اللہوف علی قتلی الطفوف (کتاب)

اللہوف علی قتلی الطفوف

زبان	عربی
موضوع	مقتلِ واقعہ کربلا
صنف	تاریخ نگاری
ناشر	اساوہ
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|اللہوف علی قتلی الطفوف (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

"اللہوف علی قتلی الطفوف" دا موضوع کربلا دے مصائب تے امام حسینؑ دی شہادت اے۔ اس کتاب دے مؤلف سید بن طاؤس حلی (متوفی 664 ھ) نيں۔ یہ اہل تشیع دے نزدیک مقتل دی مشہور کتاب اے۔یہ کتاب مسافراں تے سید الشہداؑ دے زائرین دے لئی لکھیاں گئیاں سی اسی لئی اختصار دے پیش نظر اس دی روایات دے سلسلہ اسناد نو‏ں حذف کر دے صرف آخری راوی یا روایت دے ماخذ نو‏ں ذکر کیتا گیا اے۔ کتاب دی غیر معمولی اہمیت تے مؤلف دے مقام و منزلت دی وجہ تو‏ں اس کتاب دا مختلف زباناں وچ بارہا ترجمہ کیتا جا چکیا اے۔

مؤلف

مفصل مضمون: سید بن طاؤس

سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاؤس، والد دی طرف تو‏ں امام حسن مجتبیؑ تے والدہ دی طرف تو‏ں امام سجادؑ دی ذریت تو‏ں نيں۔ آپ 15 محرم 589 ہجری نو‏ں عراق دے شہر حِلّہ وچ پیدا ہوئے۔ آپ نے ابتدائی تعلیم اپنے والد تے جدّ ورام بن ابی فراس تو‏ں حاصل کیتی۔

سید ابن طاؤس حلہ دے اساتذہ تو‏ں ضروری تعلیم حاصل کرنے دے بعد دیگر شہراں دے علما تو‏ں کسب فیض کرنے دی غرض تو‏ں سفر اُتے نکل پڑے۔

اپنے زمانے دے علما، اکابرین تے بزرگاں تو‏ں باقاعدگی کینال استفادہ کردے ہوئے آپ علم و ادب تے معنویت دے اعلیٰ مقام اُتے فائز ہو گئے۔ اک مسلمہ استاد دے طور اُتے آپ نے وڈی تعداد وچ شاگرداں دی تربیت کیتی۔ سید ابن طاؤس نے اپنے بعد 50 تالیفات بطور یادگار چھوڑی نيں کہ جن وچو‏ں زيادہ تر دا تعلق دعا تے زيارت تو‏ں اے۔

سید علی بن طاؤس نے 75 سال دی عمر وچ سنہ 664 ہجری نو‏ں بغداد وچ وفات پائی۔ آپ دا جسد خادی نجف اشرف لے جایا گیا تے حرم امیرالمؤمنینؑ وچ دفن ہوئے۔

کتاب دا نام

اس کتاب دے کئی نام منقول نيں۔ نام دے اختلاف دا تعلق نسخاں دے اختلاف تے خود مؤلف تو‏ں اے کیونکہ انہاں نے اس کتاب نو‏ں مختلف ناماں تو‏ں موسوم کیتا سی یا اک ہی نام وچ مختلف تبدیلیاں دی نيں۔ کتاب دے قلمی نسخاں دے حوالے تو‏ں اس دے نام حسب ذیل نيں:

1. اللھوف علی قتلی الطفوف
2. الملھوف علی قتلی الطفوف
3. الملھوف علی قتل الطفوف
4. اللھوف فی قتلی الطفوف
5. الملھوف علی أھل الطفوف

6. المسالک فی مقتل الحسین علیہ السّلام: اس نام دی وجہ، مؤلف دا کتاب دے مقدمے وچ یہ جملہ اے کہ "وچ نے اس نو‏ں تین مسالک دی بنیاد اُتے وضع کیتا اے"۔

آقا بزرگ طہرانی نے "الذریعہ"، میں اللھوف علی قتلی الطفوف نو‏ں دوسرے ناماں تو‏ں مشہور تر گردانیا اے۔

تألیف دا اسلوب

مؤلف نے اختصار کینال واقعۂ عاشورا بیان کرنے دی غرض تو‏ں احادیث نو‏ں اس طرح مرتّب کیتا اے کہ اک منظم روداد دی تصویر کشی ہو۔ انہاں نے تکراری روایات تے متفرق روایات تو‏ں اجتناب کیتا اے تاکہ قاری اک تاریخی روداد تے واقعے تو‏ں آگاہ ہو نہ کہ منقول روایات تو‏ں۔

کتاب دے مندرجات

لھوف ذیل دے عناوین اُتے مشتمل اے:

• مقدمے یا دیباچے وچ واقعۂ عاشورا دی عظمت، امام حسینؑ دی منزلت، آپؑ اُتے گریہ و عزاداری دے آثار و برکات دی طرف اشارہ کیتا گیا اے۔
• مسلک اول: کتاب دے اس حصے وچ واقعۂ عاشورا تو‏ں پہلے دے واقعات ’’ولادت امامؑ تو‏ں وقائع عاشورا تک‘‘ بیان کیتے گئے نيں۔
• مسلک دوم: یہ حصہ روز عاشورا دے وقائع ـ صبح تو‏ں امامؑ دی شہادت تک ـ اُتے مشتمل اے۔
• مسلک سوم: اس حصے وچ شہادت امامؑ دے بعد دے واقعات موضوع بنائے گئے نيں جن دا آغاز شہداء دے سراں تے اسیران اہل بیتؑ دی کوفہ روانگی تو‏ں تے اختتام ان دی مدینہ واپسی اُتے ہوندا اے۔

کتاب دی خصوصیات

اس دے باوجود دے کتاب لھوف نو‏ں اسناد دے حذف کیتے جانے تے داستانی شکل دیے جانے دی وجہ تو‏ں ضعیف کہیا گیا اے لیکن اس دی اک ااساں خصوصیت یہ اے کہ اس کتاب وچ مبالغہ آرائی تو‏ں پرہیز کیتا گیا اے جبکہ اس موضوع اُتے لکھیاں گئیاں بعض کتاباں وچ مبالغہ آرائیاں دی گئی نيں۔

اس کتاب وچ بہت ااساں تے منفرد مسائل بیان کیتے گئے نيں جو سابقہ مقاتل وچ بیان نئاں ہوئے نيں۔ منجملہ:

بنو ہاشم دے نام امام حسینؑ دے خط وچ، امامؑ دا یہ جملہ کہنا کہ ان اللہ شاء ان یرانی قتیلاً (خدا نے مجھے مقتول دیکھنا چاہا اے) تے بہت سی دیگر روایات تے علااوہ ازاں شیعہ اعتقادات جیتو‏ں "امام دا علم غیب"، اس بات دا سبب بنے نيں کہ سید نے ان روایات نو‏ں تاریخی قرار دتا تے انئاں اپنی کتاب وچ نقل کیتا اے۔۔

فارسی تے اردو تراجم

کتاب دی مقبولیت دی بنا اُتے اس دا کئی بار ترجمہ ہو چدا اے۔ بعض تراجم دے عناوین و مترجمین دے نام حسب ذیل نيں:

• فیض الدموع:، بقلم آقا محمد ابراہیم نواب تہرانی المعروف بہ بدائع نگار (ولادت 1240 وفات 1299 ھ)، سال ترجمہ: سنہ 1286 ھ۔
• لجہ الألم فی حجہ الأمم: مترجم میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی، سال 1311 ہجری۔
• اللھوف:، مترجم محمد طاہر بن محمد باقر موسوی دزفولی بسال 1321 ہجری۔
• دمع ذروف:، ترجمہ بقلم سید محمد حسین ہندی (متوفٰی 1355 ھ) بزبان اردو۔
• زندگانی ابا عبد اللہ:، مترجم سید محمد صحفی، سنہ 1375 ہجری شمسی۔
• اللھوف:، مترجم: احمد بن سلامہ نجفی۔
• آہ سوزان بر مزار شہیدان:، مترجم سید احمد فہری۔
• وجیزۃ المصائب:، مترجم: ضیاء الدین مہدی بن داؤد المتخلص بہ ذوقی۔
• ترجمہ بقلم سید ابو الحسن میر ابو طالبی۔

اللھوف دے قلمی نسخے

یہ کتاب اہمیت و اعتبار نیز روش تالیف دی لطافت دی وجہ تو‏ں نسخہ نگاراں دے نزدیک بہت مقبول ہوئی کیونکہ علما نو‏ں اس دی ضرورت سی چنانچہ اس دے قلمی نسخے بکثرت دنیا بھر وچ دیکھے جاسکندے نيں؛ منجملہ:

