قثم بن عباس

قثم بن عباس
جم	سنہ 624   مدینہ منورہ
وفات	سنہ 677 (52–53 سال)  سمرقند
والد	عباس بن عبد المطلب
والدہ	لبابہ بنت حارث
بہن/بھائی	عبید اللہ بن عباس ،  عبد اللہ بن عباس ،  تمام بن عباس ،  معبد ابن عباس ،  ام حبيب بنت عباس
بھائی	فضل بن عباس عبد اللہ بن عباس عبید اللہ بن عباس
عملی زندگی
پیشہ	عسکری قائد

قثم بن عباس بن عبد المطلب الہاشمی القریشی جو نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے چچا زاد بھائی سن ۔

ناں و نسب

آپ دا ناں قثم اے آپ دے والد دا ناں عباس بن عبد المطلب اے جو نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے سگے چچا سن ۔ آپ د‏‏ی والدہ دا ناں لبابہ بنت حارث ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی والدہ محترمہ حضرت خدیجہ دے بعد اسلام لیاݨ والی دوسری سواݨی نيں۔

بچپن

نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے عہد وچ آپ بہت کمسن سن ۔نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نو‏‏ں اپنے چچا حضرت عباس بن عبد المطلب د‏‏ی اولاد تو‏ں وڈی محبت سی اک مرتبہ قثم، عبد اللہ تے جعفر نال کھیل رہے سن، نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی سواری ادھر تو‏ں گذری تاں جعفر تے قثم نو‏‏ں نال بیٹھیا لیا۔

ابن اسحاق تے دا بیان اے: بدر دے روز جدو‏ں عباس بن عبد المطلب گرفتار ہوئے تاں نبی کریم ﷺ نے انہاں تو‏ں فرمایا اپنا فدیہ ادا کیجئے کیونجے آپ مالدار نيں۔ عباس کہنے لگے میرے پاس تاں کوئی مال نئيں۔نبی کریم ﷺ نے (بذریعہ وحی) فرمایا اوہ مال جو آپ نے ام فضل دے پاس رکھوایا، اوہ کتھے اے ؟ فرمانے لگے چنگا وچ جے مر گیا تاں اس مال وچو‏ں فضل بن عباس دا اتنا، عبد اللہ بن عباس دا اِنّا تے عبید اللہ بن عباس و قثم بن عباس دا اِنّا اتنا حصہ ا‏‏ے۔(حدیث) جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ آپ د‏‏ی پیدائش بدر تو‏ں پہلے ہوئی ا‏‏ے۔

ایسی ہی اک حدیث ابن عباس تو‏ں روایت اے جس وچ ایہ وادھا ا‏‏ے۔ عباس نے کہیا قسم اے اس ذات د‏‏ی جس نے آپ نو‏‏ں نبی برحق معبوث کيتا اس گل تو‏ں سوائے میرے تے میری بیوی دے تے کوئی وقف نئيں سی۔ وچ جاݨدا ہاں کہ آپ ﷺ بلاشبہ اللہ دے رسول نيں۔ عباس نے اپنا اپنے بھتیجاں تے حلیف دا فدیہ ادا کيتا۔

غسل جسم اطہر

نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی ظاہری وفات دے وقت آپ کسی حد تک سنِ شعور نو‏‏ں پہنچ چکے سن، چنانچہ نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے غسلِ میت تے تجہیز و تکفین وچ شریک سن تے غسل دیندے وقت حضرت علی دے نال جسد اطہر نو‏‏ں کروٹاں بدلا کردے سن ۔ آپ قبر انوار وچ اتارنے دے لئی وی اترے سن تے جسد اطہر نو‏‏ں فرش خاک اُتے لٹانے دے بعد سب تو‏ں آخر وچ قبر انوار تو‏ں نکلے سن، لیکن بعض راوی ایہ آخری شرف حضرت مغیرہ د‏‏ی طرف منسوب کردے نيں لیکن حضرت عبد اللہ بن عباس دا بیان اے کہ آخری شرف قثم نو‏‏ں حاصل ہويا۔

امارت

وفات نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے بعد شیخین دے اختتام خلافت تک دے حالات پردہ خفا وچ نيں۔ حضرت علی نے اپنے زمانہ خلافت وچ آپ نو‏‏ں باختلاف پہلے مدینہ تے فیر مکہ د‏‏ی امارت اُتے سرفراز فرمایا۔

شہادت

امیرمعاویہ بن ابو سفیان دے عہد خلافت وچ آپ سعید بن عثمان دے ہمراہ خراسان د‏‏ی فوج کشی وچ شریک ہوئے۔ اس سلسلے وچ بعض فتوحات دے مال غنیمت وچو‏ں سعید نے آپ نو‏‏ں اک ہزار درہم دینا چاہیا لیکن آپ نے کہیا پہلے تسيں اپنا پنجواں حصہ لے لو، اس دے بعد عام مجاہدین وچ تقسیم کرو، انہاں تو‏ں بچنے دے بعد جو چاہے دے دینا۔ ايس‏ے سلسلہ دے معرکہ سمرقند وچ جام شہادت نوش فرمائی۔

حلیہ مبارک

قثم بن عباس صورۃ نبی کریم (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے اسيں شیبہ سن ۔ بعض شاعر نے اس اُتے طبع آزمائی وی د‏‏ی ا‏‏ے۔

فضل و کمال

علمی اعتبار تو‏ں قثم بن عباس دا شمار ممتاز صحابہ اکرام وچ ہُندا سی۔ علامہ ابن سعد لکھدے نيں قثم پاکباز تے فاضل سن ۔ ابو اسحاق نے انہاں تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔

حوالے