محمد حسین طباطبائی

سید محمد حسین طباطبائی
(فارسی وچ: علامه سید محمد حسین طباطبائی)
محمد حسین طباطبائی
جم	سنہ 1892   تبریز, ایران
وفات	15 نومبر 1981 (88–89 سال)  قم، ایران
شہریت	ایران
زوجہ	قمر سادات مہدوی (1923–1964, her death) منصورہ روزبہ (1966–1981, his death)
عملی زندگی
تلمیذ خاص	حسین علی منتظری
پیشہ	الٰہیات دان ،  شاعر ،  فلسفی ،  لکھاری ،  آخوند ،  متصوف
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فارسی
شعبۂ عمل	تفسیر قرآن ،  اسلامی فلسفہ ،  اسلام
کارہائے نمایاں	المیزان فی تفسیر القرآن
دستخط

اہم ایرانی فلاسفہ

ایرانی فلسفیاں دی فہرست سید حسین نصر بزرگمہر مانی جاماسپ کندی فارابی ابن سینا ابن ہیثم ابن مسکویہ خیام ابن طفیل رازی طبرستانی سہروردی ابن رشد شیخ بہائی ملا صدرا میر داماد علامہ حسن زادہ آملی علامہ طباطبائی دینانی مرتضی مطہری محمدتقی جعفری احمد فردید رضا داوری اردکانی

بوآ فلسفہ

محمد حسین طباطبائی جاں سید محمد حسین طباطبائی (16 مارچ 1903ء – 7 نومبر 1981ء) اپنے زمانے وچ شیعہ اسلام دے ممتاز دانشور تے مفکرین وچوں سن۔ اوہ اپنی تحریر کردہ تفسیر قرآن بنام تفسیر المیزان دے باعث مشہور نیں۔

مختصر سوانح

آپ نے اپنی ابتدائی تعلیم اپنے آبائی شہر وچ حاصل کیتی، اس دوران آپ نے عربی تے فقہ اُتے مہارت حاصل کیتی۔ تقریباً 20 سال دی عمر وچ آپ اعلی تعلیم دے لئی نجف دی شیعہ یونیورسٹی وچ داخل ہو گئے۔ نجف وچ تسی‏‏ں نے مرزا علی قدعی توں معرفت، مرزا محمد حسین نائینی تے شیخ حسین اصفہانی توں فقہ و فتاویٰ جدونکہ سید ابو القاسم خوانساری توں حساب دی تعلیم حاصل کیتی۔ اس دے نال نال آپ نے بو علی سینا دی شفا، صدر الدین شیرازی دی اسفار تے ابن ترخ دی تمہید القوائد دی وی تعلیم حاصل کیتی۔ سید حسین باد کوبہ ای دے نال نال اوہ وقت دے دو مشہور اساتذہ سید ابو الحسن جلوہ تے آقا علی مدرس زنوزی دے شاگرد رہے۔

بعد دے سالاں وچ اوہ ہنری کوربن تے سید حسین نصر دے نال اپنی پڑھائی کیتا کر دے سن جس وچ نہ صرف پرانے الہامی مصحف زیر بحث لیائے جاندے سن بلکہ بقول نصر باطنی علوم دا مکمل موازنہ کیتا جادا سی؛ اس دوران وڈے مذاہب یعنی ہندومت، بدھ مت تے مسیحیت دا اسلامی تصوف توں عومی طور اُتے موازنہ کیتا جاندا سی۔

طباطبائی اک فلسفی، منجھے ہوئے مصنف تے اپنے طلبہ دے لئی اک مؤثر استاد سن جنہاں نے اپنی زندگی دا اک وڈا حصہ اسلامی تعلیمات دے لئی وقف کر دتا۔ اُنہاں دے بوہت سارے طلبہ مثلاً مرتضی مطہری، محمد بہشتی تے مفتح شہید اسلامی جمہوریہ ایران دے نظریاتی بانیاں وچوں سن۔ کچھ دوسرے مثلاً حسین نصر تے حسن زادہ آملی نے روشن خیالی تے غیر سیاسی دائرہ کار وچ اپنی تعلیم و تحصیل جاری رکھی۔

