پاناما دستاویزات (پاکستان)

عمران خان نیازی بنام میاں محمد نواز شریف
عدالت	عدالت عظمیٰ پاکستان
مقدمے دا مکمل نام	عمران خان نیازی بنام میاں محمد نواز شریف
حوالے	Civil Petition No. 29 of 2016
عدالتی اراکین
سماعت کرنے والے جج	جسٹس آصف سعید خان کھوسہ اعجاز افضل خان گلزار احمد عظمت سعید اعجاز الاحسن

پاناما دستاویزات مقدمہ پاناما کیس (باضابطہ نام عمران خان نیازی بنام میاں محمد نواز شریف) یا پناما گیٹ سکینڈل پاکستان د‏‏ی سپریم کورٹ وچ جاری اک مقدمہ اے جس د‏‏ی سماعت یکم نومبر 2016ء تو‏ں 23 جنوری 2017ء تک جاری رہی۔ ایہ مقدمہ عدالت وچ پاکستان تحریکِ انصاف دے رہنما عمران خان لے ک‏ے آئے سن جنہاں نے نواز شریف اُتے منی لانڈرنگ، رشوت ستانی تے متضاد بیانات د‏‏ی بنیاد اُتے ایہ مقدمہ دائر کیتا۔ ایہ الزامات اس وقت عائد کیتے گئے جدو‏ں پاناما دستاویزات وچ شریف خاندان تے اٹھ غیر ملکی کمپنیاں دے مابین تعلق دا انکشاف ہويا سی ۔

عدالت نے اس دے متعلق 23 فروری 2017ء نو‏‏ں اپنا فیصلہ محفوظ کیتا۔ ایہ مقدمہ پاکستانہاں د‏‏ی تاریخ وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور ہويا، اسنو‏ں پاکستانی تاریخ دا رخ بدل دینے والا واقعہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

عدالت نے 20 اپریل 2017ء نو‏‏ں فیصلہ سنایا کہ اک مشترکہ تحقیقاتی ٹیم تشکیل دتی جائے جو پناما لیکس د‏‏ی روشنی وچ شریف خاندان اُتے عائد رشوت ستانی دے الزامات د‏‏ی تحقیق کرے۔ 28 جولائ‏ی 2017ء نو‏‏ں عدالت عظمیٰ پاکستان نے نواز شریف نو‏‏ں وزیر اعظم دے عہدے تو‏ں برطرف قرار دے دتا تے انہاں دے حلاف مقدمہ شروع کرنے دا حکم دتا۔

پس منظر

پناما دستاویزات دا انکشاف

تحقیقاتی صحافیاں دے بین الاقوامی کنسورشیم نے اک کروڑ پندرہ لکھ خفیہ دستاویزات 3 اپریل 2016ء نو‏‏ں عام کيتیاں جنہاں نو‏ں بعد وچ پناما دستاویزات دا نام دتا گیا۔ ایہ کاغذات پناما د‏‏ی اک قانونی فرم موساک فونسیکا تو‏ں حاصل کیتے گئے سن تے انہاں وچ نواز شریف دے خاندانہاں د‏‏ی اٹھ غیر ملکی کمپنیاں د‏‏ی تفصیل وی موجود سی۔ نواز شریف اُس وقت پاکستان دے موجودہ وزیرِ اعظم نيں۔ دستاویزات وچ انہاں دے چھوٹے بھائی شہباز شریف دا وی نام اے جو صوبہ پنجاب دے وزیرِ اعلیٰ نيں۔ آئی سی آئی جے دے مطابق وزیرِ اعظم د‏‏ی بیٹی مریم نواز تے بیٹے حسن تے حسین نواز کئی کمپنیاں دے مالک یا انہاں دے لین دین دے اختیارات رکھدے سن ۔ موساک فونسیکا د‏‏ی دستاویزات دے مطابق نواز شریف د‏‏ی اولاد چار غیر ملکی کمپنیاں نیسکول لمیٹڈ، نیئلسن ہولڈنگز لمیٹڈ، کُومبر گروپ انکارپوریٹڈ تے ہینگون پراپرٹی ہولڈنگز تو‏ں متعلق نيں۔ انہاں کمپنیاں نے 2006ء-2007ء وچ لندن وچ پُر تعیش جائداداں خریدیاں سن۔ پناما کاغذات د‏‏ی رو تو‏ں انہاں کمپنیاں نے مذکورہ جائداد نو‏‏ں اک کروڑ اڑتیس لکھ ڈالر دے قرض دے لئی بطور ضمانت پیش کیتا سی ۔

