ناتھ جوگی ساہت

ناتھ-جوگی ساہتناتھ-مت اک خاص قوم اے، جو اتلے بھارت وچ دسویں صدی وچ ہوند وچ آئی۔ ودوان مندے ہن کہ ایہہ مت نیپال وچ شیو-مت تے بودھ مت دیاں دیانتداری نظام دے میل دا سٹہ اے۔ ناتھ-مت سادھ-مت دا ہی ترقی یافتہ روپ اے، ایہی کارن اے کہ 84 سدھاں دے نانواں وچ کئی ناں ناتھاں دے وی شامل ہن۔ اس دے یعقین تے دیانتداری وچ ہندو دھرم دیاں وام مارگی دلچسپی والیاں کئی قوماں دے وچار رلے ہوئے ہن، جویں سدھ، ساقط تے اگھوری۔ بھاویں کئی واری سادھ شبد دی ورتوں ناتھ دے معنےآں وچ کر لئی جاندی اے پر اس نوں ناتھاں توں گھٹ نپن منیا جاندا اے۔

ناتھ-مت والے شو نوں آدی ناتھ مندے ہن پر بودھی وجرستو نوں۔ اس طرحاں اس دا تعلق تنترواد نال وی اے۔ شروع وچ اس مت دا نیپال، تبت، بنگال تے آسام وچ پرسار ہویا پر بعد وچ اس دا پھیلاؤ شمالی بھارت وچ ہویا۔ اس مت مطابق شیو دو روپاں وچ ظاہر ہوئے سن-مچھندرناتھ تے جالندھرناتھ۔ مچھندرناتھ دا پرمکھ چیلا گورکھ ناتھ سی جس نے گورکھ پنتھ چلایا، جد کہ جالندھرناتھ نے کاپالک یوگیاں دی روایت شروع کیتی۔ ہور پرمکھ ناتھ ہن-چرپٹ-ناتھ ، بھرتھری تے گوپی چند۔ چرپٹ نوں پنجاب وچ گگا ناتھ (گگا پیر) وی کیہا جاندا اے۔

ناتھ-مت مطابق انسان دا مقصد کیولی (مکتی) حاصل کرنا اے۔ اس دے لئی طاقت حاصل کرنا تے جگت دے بندھناں توں مکت ہونا ضروری اے۔ اسے لئی اوہ یوگ کریاواں دی دیانتداری کردے ہن۔ ناتھاں دا تنظیم مٹھ اے جس وچ ناتھ سادھو رہندے ہن۔ اوہ برہمچاری ہی رہندے ہن۔ پروار توں باہر اوہ ایکانت وچ رہنا پسند کردے ہن۔ ناتھ-مت دے پرمکھ مرکز سن- ٹلہ جوگیاں (جہلم، پاکستان)، ہنگلاج (بلوچستان، پاکستان)، دھنودھر (کچھّ، راجستھان)، گورکھپور تے دیوی-پٹن (اتر پردیش) وغیرہ۔

ناتھ-مت نے ساہت دے کھیتر وچ خاص یوگدان پایا اے۔ اس دیاں بوہتیاں رچناواں بھاویں سنسکرت وچ ہی ملدیاں ہن پر بعد وچ سدھکڑی بولی وچ وی کافی گرنتھ لکھے گئے۔ کیونکہ ناتھ-مت دا اثر کافی وڈے علاقے وچ سی، اس لئی ناتھ-ساہت علاقائی بولیاں وچ وی ملدا اے۔ سدھکڑی بولی والے گرنتھاں وچ راجستھانی اثر جاپدا اے۔ پنجابی وچ وی ناتھ-ساہت دیاں کجھ رچناواں ملدیاں ہن۔ مچھندرناتھ دے بوہتے گرنتھ سنسکرت وچ ہی ملدے ہن پر اوہناں نے راجستھانی بولی وچ وی کجھ رچناواں کیتیاں سن جس وچ پنجابی بولی دا اثر وی ویکھن نوں ملدا اے۔ مچھندرناتھ دے ہم عصر جالندھرناتھ نے شبدی ناں دی رچنا لکھی، جس وچ اس نے اپنے مت دے نظریات نوں پیش کیتا۔ اس رچنا اتے پنجابی دا اثر واضع روپ وچ ویکھن نوں ملدا اے۔