مطبوعات

طباطبائی نے تفسیر، فلسفہ تے شیعہ عقائد دی تریخ دے موضوع اُتے زیادہ تر کم نجف وچ رہ کر کیتا۔ فلسفہ وچ اُنہاں دا سب توں اہم کم اصولِ فلسفہ تے حقیقت دے قوانین اے جو مرتضی مطہری دے تحریر شدہ حاشیہ دے نال پنج جلداں وچ طبع ہو چکیا اے۔ اگر آیت اللہ حائری نوں حوزہ علمیہ قم نوں انتظامی جِلا دینے والا سمجھیا جائے، تو طباطبائی دا تفسیر، فلسفہ تے روحانیت اُتے کم، جس نے نصاب تعلیم اُتے مستقل اثر چھڈیا، حوزہ علمیہ قم دی ذہنی جِلا نوں ظاہر کردا اے۔

فہرست مطبوعات

علامہ طباطبائی دی دو کتاباں بوہت اہم نیں، جو بقیہ تصنیفات توں زیادہ دنیا بھر وچ مقبول ہوئیاں۔

پہلی تفسیر المیزان اے، جو 20 جلداں وچ 20 سال دے عرصے وچ عربی زبان وچ تألیف ہوئی۔ اس تفسیر وچ قرآن دی تفسیر قرآن ای توں کیتی گئی اے۔ اس دے علاوہ اس وچ تفسیر آیات دے نال لغوی بحثاں تے آیات توں مربوطہ مباحث روائی، تاریخی، کلامی، فلسفی و اجتماعی علاحدہ بیان ہوئی نیں۔ دوسری اصول فلسفہ و روش ریئلیزم اے۔ اس کتاب وچ 14 اہم فلسفی مقالے نیں، جنہاں دی مرتضی مطہری نے تطبیقی فلسفہ دے نال شرح کیتی اے۔ ایہ اس موضوع اُتے پہلی تے اہم ترین کتاب اے جس وچ فلسفی مباحث دا اسلامی فلسفہ دی حکمت تے مغربی جدید فلسفہ نوں مدنظر رکھ کر جائزہ لیا گیا اے۔ محمدحسین طباطبائی دی تصنیفات دو زباناں وچ نیں:

عربی زبان وچ

1. تفسیر المیزان
2. کتاب توحید جو 3 رسائل اُتے مشتمل اے:
   • رسالۃ فی توحید
   • رسالۃ فی اسماء اللہ
   • رسالۃ فی افعال اللہ
3. کتاب انسان جو 3 رسائل اُتے مشتمل اے:
   • الانسان پہلے الدنیا
   • الانسان فی الدنیا
   • الانسان بعد الدنیا
4. رسالۃ وسائط
5. رسالۃ الولایۃ
6. رسالۃ النبوۃ و الامامۃ
7. بدایۃ الحکمۃ
8. نہایۃ الحکمۃ

(ایہ آخری دو کتاباں دینی مدارس تے اسلامی یونیورسٹیاں دے نصاب وچ شامل نیں۔)

فارسی زبان وچ

1. شیعہ در اسلام
2. قرآن در اسلام]
3. وحی یا شعور مرموز
4. اسلام و انسان معاصر
5. حکومت در اسلام
6. سنن النبی
7. اصول فلسفہ و روش رئیلیزم (مبانی فلسفی اسلامی تے اصول مکتب ماتریالیسم دیالکتیک اُتے مشتمل اے۔)
8. علی و فلسفہ الہی
9. خلاصہ تعالیم اسلام
10. رسالہ در حکومت اسلامی
11. نسب‌نامہ خاندان طباطبائی ( امیر سراج الدین عبد الوہاب دی اولاد)

شرحاں

• بدایہ الحکمہ
• نہایہ الحکمہ
• حاشیہ بر کفایہ
• مجموعۂ مذاکرات با پروفیسر ہنری کوربن
• رسالہ انسان پہلے از دنیا، در دنیا و بعد از دنیا
• در محضر علامہ طباطبائی
• شیعہ در اسلام
• ولایت‌نامہ

شاعری

ہور ویکھو

حوالے