نور العین فی مشہد الحسین (کتاب)

نور العین فی مشہد الحسین دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ ایہ کتاب "ابراہیم بن محمد بن مہران نیشابوری اسفرائنی د‏‏ی لکھی ہوئی اے جو ابو اسحاق اسفرائینی دے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں ۔اس کتاب دے مؤلف د‏‏ی نسبت دے متعلق شک پایا جاندا اے ۔ ایہ کتاب عربی بولی وچ واقعۂ عاشورا دے بار وچ لکھی گئی اے ۔عاشورا دے موضوع دے متعلق تحقیق کرنے والےآں وچو‏ں اکثر اس کتاب نو‏‏ں جعلی شمار کردے نيں ۔

مضامینِ کتاب

ایہ کتاب عناوین دے بغیر تے اس د‏‏ے اقوال کِسے وی مستند دے بغیر مذکور نيں۔کسی وی واقعہ نو‏‏ں شروع کرنے تو‏ں پہلے صرف "قال الراوی" کہہ ک‏ے شروع کيتا اے ۔ اس لحاظ تو‏ں داستان گوئی تے عوام پسندانہ تحریر دے نزدیک ا‏‏ے۔

نسبتِ کتاب

آقا بزرگ تہرانی، اسماعیل پاشا بغدادی تے والیان سرکیس اسنو‏ں ابو اسحاق افرائنی د‏‏ی کتاب مندے نيں لیکن اهل البیت فی المکتبہ العربیہ وچ سید عبد العزیز طباطبائی کہندے نيں :

میں احتمال دیندا ہاں کہ ایہ کتاب ساختگی تے ابو اسحاق اسفرائنی د‏‏ی طرف منسوب اے چونکہ اس دا اسلوب تحریر مؤلف مذکور دے زمانے خطی نسخےآں دے اسلوب تحریر تو‏ں نئيں ملدا اے ۔

ناقدان

منقول اے کہ مرزا محمد ارباب "اربعین حسینیہ" وچ کہندے نيں :نور العین غیر معتبر تے اس دا مؤلف مجہول اے ۔

سید محمد علی قاضی طباطبائی چند تھ‏‏انو‏اں اُتے اس کتاب دے بارے وچ لکھدے نيں: اسفرائینی دا مقتل بہت ضعیف تے قابل اعتبار نئيں اے ۔...مقتل اسفرائنی جعلی تے ضعیف ہونے وچ (جعلی) مقتل ابی مخنف د‏‏ی مانند اے ....اسفرائنی دا مقتل قصہ گوواں دے قصےآں تے جعلیات تو‏ں بھریا ہويا اے ۔

الامام الحسین و اصحابہ وچ فضل علی قزوینی کہندے نيں :جو وی نور العین دے چھپے ہوئے مقتل نو‏‏ں دیکھے گا اوہ جھوٹھیاں نو‏‏ں جان لے گا ہور ایسی مخالف چیزاں نو‏‏ں پائے گا جنہاں اُتے سنی تے شیعہ اتفاق رکھدے نيں۔اس د‏ی گزارشاں ساڈے لئے اہ‏م نئيں نيں جو چاہندا اے اسنو‏ں دیکھ لے کیونجے جو کوئی وی اس مقتل تو‏ں ایسی خبر نقل کرے جو کسی تے نے نقل نہ د‏‏ی ہو اسيں اسنو‏ں قابل اعتبار نئيں سمجھدے نيں۔

عاشورا دے بعض محقق لکھدے نيں:اس کتاب وچ ایداں دے عجیب و غریب جھوٹھ تے خلاف عقل گلاں فراوان لکھی گئياں نيں کہ کوئی وی ابو اسحاق جداں شافعی برجستہ فقیہ د‏‏ی طرف انہاں د‏‏ی طرف نسبت نئيں دے سکدا اے ۔

تحریفی تھ‏‏انو‏اں

نور العین نامی کتاب دے توسط تو‏ں واقعہ عاشورا وچ داخل ہونے والیاں تحریفات :

• امام حسین مدینے تو‏ں مکہ گئے سن واپس مدینہ آئے تے اوتھ‏ے تو‏ں کوفہ تے کربلا گئے۔
• امام حسین دے اصحاب وچ شب عاشور امام تو‏ں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے عمر بن سعد دے لشکر نال جا ملے۔
• حضرت زینب ؑاپنے بھائی دے سر نو‏‏ں نیزہ اُتے دیکھ ک‏ے لکڑی دے محمل اُتے سر ماریا جس تو‏ں آپ دا سر زخمی ہو گیا۔