1. قم دے کتب خانہ آیت اللہ مرعشی نجفی وچ نمبر 6068، بعنوان رسالۂ سوم کاتب محمّد تقی بن آقا محمّد صالح، تاریخ کتابت 1303 ہجری، (کتاب) فہرست کتب خانہ ج16، ص70۔
2. وہی کتب خانہ، مجموعہ نمبر 7520، رسالۂ سوم، کتابت بقلم طالب بن محمّد طالب مازندرانی، تاریخ کتابت 1119 ہجری، فہرست کتب خانہ ج19، ص327۔
3. کتب خانۂ ملک، تہران نمبر 6069 تاریخ کتابت 1052۔
4. کتب خانۂ مجلس شورائے اسلامی، تہران، مجموعہ نمبر 3815 دے ضمن وچ مندرج، تاریخ کتابت 1101 ہجری۔
5. کتب خانۂ مجلس شورائے اسلامی، تہران، مجموعہ نمبر 4826 تاریخ کتابت گیارہواں صدی ہجری۔
6. کتب خانۂ امام رضا(ع)، مشہد، نمبر 6712 تاریخ تحریر: 1091 ہجری۔
7. کتابخانہ رضویّہ ایضا نمبر 13671 تاریخ کتابت 1202 یا یا 1220 ہجری۔
8. وہی کتب خانہ، مشہد، نمبر 2132 تاریخ کتابت 1233 ہجری۔
9. وہی کتب خانہ، مشہد، نمبر 8874 تاریخ دے بغیر۔
10. وہی کتب خانہ، مشہد، نمبر 8124 تاریخ دے بغیر۔
11. وہی کتب خانہ، مشہد، نمبر 15317 بقلم ابو الحسن اصفہانی تاریخ کتابت 1117 ہجری۔
12. نیز کتب خانہ برلن نمبر 912 تاریخ کتابت 1020 ہجری۔

نشر و اشاعت

یہ کتاب بارہا تہران، لبنان دے شہراں صیدا و بیروت، ہندوستان دے شہر بمبئی، عراق دے شہر نجف تے ایران دے شہراں قم تے تبریز ميں زیور طبع تو‏ں آراستہ ہوئی اے۔

اللھوف دے بارے وچ مشاہیر دے اقوال

• شیخ جعفر شوشتری:

جان لو کہ مرثیاں دے نقل دے حوالے تو‏ں اس تو‏ں زیادہ معتبر کوئی کتاب نئاں اے؛ جلالت قدر دے لحاظ تو‏ں اس دے مؤلف سید ابن طاؤس جیسی شخصیتاں کم نيں۔

• شہيد محراب آيت اللہ محمد علی قاضی طباطبائی:

سید ابن طاؤس دی منقولہ روایات بہت زيادہ قابل اعتماد نيں؛ کتب مقاتل وچ کوئی وی کتاب اعتبار و اطمینان دے لحاظ تو‏ں ان دی کتاب [اللoوف] دے پائے تک نئاں پہنچندی۔

• رہبر انقلاب اسلامی ایران آیت اللہ سید علی خامنہ ای:

یہ بہت معتبر مقتل اے، اس دے مؤلف فقیہ، عارف، بزرگ، بہت سچے، موثق تے سب دے نزدیک قابل احترام نيں … خود ادیب تے شاعر نيں؛ اللھوف تو‏ں پہلے وی مقاتل سن؛ ان دے استاد شیخ نجم الدین جعفر بن نما، المعروف بہ ابن نما دا وی مقتل اے، شیخ طوسی نے وی مقتل لکھا اے دوسراں نے وی مقتل لکھے نيں لیکن اللھوف دے آنے دے بعد دوسرے مقاتل متاثر ہوئے بغیر نہ رہ سدے؛ یہ بہت اچھا مقتل اے۔ اس دی عبارات بہت اچھی، دقیق تے مختصر نيں۔

• استاد علی دوانی:

لھوف، یا ملھوف فی قتلی الطفوف اک مختصر سی کتاب اے جس دے مؤلف سید رضي الدین علی بن طاؤس حلی نيں۔ گویا انہاں نے یہ کتاب ایام شباب وچ لکھی اے؛ اس دے باوجود یہ بہت ااساں مآخذ تے معتبر مقاتل وچو‏ں اک اے۔

حوالے

مآخذ

• سید بن طاووس، لھوف، تہران، جہان، 1348 ہجری شمسی۔
• سید بن طاووس، لھوف، ترجمہ سيد ابوالحسن مير ابوطالبى‏، قم، دلیل ما، 1380 ہجری شمسی۔
• مرکز تحقیقات علوم اسلامی، نرم افزار سیرہ معصومان۔
• موسوی دزفولی، محمد طاہر بن محمد باقر، ترجمہ لھوف، نشر مؤمنين، 1379‏ہجری شمسی۔
• قاضي تبريزي، سيد محمدعلي، تحقيق دربارہ روز اربعين، ، چاپ ميہن، تبريز۔
• خامنہ ای، سید علی، خطبہ ہاي نماز جمعہ، 18/2/1377 ہجری شمسی۔
• دواني، علي، نقد و بررسي مقاتل موجود، ، انتشارات دانشگاہ امام حسين علیہ السلام، تہران، 1374‏ہجری شمسی۔