ء) چوبیسواں عباسی خلیفہ (بغداد) اے جس نے 974ء توں 991ء تک حکومت کیتی۔طائع للہ نوں خلافت عباسیہ دے کمزور ترین خلفاء وچ شمار کیتا جاندا اے۔
سوانح
[سودھو]ناں و نسب
[سودھو]ناں عبدالکریم، کنیت ابوالفضل سی۔ نسب ایويں اے:
- عبدالکریم طائع للہ بن المطیع للہ بن المقتدر باللہ بن المعتضد باللہ بن الموفق باللہ بن المتوکل علی اللہ بن المعتصم باللہ بن ہارون الرشید بن المہدی باللہ بن ابو جعفر المنصور بن محمد بن علی بن عبداللہ بن عبد اللہ بن عباس (رضی اللہ عنہ) بن عباس بن عبد المطلب (رضی اللہ عنہ)۔
والدہ
[سودھو]- والدہ دا ناں ’’ہزار‘‘ سی مگر خطیب بغدادی (صاحب تریخ بغداد) نے طائع دی والدہ دا ناں ’’ عتب‘‘ لکھیا اے۔ طائع دی والدہ اُس دی خلافت دے زمانے دے بعد تک زندہ سی۔[۲]
پیدائش
[سودھو]طائع دی پیدائش بغداد وچ 320ھ مطابق 932ء وچ ہوئی۔ طائع دے والد المطیع للہ سن ۔ طائع دی پیدائش خلیفہ عباسی القاہر باللہ دے دورِ حکومت وچ ہوئی سی۔
عہد حکومت
[سودھو]المطیع للہ اُتے جدوں فالج دا حملہ ہويا تاں اوہ علیل ہو گیا سی ۔ دورانِ علالت امیر سبکتگین دے مشورے اُتے دستبرداری ظاہر کردے ہوئے اپنے بیٹے طائع نوں اپنا جانشین تے خلیفہ مقرر کیتا۔ بروز منگل 13 ذیقعد 363ھ مطابق 4 اگست 974ء نوں اُس دے ناں دی بیعت لی گئی تے اوہ تخت نشین ہويا۔ طائع نے خلیفہ ہونے دے دوسرے دن رِدائے خلافت زیب تن دی تے شاہانہ جلوس کڈیا تے امیر سبکتگین نوں خلعت و پرچم تے نصرالدولہ دا خطاب عنایت کیتا۔ امیر سبکتگین ہمیشہ خلیفہ دے سامنے حاضر رہیا کردا تے نال جلوس وچ اگے اگے چلا کردا سی ۔[۳][۴] مؤرخ ابن کثیر نے لکھیا اے کہ: ’’بوقتِ خلافت اُس دی عمر 43 سال سی تے اِس دے ماسواء اِس توں پہلے کوئی وی خلیفہ ایسا نئيں گزریا سی جس دا ناں عبدالکریم ہو تے ایسا وی کوئی نئيں گزریا سی کہ اُس دی خلافت دے وقت اُس دا باپ وی زِندہ ہوئے۔ بنوعباس وچ اِس توں ودھ کے دوسرا کوئی معمر وی نئيں گزریا کیونکہ خلیفہ بندے وقت اُس دی عمر 43 سال دی سی، اُس دی والدہ اُمِ ولد (کنيز) سی تے اُس دا ناں عتب سی جو اُس دی خلافت دے وقت زِندہ سی۔[۵]
عہد حکومت دے نمایاں واقعات
[سودھو]- ماہِ ذوالحجہ 363ھ مطابق اگست/ ستمبر 974ء وچ حرمین الشریفین وچ المعز عبیدی، حاکم مصر دے ناں دا خطبہ پڑھا گیا۔ 364ھ مطابق 975ء وچ عزالدولہ دی امداد نوں عضد الدولہ بغداد آیا تاکہ ایتھے امیر سبکتگین دا مقابلہ کرسکے لیکن اُسنوں حکومت دے لئی بغداد پسند آگیا۔ چنانچہ اُس نے شاہی فوج وچ شمولیت اختیار کيتی۔ فوجیاں نے عزالدولہ اُتے لشکرکشی کردتی۔ عزالدولہ نے محل وچ داخل ہوکے دروازے بند کروا دیے۔ بعد وچ طائع للہ دی جانب توں ایہ فرمان جاری کیتا کہ عزالدولہ دی بجائے عضدالدولہ نوں وزیر اعظم مقرر کر دتا گیا اے۔ اِس وجہ توں اِنہاں دونے دے وچکار رنجش ہور ودھ گئی۔ چونکہ عضدالدولہ نے پوری قوت حاصل کرلئی سی، اِسی لئی 20 جمادی الثانی توں 10 رجب 364ھ تک بغداد دے کسی مقام اُتے خلیفہ طائع للہ دا ناں خطبےآں وچ نئيں پڑھا گیا۔