ناتھ ساہت وچ سبھ توں مشہور شاعر گورکھ ناتھ ہوئے ہن۔ کجھ ودوان اس نوں پنجابی دا پہلا شاعر مندے ہن۔ بھاویں گورکھ ساہت وکھو-وکھو بولیاں وچ وی ملدا اے پر اس دیاں رچناواں پنجابی بولی دے ودھیرے نیڑے ہن۔ گدّ وچ لکھی اس دی ‘گورکھ اپنشد’ دے بنیاد اتے ودوان اس نوں پنجابی دا پرتھم گدّ-لکھاری وی مندے ہن۔ ودواناں نے گورکھ ناتھ دے رچے 40 گرنتھاں دا الیکھ کیتا اے۔ اس وچ شبدی، پد، پران سنگلی، ششیا فلسفہ، نروے بودھ، آتم بودھ، ابھے مقدار، جوگ، پندرہ تتھی، سپتوار، مچھندر گورکھ ناتھ، روماولی، علم تلک تے پنچ مقدار نوں ودھیرے پرمانک منیا گیا اے۔

چرپٹناتھ دیاں رچناواں وچ اپبھرنش وچ رچت سولھاں سلوک، شبدی اتے سلوک تے سنسکرت وچ لکھی اننت واکی دا الیکھ ملدا اے۔

چورنگیناتھ نوں پنجابی پرمپرا وچ پورن بھگت منیا جاندا اے۔ پران سنگلی وچ اس دا الیکھ ملدا اے۔ اوہ سیالکوٹ دے راجے سلوان دا پتر تے مچھندرناتھ دا شاگرد سی۔ قادریار دا مشہور قصہ اس بارے لکھیا گیا اے۔ اس دیاں رچناواں بارے پران سانکلی، سبدی تے چار پداں دے حوالے ملدے ہن۔

رتنناتھ دی رچنا رتن علم دا الیکھ ملدا اے، جس دا موضوع مچھندرناتھ تے گورکھ ناتھ وچالے سنواد ہن۔ ایہہ رچنا ہن مہیا نہیں اے۔ کئی ودوان اس نوں برہم داس دی رچنا مندے ہن۔ اس توں علاوہ رتنناتھ دے دو شعری-گرنتھاں دا حوالہ ملدا ہے-کافر بودھ اتے اولِ سلوک۔

بھرتھری، گوپیچند تے میناوتی دے لکھے کجھ پد ملدے ہن۔ ایہہ وی الیکھ ملدا اے کہ بھرتھری تے گوپیچند نے شبدی دی رچنا وی کیتی سی۔

جو ناتھ-سدھ ساہت حاصل ہندا اے، اس اتے جھات ماریاں پتہ چلدا اے کہ ایہہ مول روپ وچ اصولی ساہت اے جس وچ ناتھ-اصول، ناتھ ودھی-ودھان، یوگ اصول تے نیتک ودھان بارے چرچہ حاصل ہندی اے۔ کئی گرنتھاں وچ ناتھاں نے سنواد سٹائل نوں اپنایا اے۔ ناتھ-ساہت وچ پرگٹائے گئے ہور موضوع ہن-گرو مہما، اندری سنجم، پران دیانتداری، وراگ، شونی سمادھی وغیرہ۔ ناتھ-ساہت وچ من دی شدھی، برہمچاری جیون دے اہمیت، کام-کرودھ دے تیاگ تے سدگناں نوں اپناؤن اتے زور دتا گیا اے۔