میاں محمد بخش
| میاں محمد بخش | |
|---|---|
 میاں محمد بخش
| |
| جم | سنہ 1830[۱] |
| وفات | 22 جنوری 1907 (76–77 سال)[۲] |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | شاعر، لکھاری |
| پیشہ ورانہ زبان | پنجابی |
| کارہائے نمایاں | سیف الملوک |
ترمیم  | |
میاں محمد بخش (انگریزی: Mian Muhammad Bakhsh)، 19ویں صدی دے پنجابی صوفی شاعر سی جیہناں دے آباؤاجداد دا تعلق ضلع گجرات، پنجاب، پاکستان ناݪ اے۔[۳] اوہناں نے اپݨی 77 سال دی زندگی وچ 18 کتاباں لِکھیاں، جیہناں وچ اوہناں دی رومانوی شاعری "سیف الملوک" تے رومانوی المیہ "مرزا صاحبان" نوں خاص اہمیت حاصل اے۔ اوہناں دا کلام پنجابی زبان وچ اے، سوائے فارسی وچ لکھی گئی کتاب "یاری" دے۔ اوہناں نے شاعری دے ذ،ریعے جنوبی ایشیا اُتے برطانوی راج دے خلاف مزاحمت نوں قلم بند کیتا۔ میاں محمد بخش نوں جدید پنجابی ادب دا ستون سمجھیا جاندا اے۔
جیون تے تعلیم و تربیت[سودھو]
آپ دی پیدائش 1830ء بمطابق 1246ھ نوں کھڑی دے اک پنڈ چک ٹھاکرا، ضلع میرپور وچ ہویا۔ آپ دا تعلق پنجابی گجر خاندان ناݪ اے۔ اوہناں دی پرورش انتہائی مذہبی ماحول وچ ہوئی تے ابتدائی تعلیم گھر ای حاصل کیتی۔ بعد وچ اوہناں نوں اپݨے وڈے بھراء میاں بہاول دے ناݪ حافظ محمد علی دے مدرسے وچ مذہبی علوم بِلخصوص علوم حدیث دی تعلیم حاصل کرن لئی قریبی پنڈ سموال شریف بھیج دِتا گیا۔ اوہناں دے استاد حافظ غلام حسین سی۔ حافظ محمد علی دے اک بھراء حافظ ناصر سی جو کہ مجذوب سی تے دنیاوی معاملات نوں ترک کر چکے سی۔ اوہ درویش اس وقت مسجد سموال شریف وچ مقیم سی۔ میاں محمد بخش نوں بچپن توں ای شاعری دا شوق سی تے خاص طور تے عبد الرحمان جامی دی یوسف زلیخا پڑھن دا شوق سی۔ مدرسے وچ اپݨے زمانے وچ حافظ ناصر اکثر اوہناں کوݪوں جامی دے اشعار دیاں کچھ سطراں سݨاؤݨ دی التجا کردے سی، تے اوہناں نوں اِنی مہارت ناݪ پیش کیتا گیا سُݨ کے ہمیشا روحانی نشے وچ مُبتلا ہو جاندے سی۔
میاں محمد حلے پندراں سال دے ای سی کہ اوہناں دے والد شدید بیمار ہوگئے تے اوہناں نوں ایہ احساس ہویا کہ اوہ بستر مرگ اُتے نیں، اپݨے سارے طالب عِلماں تے مقامی نوٹریاں نوں اوہناں ناݪ ملݨ لئی بلایا۔ میاں شمس الدین نے اپݨے مہماناں نوں دسیا کہ ایہ اوہناں دا فرض اے کہ اوہ اس روحانی نسب نوں اگے ودھاؤݨ جو اوہناں نوں اپݨے خاندان دے ذریعے پیر شاہ غازی قلندر دمڑیاں والی سرکار ناݪ مݪیا سی۔ اوہناں نے اپنے پُت میاں محمد بخش وَل اشارہ کیتا تے جمع ہوݨ آݪیاں نوں کہیا کہ اوہنوں اس توں زیادہ موزوں کوئی نئیں مِݪ سکدا جیہنوں اوہ ایہ اعزاز عطا کرے۔ سَبھ نے اتفاق کیتا، نوجوان دی شہرت پہلے ای دور دور تک پھیل چُکی سی۔ تاہم میاں محمد بخش نے گَل کیتی تے اختلاف کردے ہوئے کہیا کہ اوہ اپݨے وڈے بھائی بہاول نوں اس اعزاز توں محروم ہوݨ دی اجازت نئیں دے سکدے۔ بزرگوار نوں اپݨے پُت ناݪ محبت سی کہ اوہ اُٹھ کھڑے ہوئے تے پُت نوں اک کونے وچ لے جا کے بغداد دی طرف رُخ کیتا تے فیر اوہناں نے اوہناں دے صوفی نظام دے بانی شیخ عبدالقادر گیلانی نوں مخاطب کردے ہوئے اپݨے پُت نوں اپݨے روحانی جانشین دے طور تے پیش کیتا۔ اس واقعے توں کچھ عرصے بعد اوہناں دے والد دا انتقال ہوگیا۔ میاں محمد بخش مزید چار سال تک اپݨے خاندانی گھر وچ مقیم رہے، فیر اُنی سال دی عمر وچ اوہ خانقاہ وچ چلے گئے جِتھے اوہ ساری زندگی رہے۔ اوہناں دے دوناں بھائیاں نے اپݨی زندگی وچ دین تے دنیاوی دوناں معاملات نوں یکجا کیتا، لیکن اوہ صرف روحانیت وچ دلچسپی رکھدے سی تے اوہناں دے برعکس کدی ویاہ نئیں کیتا۔
نام و نسب[سودھو]
