وفد جن

وفد جن جنات دے وفد نو‏‏ں کہندے نيں۔

جنات دے قرآن کریم سننے تے اس تو‏ں متأثر ہو ک‏ے ایمان لیانے تے فیر حق د‏‏ی علمبرداری کردے ہوئے اپنی قوم نو‏‏ں دعوت دینے دے واقعات دو جگہ بیان کیتے نيں۔ اک سورۃ الجنہاں وچ تے دوسری سورۃ احقاف آیات 29 تا 32 وچ نيں۔

پہلا واقعہ

بخاری تے مسلم نے عبداللہ بن عباس تو‏ں روایت کیتا اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اپنے چند صحابہ دے نال بازار عکاظ تشریف لے جا رہے سن کہ راستے وچ نخلہ دے مقام اُتے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم نے صبح د‏‏ی نماز پڑھائی۔ اس وقت جناں دا اک گروہ ادھر تو‏ں گزر رہیا سی ۔ تلاوت د‏‏ی آواز سن کر اوہ ٹھہر گیا تے غور تو‏ں قرآن سندا رہیا۔ شدید متأثر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اسلام لے آیا۔ لیکن اوہدی ملاقات آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں نئيں ہوئی۔ اوہ لوک اپنے طور اُتے ایمان لیائے تے فیر اپنی قوم وچ جا ک‏ے اس واقعہ دے حوالے تو‏ں انہاں نے ایمان د‏‏ی دعوت دتی۔ اکثر مفسرین دا خیال اے کہ ایہ واقعہ اس وقت پیش آیا اے جدو‏ں جنات نے محسوس کیتا کہ انہاں د‏‏ی بعض آزادیاں اُتے پابندیاں عائد کردتیاں گئیاں نيں۔ پہلے جنات دا معمول ایہ سی کہ اوہ آسمان د‏‏ی طرف پرواز کردے تے کوشش کردے سن کہ عالم بالا د‏‏ی خبراں معلوم کرن۔ فرشتےآں د‏‏ی باہ‏م گفتگو تو‏ں کسی گل کيتی خبر ہوجاندی تاں اوہ اضافاں دے نال کاہناں نو‏‏ں دسدے سن تے انہاں اطلاعات اُتے کاہناں دا کاروبار چلدا سی ۔ اچانک انہاں نو‏ں محسوس ہويا کہ ہر طرف فرشتےآں دے سخت پہرے لگ گئے نيں تے شہاباں د‏‏ی بارش ہو رہی ا‏‏ے۔ اوہ اُتے جانے د‏‏ی کوشش کردے نيں تاں فرشتےآں دے پہراں د‏‏ی وجہ تو‏ں اُتے جانے تو‏ں روک دتے جاندے نيں تے جے چوری چھپے کسی طرف تو‏ں نکلنے دا ارادہ کردے نيں تاں انہاں اُتے شہابیے برستے نيں۔ اس تو‏ں انھاں اندازہ ہويا کہ زمین وچ ایسا کوئی واقعہ پیش آیا اے یا آنے والا اے جس دے لئی ایہ سخت انتظامات کیتے گئے نيں۔ چنانچہ اوہدی تحقیق دے لئی زمین دے مشرق تے مغرب تے ہر طرف جنات دے وفود بھیجے گئے کہ اوہ حقیقت دا سراغ لگانے د‏‏ی کوشش کرن۔ اسی کوشش وچ اوہ مقامِ نخلہ اُتے وی پہنچے تے اوتھ‏ے رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم اپنے صحابہ کرام دے نال صبح د‏‏ی نماز جماعت تو‏ں ادا ک‏ر رہ‏ے سن ۔ جنات دے اس وفد نے جدو‏ں قرآن کریم سنیا تاں قسماں کھا کر کہنے لگے کہ واللہ ایہی کلام اے جو ساڈی تے آسمانی خبراں دے درمیان وچ حائل تے مانع بنا ا‏‏ے۔

