قراقل پاک لوک

قراقلپاک
Qaraqalpaqlar, Қарақалпақлар
	قراقل پاکستان دا جھنڈا
	قراقلپاک بچے
کل آبادی
	تقریبا 620,000
گنجان آبادی والے علاقے
ازبکستان سانچہ:Country data Karakalpakstan;	518,301
قازقستان	56,000
ترکمانستان	5,000
روس	4,466
زباناں
	قراقلپاک بولی
مذہب
	اسلام سنی
متعلقہ نسلی گروہ
	قازق لوک; کرغیز لوک; نوغائی;

قراقلپاک (ⁱ/ˈkærəlkəlpɑːks[unsupported input]-pæks/; سانچہ:Lang-kaa) ترک لوک ہن جہڑے مکھ طور تے ازبیکستان وچ رہندے ہن۔ 18ویں صدی وچ ایہہ لوک آمو دریا دے کنڈھے وس گئے سن، جہڑا کہ ارال سمندر دے دکھن نال لگدا اے۔^[۱] کراکلپاک شبد دو شبداں دا میل اے، "کارا" مطلب کالا، اتے "کالپاک" مطلب ٹوپ۔ دنیا بھر وچ کراکلپاکاں دی گنتی 620000 دے نیڑے اے، جس وچ 500,000 لوک ازبیکستان دے خودمختیار راج کراکلپاکستان وچ رہندے ہن۔

قراقلپاک( قراقلپاک بولی : Qaraqalpaqlar , روسی : Каракалпаки ) ازبکستان وچّ وسن والے اک ترک نسل دے لوک نیں ۔ ایہہ گروہ آمو دریا دے انتم حصے وچّ اتے بحیرہ ارال دے دکھن کنڈے اتے رہندا ہے ۔ دنیا بھر وچّ ایہناں دی آبادی لگبھگّ 6.5 لکھ اندازا کیتی جاندی ہے ، جنہاں وچوں 5 لکھ ازبکستان دے قراقل پاکستان خودمختار ریاست وچّ رہندے ہن ۔ اس نسلی گروہ دا نام ترک بولیاں دے دو شبداں نوں جوڑکے بنا ہے : قارا ( یعنی کالا ) اتے قالپاک یعنی ( ٹوپی ) ۔ حالانکہ اینہاں لوکاں دا علاقہ ازبکستان وچّ آؤندا ہے ، ایہناں دی رہتل اصل وچّ قازقاں نال زیادہ ملدی ہے ۔ قراقلپاک لوک زیادہتر سنی اسلام دی حنفی شاخ دے منن والے ہن ۔^[۲]^[۳]

علاقہ

کراکلپاک آبادی مکھ طور تے کراکلپاکستان دے مرکزی حصے وچ موجود اے، جسنوں کہ آمو دریا سنجدا اے۔ سبھ توں وڈے گروہ نکوس وچ رہندے ہن، جہڑا کہ کراکلپکستان دا راجگڑھ اے۔ اس توں علاوہ ہور وڈے قصبے جویں کہ خودزیلی، شمبے، تختیتش اتے کنگرد وغیرہ وچ وی کافی آبادی رہندی اے۔ پینڈو کراکلپاک مکھ طور تے پہلاں والے پنڈاں اتے گروہاں وچ رہندے ہن، جہڑے کہ پچھلے ویلے دوران الگ ہو کے نجی ہو گئے ہن۔

بہت سارے کراکلپاک ارال سمندر دے سُکن نال بہت بری طرحاں متاثر ہوئے، جس نال مچھیاں دا پیداوار گھٹ ہو گئی اتے ڈیلٹے دے شمال وچ گھاہ والے اتے کھیتی باڑی یوگ زمین دی گھاٹ ہو گئی۔ کراکلپاکاں کول جان لئی کوئی جگہ نہیں بچی۔ کراکلپاک دا مشرق وچ بہتا حصہ ماروتھل اے، جسنوں قزل قم ماروتھل کیہا جاندا اے اتے لہندے ول پہاڑی علاقہ اے۔