- 364ھ مطابق 975ء وچ عبیدیاں دے خروج نے انتہا کردتی۔ عبیدیاں دی قوت و طاقت دا ایہ اَثر ہويا کہ اوہ مصر، بلاد الشام تے مشرق و مغرب وچ حاکم ہو گئے۔ اِنہاں تمام تھاںواں اُتے کدرے وی نمازِ تراویح دی ادائیگی ممکن نہ ہوسکی۔
- 365ھ مطابق 976ء وچ رکن الدین ابن بویہ نے اپنے مقبوضہ ملکاں اپنی اولاد وچ تقسیم کردتے۔ عضد الدولہ نوں فارس، کرمان تے مؤید الدولہ نوں رَے شہر، اصفہان تے فخرالدولہ نوں ہمدان تے دینور دے دیے۔
- رجب 365ھ مطابق مارچ 976ء وچ قاضی القضاۃ ابن معروف نے شاہی محل دے اندر مقدمات دا تصفیہ کرنا شروع کیتا۔
- 365ھ مطابق 976ء وچ عزالدولہ دی بجائے عضدالدولہ دا ناں خطبےآں وچ پڑھا گیا۔ اِسی سال شاہ مصر المعزالدین اللہ العبیدی الفاطمی نے انتقال کیتا۔ ایہ المعز پہلا عبیدی سی جو حاکم دی بجائے بادشاہ بنا تے باقی بادشاہاں دا سرخیل بنیا۔ المعز دے انتقال دے اُس دا فرزند ’’نزار‘‘ تخت نشین ہو گیا جسنوں ’’العزیز‘‘ دا لقب دتا گیا۔
- 366ھ مطابق 977ء وچ المستنصر باللہ الحکم بن الناصر لدین اللہ الاموی، شاہ اندلس دا انتقال ہويا جس دی بجائے اُس دا فرزند ہشام المؤید باللہ تخت نشین ہو گیا۔
- 367ھ مطابق 978ء وچ عضدالدولہ تے عزالدولہ وچ فیر جنگ چھڑ گئی تے اِس جنگ وچ عزالدولہ نوں قید کرکے قتل کر دتا گیا۔ خلیفہ طائع نے عضدالدولہ نوں خلعت، جواہردار تارج تے کنگن عنایت کیتے تے شمشیر اُس دے گردن وچ حمائل کيتی۔ نال دو پرچم تفویض ہوئے جنہاں وچ اک چاندی دا سی جو امرا نوں دِیا جاندا سی تے دوسرا سونے دا سی جو ولی عہد نوں دِیا جاندا سی ۔ اِسی دے نال فرمان جاری کیتا گیا جس وچ تحریر سی کہ: ’’میرے بعد تساں ولی عہد ہو‘‘۔ جدوں ایہ فرمان پڑھ کر سنیا گیا تاں لوک انگشت بدندان ہو گئے کیونکہ ولی عہد ہمیشہ بیٹے نوں یا کسی رشتے دار نوں بنایا جاندا سی ۔
- 368ھ مطابق 979ء وچ طائع نے ایہ حکم جاری کیتا کہ صبح، مغرب تے عشا دے وقت عضدالدولہ دے مکان اُتے نوبت بجائی جائے تے خطیب برسر منبر ساڈی بجائے عضدالدولہ دا ناں خطبہ وچ پڑھا کرن۔ ابن جوزی دا بیان اے کہ خلیفہ دی موجودگی وچ کسی دوسرے دے لئی نوبت سازی تے خطبہ وچ ناں پڑھنا کدی وی دستور نئيں رہیا تے ایہ پہلی بار خلیفہ طائع دے زمانے وچ شروع ہويا۔
خلافت توں معزولی