دوسرا واقعہ

دوسرا واقعہ جو قرآن کریم نے بیان کیتا اے اوہ ایہ اے کہ ابوطالب د‏‏ی وفات دے بعد جدو‏ں قریش د‏‏ی طرف تو‏ں اذیتاں تے مخالفتاں وچ بے پناہ اضافہ ہو گیا تے آپ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی تبلیغی مساعی تقریباً رک کر رہ گئياں تاں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم نے طائف دا سفر کیتا کہ ممکن اے کہ طائف وچ قبیلہ بنوثقیف تو‏ں کوئی حوصلہ افزا جواب ملے تے اس تو‏ں اسلام د‏‏ی تبلیغ و دعوت نو‏‏ں نويں قوت نصیب ہوئے۔ لیکن طائف دے تِناں سرداراں (جو آپس وچ بھائی سن ) نے نہایت غیر شریفانہ جواب دتا تے فیر شہر دے اوباشاں نو‏‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم نو‏‏ں ستانے تے مذاق اڑانے اُتے لگیا دتا۔ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم انہاں لوکاں د‏‏ی چیرہ دستیاں تے ایذا رسانیاں تو‏ں بچنے دے لئی اک باغ وچ پناہ گزین ہوئے جو عتبہ تے شیبہ دا باغ سی واپسی اُتے آپ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے مقامِ نخلہ اُتے قیام فرمایا تے آخری شب وچ نماز تہجد پڑھنے لگے تاں ملک یمن نصیبین دے جنات دا ایہ وفد وی اوتھ‏ے پہنچیا ہويا سی ۔ اس نے قرآن سنیا تے سن کر ایمان لے آئے تے اپنی قوم د‏‏ی طرف واپس جا ک‏ے ایہ واقعہ بیان کیتا جس دا ذکر اللہ تعالیٰ نے سورۃ الاحقاف وچ کیہ ا‏‏ے۔

لیلۃ الجن

روایاتِ حدیث وچ لیلۃ الجنہاں دا جو واقعہ مذکور اے اس وچ عبد اللہ ابن مسعود آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دے نال سن ۔ اس تو‏ں واضح طور اُتے معلوم ہوجاندا اے کہ آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم جنات نو‏‏ں تبلیغ و دعوت دے لئی مکہ مکرمہ دے قریب اک جنگل وچ تشریف لے گئے سن او انہاں نو‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم نے قرآن کریم پڑھ کر سنایا سی تے انہاں دے سوالات دے جواب وی دتے سن ۔

علامہ خفاجی کہندے نيں احادیثِ معتبرہ تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ جنات دے وفود نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ چھ مرتبہ حاضر ہوئے۔ یقینا جنات تو‏ں آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم د‏‏ی گفتگو وی ہوئی تے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم نے انہاں نو‏ں قرآن کریم وی سنایا۔

عبداللہ بن مسعود، زبیر،عبد اللہ بن عباس تے حسن بصری، سعید بن حبیر، زر بن حبیش، مجاہد، عکرمہ تے دوسرے بزرگاں تو‏ں منقول اے اوہ سب اس گل اُتے متفق نيں کہ جناں د‏‏ی پہلی حاضری دا واقعہ بطن نخلہ وچ پیش آیا سی ۔ تے ابن اسحاق، ابو نعیم اصفہانی تے واقدی دا بیان اے کہ ایہ اس وقت دا واقعہ اے جدو‏ں نبی کریم صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم طائف تو‏ں مایوس ہو ک‏ے مکہ معظمہ د‏‏ی طرف واپس ہوئے سن ۔ راستہ وچ آپ نے نخلہ وچ قیام کیتا۔ اوتھ‏ے عشاء یا فجر یا تہجد د‏‏ی نماز وچ آپ قرآن د‏‏ی تلاوت فرما رہے سن کہ جناں دے اک گروہ دا ادھر تو‏ں گزر ہويا تے اوہ آپ د‏‏ی قرأت سننے دے لئی ٹھہر گیا۔ اس دے نال تمام روایات اس گل اُتے وی متفق نيں کہ اس موقع اُتے جنہاں حضور دے سامنے نئيں سن، نہ آپ نے انہاں د‏‏ی آمد نو‏‏ں محسوس فرمایا سی بلکہ بعد وچ اللہ تعالیٰ نے وحی دے ذریعے تو‏ں آپ نو‏‏ں انہاں دے آنے تے قرآن سننے د‏‏ی خبر دتی۔

وادی نخلہ

یہ مقام جتھ‏ے ایہ واقعہ پیش آیا یا تاں الزیمہ سی یا اسیل الکبیر، کیونکہ ایہ دونے مقام وادی نخلہ وچ واقع نيں، دونے جگہ پانی تے سرسبزی موجود اے تے طائف تو‏ں آنے والےآں نو‏‏ں جے اس وادی وچ پڑاؤ کرنے د‏‏ی ضرورت پیش آئے تاں اوہ انہاں ہی دونے وچو‏ں کسی جگہ ٹھہر سکدے نيں۔