حالانکہ ایہناں دے وطن دا ناں اپنے نام اپر اے، پر ایہہ قراقل پاکستان دا سبھ توں وڈا نسلی گروہ نہیں اے۔ ازبیکاں دے مقابلے ایہناں دی گنتی لگاتار گھٹدی جا رہی اے۔ کافی کراکلپاک ترتکل اتے بیرونی جہے زرخیز کھیتی باڑی علاقےآں ول وی رخ کر رہے ہن۔

بولی

ایہہ لوک کراکلپاک بولدے ہن، جہڑی کہ ترک بولی پروار دا حصہ اے، جس وچ قازق اتے نوغائی بولیاں وی آؤندیاں ہن۔

بولی جان والی کراکلپاک دیاں دو قسماں ہن: شمال مشرقی اتے دکھن-مغربی۔ لکھی جان والی کراکلپاک وچ سریلک لپی اتے لاطینی لپی دوواں دی جدید روپ دا استعمال کیتا جاندا اے۔ جس وچ سریلک لپی دا استعمال سوویت یونین دے سمیاں وچ شروع ہویا سی جدکہ لاطینی لپی دا استعمال ازبکستان ولوں ازبیک وچ کیتے گئے حروف تہجی سدھار توں شروع ہویا۔ سوویت یونین توں پہلاں کراکلپاک بہت ہی گھٹ لکھی جاندی سی، پر جدوں اسنوں لکھیا جاندا سی تاں فارسی لپی دا استعمال کیتا جاندا سی۔

کراکلپاک لوکاں دے جغرافیہ اتے اتہاس دے کارن، ایہناں دی بولی اپر ازبیک، تاجک اتے روسی دا کافی اثر پیا اے۔

دھرم

کراکلپاک مکھ طور تے سنی اسلام دے حنفی اصول نوں مندے ہن۔ ایہناں دے اسلام قبولن رجھان 10ویں صدی توں 13ویں صدی وچ ہون دا قیاس لگایا گیا اے، جدوں کہ ایہہ لوک پہلی وار اک وکھرے نسلی گروہ دے طور تے ساہمنے آئے سن۔

ایہ وی ویکھو

حوالے

↑ The Editors of Encyclopædia Britannica۔ "Karakalpakstan"۔ Britannica.com۔ Encyclopædia Britannica۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 دسمبر 2014
↑ Worldmark encyclopedia of cultures and daily life, Timothy L. Gall, Jeneen Hobby, Gale, 2009, ISBN 978-1-4144-4891-6, ... When the ancestors of present-day Karakalpaks (who call themselves Qoraqolpoqlar) settled in the area during the 10th and 11th centuries ...
↑ Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania, Volume 1, Barbara A. West, Infobase Publishing, 2009, ISBN 978-0-8160-7109-8, ... Karakalpak location: About 80 percent live in the Autonomous Republic of Karakalpakstan on the lower Amu Darya, south of the Aral Sea in Uzbekistan; others live in Kazakhstan and Russia ...

باہرلے لنک

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Karakalpak people

[1] The Editors of Encyclopædia Britannica۔ "Karakalpakstan"۔ Britannica.com۔ Encyclopædia Britannica۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 دسمبر 2014

[ref78gomof-2] Worldmark encyclopedia of cultures and daily life, Timothy L. Gall, Jeneen Hobby, Gale, 2009, ISBN 978-1-4144-4891-6, ... When the ancestors of present-day Karakalpaks (who call themselves Qoraqolpoqlar) settled in the area during the 10th and 11th centuries ...

[ref70cijar-3] Encyclopedia of the peoples of Asia and Oceania, Volume 1, Barbara A. West, Infobase Publishing, 2009, ISBN 978-0-8160-7109-8, ... Karakalpak location: About 80 percent live in the Autonomous Republic of Karakalpakstan on the lower Amu Darya, south of the Aral Sea in Uzbekistan; others live in Kazakhstan and Russia ...

[۱]

[۲]

[۳]