[سودھو]381ھ مطابق 991ء وچ طائع للہ نوں خلافت توں معزول کر دتا گیا جس دی وجہ ایہ سی کہ خلیفہ حسب عادت اپنے برآمدہ وچ مسند نشین ہويا تے امیر بہاؤالدولہ تخت اُتے بیٹھیا ہويا سی، اِتنے وچ کسی نے خلیفہ نوں اپنی تلوار دے پرتلے وچ بنھ کر تخت توں تھلے اُتار دتا تے کسی چادر وچ لپیٹ کر حکومت دے خزانچی دے پاس لے گئے تے کچھ لوکاں نے پرت مار دا بازار گرم کر دتا۔ اکثر لوکاں نوں معلوم نہ ہو سکیا کہ آخر واقعہ کیتا اے تے حقیقت کیا؟۔ امیر بہاؤالدولہ نے آخرکار خلیفہ طائع نوں دستبرداری دا مشورہ دتا تے کہیا کہ القادر باللہ نوں تخت نشین کرن۔ القادر باللہ دی بیعت لے لی گئی تے طائع للہ نوں معزول کر دتا گیا۔[۶] ایہ واقعہ 30 اکتوبر 991ء نوں پیش آیا۔ طائع نوں القاہر باللہ دے محل وچ نظربند رکھیا گیا جتھے القاہر باللہ نے اُس دے نال چنگا سلوک کیتا۔ دورانِ نظربندی طائع دی عزت و حرمت دا مکمل لحاظ رکھیا گیا تے حتیٰ الوسع آرام و آسائش دا پورا انتظام کیتا گیا۔[۷]
وفات
[سودھو]دوران نظربندی ہی طائع نے 64 سال (قمری) دی عمر وچ 30 رمضان 393ھ مطابق 3 اگست 1003ء دی شب القاہر باللہ دے محل وچ وفات پائی۔القادر باللہ نے نمازِ جنازہ پڑھائی تے بغداد وچ تدفین کيتی گئی۔[۷] اُس نے 17 سال 2 ماہ 26 دن (بلحاظِ شمسی) حکومت کیتی۔
شخصیت
[سودھو]علامہ جلال الدین سیوطی طائع دے متعلق لکھدے نيں کہ: ’’طائع للہ نے خلافت وچ ضعف پیدا کیتا تے ایہی اوہ پہلا خلیفہ اے جس دے زمانے وچ اُمورِ خلافت وچ اِس قسم دی بے حد کمزوریاں پیدا کيتیاں گئیاں، ورنہ اِس توں پہلے کدی اِس قسم دی کمزوری پیدا کرنے دا کسی نوں خیال تک نئيں ہويا سی کہ خلیفہ خود وزیر اعظم دے گھر حاضر ہوکے ہر مہینے دے شروع وچ مبارکباد دے۔ ایہ کم پہلی بار طائع للہ نے شروع کیتا۔ [۸]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ https://pantheon.world/profile/person/At-Ta'i
- ↑ جلال الدین سیوطی: تریخ الخلفاء، صفحہ 384۔ مطبوعہ کراچی، 1983ء
- ↑ جلال الدین سیوطی: تریخ الخلفاء، صفحہ 384۔ مطبوعہ کراچی، 1983ء
- ↑ ابن کثیر: تریخ ابن کثیر، جلد 11، صفحہ 487۔
- ↑ ابن کثیر: تریخ ابن کثیر، جلد 11، صفحہ 487۔
- ↑ ابن کثیر: تریخ ابن کثیر، جلد 11، صفحہ 537۔
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ مفتی انتظام اللہ شہابی و مفتی زین العابدین سجاد میرٹھی: تریخ ملت، جلد 2، صفحہ 525۔
- ↑ جلال الدین سیوطی: تریخ الخلفاء، صفحہ 387۔ مطبوعہ کراچی، 1983ء
طائع للہ جم: 932ء موت: 3 اگست 1003ء
| ||
مناصبِ اہل سنت | ||
---|---|---|
پیشرو المطیع للہ |
خلیفۃ الاسلام، خلیفہ العباسیہ 4 اگست 974ء– 30 اکتوبر 991ء |
جانشین القادر باللہ |