میاں محمد بخش دے والد دا نام میاں شمس الدین قادری سی تے پڑدادا دا نام میاں دین محمد قادری سی۔ اوہناں دے آباؤاجداد چک بہرام ضلع گجرات توں ترک سکونت کرکے پہلاں چک ٹھاکر تے بعد وچ کھڑی شریف ضلع میرپور وچ جا وسے۔ اوہناں دا حسب نسب چار پیڑھیاں توں بعد پیرا شاہ غازی دمڑی واݪی سرکار ناݪ جا مِݪدا اے۔ روحانی سلسلہ فاروق اعظم اُتے ختم ہُندا اے۔
سلسلہ طریقت[سودھو]
آپ دا سلسلہ طریقت قادری قلندری تے حجروی اے۔
وفات[سودھو]
آپ دی وفات 1907ء وچ بمطابق 1324ھ کھڑی شریف ضلع میرپور وچ ہوئی تے مزار وی ایتھے ای اے۔
شاعری[سودھو]
میاں محمد بخش دی شخصیت اک ولیء کامل تے صوفی بزرگ دی سی۔ اوہناں نے اپݨے کلام وچ سچے موتی تے ہیرے پروئے نیں۔ اک اک مصرعے وچ دریا نوں کوزے وچ بند کر دِتا اے۔ اوہناں دی شاعری پنجابی رہتل وچ زبان زد عام اے۔
مطبوعہ کلام[سودھو]
- سیف الملوک اوہناں دی شاہکار شاعری اے۔ جیہدا اصل نام سفر العشق اے تے معروف نام سیف الملوک و بدیع الجمال اے۔
- تحفہ میراں کرامات غوث اعظم
- تحفہ رسولیہ معجزات جناب سرور کائنات
- ہدایت المسلمین
- گلزار فقیر
- نیرنگ عشق
- سخی خواص خان
- سوہݨی میہنوال
- قصہ مرزا صاحباں
- سی حرفی سسی پنوں
- قصہ شیخ صنعان
- نیرنگ شاہ منصور
- تذکرہ مقیمی
- پنج گنج جو سی حرفیاں دی کتاب اے۔ جیہدے وچ پنج سی حرفیاں تے سی حرفی مقبول شامل اے۔[۴][۵]
نمونہ کلام[سودھو]
شاعر بہت پنجاب زمین دے ہوئے دانش والے
کافی، باراں ماہ جیہناں دے دوہڑے، بیت اجالے
ہکناں جوڑ کتاباں لِکھیاں، قِصے ہور رسالے
کِدھر گئے اوہ سنگ محمد کرکے ویکھ سنبھالے
اول شیخ فرید شکر گنج عارف اہل ولایت
ہک ہک سُخن زبان اوہدی دا رہبر راہ ہدایت
فیر سلطان باہو ہک ہویا خاصا مرد حقانی
دوہڑے پاک زبان اوہدی دے روشن دوہیں جہانی
بُلھے شاہ دی کافی سُݨ کے ترُٹدا کفر اندر دا
وحدت دے دریا دے اندر، اوہ وی وتیا تردا
فرد فقیر ہویا کوئی خاصا مرد صفائی والا
فقہ اندر وی چست سخن، عشق اندر خوش چالا
بابو باب فقہ دے اندر وڑیا نال سنبھالے
بیت ترازو تول بنایوس، مسئلے دسیوس نالے
رانجھا برخوردار سنیدا، بلبل باغ سخن دی
شعر اوہدا جیویں واؤ فجر دی، آنے باس چمن دی
ہاشم شاہ دی حشمت برکت گنتر وچ نہ آوے
دریتیم جواہر لڑیاں ظاہر کڈھ لٹاوے
فیر ولایت شیخ سخن دی احمد یار سنبھالی
دھونسا مار تخت پر بیٹھا، مل پنجاب حوالی
تیغ زبان چلایوس ترِکھی وچ پنجاب زمینے
سکہ مُلک سخن دے اُتے جڑیوس نال آئینے
وارث شاہ سخن دا وارث، نندے کون اوہناں نوں
حرف اوہدے تے انگل دھرنی، ناہیں قدر اساں نوں
(میاں محمد بخش)
- اوہناں دی شاعری دیاں کچھ ہور مثالاں:
لے او یار حوالے رب دے میلے چار دِناں دے 〇 اوس دن عید مبارک ہوسیں جس دن فیر مِلاں گے
لوئے لوئے پَعھر لے کُڑیے جے توں پعھانڈا پعھرنا 〇 شام پئی بن شام محمد کعھر جاندی نے ڈرنا
نیچاں دی اشنائی کولوں فیض کِسے نہ پایا 〇 کیکر تے انگور چڑھایا تے ہَر گُچھا زخمایا
اول حمد ثناء الہی جو مالک ہر ہر دا 〇 س دا نام چتارن والا کوئی میدان نہ ہردا
باہر لے جوڑ[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ↑ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/1898758 — subject named as: Muḥammad Bak̲h̲sh — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/1898758 — subject named as: Muḥammad Bak̲h̲sh — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ Sen, Geeti (1997). Crossing Boundaries (in en). Orient Blackswan, 135. ISBN 978-81-250-1341-9. “The decades and centuries after Bulleh Shah's death in 1758 saw a number of well - known Punjabi mystic and secular poets . These included Mian Mohammed Baksh , author of Safrul Ishq , popularly known as Saiful Malook...”
- ↑ کلام محمد بخش، میاں محمد بخش، ناشر چوہدری برادرز دینا، ضلع جہلم
- ↑ تذکرہ مشائخ قادریہ محمد دین کلیم قادری،صفحہ 227 تا 229،مکتبہ نبویہ لہور۔ اگست 1975