‍قپچاق

-

قپچاق کومان وفاق
دشت قپچاق
سن900ء توں 1220ء تک
یوریشیا چ قپچاق کومان وفاق
راجگڑھ	کوئی پکا نئیں
سیاسی حثیت	خاگانیٹ (خاقانات)
قیام	900ء
خاتمہ	1220ء

قپچاق ترک قبیلےآں دا اک وفاق سی ۔ اینہاں دا اصل وطن کمیک خانیٹ سی ، انہاں نے کوماناں نال رل دے 11ویں تے 12ویں صدی عیسوی دوران یوریشیائی گیاہستان (سٹیپ) دے وڈے حصے نوں فتح کر لیا ، تے 13ویں صدی عیسوی چ منگولاں نے اینہاں نوں اپنے اقتدار ہیٹھ لے آندا ۔

منگولاں دے اقتدار تھلے قپچاق خانیٹ (خانان قپچاق) نے ، اپنے اندرونی جھگڑےآں پاروں اپنے خاتمے توں پہلاں ، ہور 150 سال تک چڑھدے یورپ اتے حکومت کیتی ۔ اس دی آخری باقیات تاتار کریمیا خانیٹ ، روسی سلطنت دے اس اتے مل مارن توں پہلے ، 18ویں صدی عیسوی تک موجود رہی ۔

تریخ

قپچاق پورٹریٹ12ویں صدی عیسوی

قپچاق ( روسی تے یوکرینی بولی چ پولووتسی) دریائے ارتش دے علاقے دے رہنے آلے ترک قبیلےآں دا وفاق سی ۔ اینہاں نال کومان رلے ، جہڑے دریائے زرد دے چڑھدے علاقے دے واسی سن ، اینہاں نے پہلے سائیبیریا ول ہجرت کیتی تے فیر دریائے وولگا دے پار دے علاقےآں تک پھیل گئے ۔ آخر کار اینہاں دوناں قبیلےآں نے یوریشیائی گیاہستان نوں اپنے مل ہیٹھ لیاندا ، جہڑا بحیرہ ارال دےا تلے توں لہندے چ بحیرہ اسود دے اتلے تک پھیلیا ہویا سی ، جتھے اینہاں نے دشت قپچاق ناں دی اک ریاست قائم کیتی ۔ کومان ہور لہندے ول پھیلے تے 11ویں صدی عیسوی چ مالدووا ، ولاچیا تے ٹرانسیلوانیا تک پہنچ گئے ۔

11ویں صدی عیسوی دے اخیر تے 12ویں صدی عیسوی دے شروع چ قپچاق تے کومان ، بازنطینی سلطنت ، کیویائی روس ، میگیاراں (صرف کومان) تے پیچینیگاں (صرف کومان) نال کئی لڑائیاں جھگڑےآں چ ملوث ہوئے ، جنہاں چ مختلف ویلےآں چ ایہہ اک یاں دوجے پاسے دے اتحادی بنے ۔ 1089ء چ اینہاں نوں ھنگری دے بادشاہ لادیسلاشس اول نے تے فیر 12ویں صدی عیسوی چ کیویائی روس دے کنیاز ولادیمیر مونوماخ نے شکست دتی ۔ 1203ء چ اینہاں نے کیف شہر نوں تباہ تے برباد کر دتا ۔

اینہاں دا مکمل زور 1241ء چ منگولاں نے توڑیا ۔ منگول سلطنت دوران ، سلطنت دے سبتوں لہندے حصے طلائی اردو ، جہڑا اج دے قازقستان ، یوکرین تے روس اتے مشتمل سی ، د؛ اکثریتی آبادی قپچاقاں اتے مشتمل سی ۔ منگول سلطنت دے ووال دے مگروں طلائی اردو دے حکمراناں نے 1502ء تک سرائے چ اپنا اقتدار قائم رکھیا ۔

کومان ھنکری ول نس گئے تے اینہاں دے کجھ جنکجوآں نے صلیبی جنگاں چ صلیبیاں ولوں حصہ لیا ۔ مصر چ مملوکاں دا پہلہ ٹبر بحری مملوک قپچاق/کومان سن ، اس دی ودی مثال سلطان بیبرس سی جہڑا کریمیا دے علاقے سولہات چ جمیا ۔ کجھ قپچاق یوآن سلطنت چ وی خدمات سرانجام دیندے رہے ، جہڑ ےبعد چ خارچین آکھوائے ۔

بولی تے رہتل

قپچاق تے کومان ترک بولی (قپچاق بولی ، کومان بولی) بولدے سن ۔

11ویں صدی عیسوی چ ، مسلماناں دے خلاف اینہان دے اتحادی گرجیاں دی صلاح نال کجھ قپجاق تے کومان سعائی بن گئے ۔ منگولاں دی فتح دے بعد طلائی اردو دے قپچاقاں چ اسلام تیزی نال پھیلیا ۔

اج دے ویلے

ترک بولیاں دی جدید اتلی لہندی شاخ نوں قپچاق شاخ آکھیا جاندا اے ۔ اس شاخ دیاں بولیاں نوں قپچاق بولی توں نکلن آلیاں بولیاں سمجھیا جاندا اے تے اینہاں بولیاں نوں بولن آلے لوکاں نوں وی قپچاق لوک سمجھیا جاندا اے ۔ روایتی طور اتے اس گروہ چ ازبک ، سائیبیریائی تاتار ، کومیک ، نگوئے ، باشکیر ، قازاق ، کرغیز ، تاتاری ، کریمیائی تاتار شامل نیں ۔ کریمیا چ قپچاق ناں دا اک پنڈ وی اے ۔

مورت نگری

• 
  دنیپروپترووسک چ قپچاق سٹیپ آرٹ دی نمائش
• 
  "Baba" 11th c., Lugansk
• 
  "Baba" 11th c., Lugansk
• 
  "Baba" 11th c., Lugansk
• 
  "Baba" 11th c., Lugansk
• 
  "Baba" 11th c., Lugansk
• 
  "Baba" at the Open Air Museum, Prelesne
• 
  Chormukhinsk Madonna, Lugansk

ہور ویکھو

• کومان
• تاتاری
• سائبیریائی تاتار
• کریمیائی تاتار
• کریمیا

حوالے

• "Kipchak". Encyclopædia Britannica, Academic Edition. 2006.
• "Polovtsi". The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-05.
• Csáki, E. (2006). Middle Mongolian loan words in Volga Kipchak languages. Turcologica, Bd. 67. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 344705381X

باہرلے جوڑ

• Codex Cumanicus Archived 2017-03-20 at the وے بیک مشین
• Kipchak dateline