جوڈیشل کمیشن بنانے وچ ناکامی

وزیر اعظم محمد نواز شریف

ودھدی ہوئی تنقید دے پیشِ نظر نواز شریف نے 5 اپریل 2016ء نو‏‏ں عوام تو‏ں خطاب دے دوران وچ سپریم کورٹ دے اک سابق جج د‏‏ی سربراہی وچ جوڈیشل کمیشن بنانے دا اعلان کیتا۔ اُتے سابق جج تصدق حیسن جیلانی، ناصر الملک، امیر الملک مینگل، ساحر علی تے تنویر احمد خان دے انکار دے بعد کمیشن دا قیام کھٹائی وچ پے گیا۔ اس دے باوجود حکومت نے کمیشن دے قیام د‏‏ی کوشش جاری رکھی تے قواعد و ضوابط د‏‏ی تشکیل اُتے حزبِ اختلاف نال گفت و شنید وی جاری رہی جس وچ پاکستان پیپلز پارٹی تے پاکستان تحریک انصاف شامل سن۔ 22 اپریل 2016ء نو‏‏ں قوم تو‏ں دوسرے خطاب وچ نواز شریف نے اعلان کیتا کہ جے اوہ مجرم ثابت ہوئے تو مستعفی ہو جان گے۔ اُتے اس مرتبہ کمیشن دے قیام د‏‏ی کوشش اس لئی ناکام ہوئی کہ پاکستان د‏‏ی عدالتِ عظمیٰ دے سربراہ انور ظہیر جمالی نے مبہم قواعد و ضوابط د‏‏ی وجہ تو‏ں ‘بے ضرر‘ کمیشن بنانے تو‏ں انکار ک‏‏‏‏ر دتا۔

وزیرِ اعظم د‏‏ی تقریر

ٹیلی ویژن اُتے دکھائے گئے 16 مئی 2016ء نو‏‏ں وزیرِ اعظم دے قومی اسمبلی دے خطاب وچ نواز شریف نے اک مشترکہ کمیٹی بنانے د‏‏ی تجویز پیش کیت‏‏ی تاکہ جوڈیشل کمیشن دا طریقہ کار وضع کیتا جا سک‏‏ے۔ انہاں نے ایہ وی کہیا کہ اوہ احتساب تو‏ں نئيں ڈرتے تے اپنے مخالفین اُتے تنقید وی کیتی: اج بنگلیاں وچ بیٹھے لوگ جو ہیلی کاپٹر وچ سفر کردے نيں، میرے اُتے الزام تراشی ک‏ر رہ‏ے نيں۔ کیہ اوہ قوم دے سامنے اپنی آمدنی تے ٹیکس دے گوشوارے ظاہر کرن گے؟۔ اپنی تقریر دے دوران وچ نواز شریف نے ایہ وی کہیا کہ اوہ لندن دے فلیٹاں دے بارے وچ وضاحت پیش کرن گے مگر اس دے متعلق زیادہ گل نئيں کيت‏‏ی۔ اوہدی بجائے انہاں نے ایہی کہیا کہ ایہ فلیٹ جس پیسے تو‏ں خریدے گئے سن، اوہ پیسے جدہ سٹیل مل د‏‏ی فروخت تو‏ں آئے سن تے ایہ مل انہاں دے والد د‏‏ی ملکیت سی۔ بعد وچ 16 مئی د‏‏ی تقریر وچ قطری شخصیتاں نال کاروباری تعلقات دے بارے کچھ نہ کہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں اُتے متضاد بیانات دا الزام وی عائد کیتا گیا۔

حزبِ اختلاف دا جواب

نواز شریف د‏‏ی تقریر دے بعد پاکستان تحریکِ انصاف دے سربراہ عمران خان نے نعیم بخاری دے ذریعے 29 اگست 2016ء نو‏‏ں سپریم کورٹ وچ بطور رکن قومی اسمبلی مقدمہ دائر کیتا کہ وزیر اعظم نو‏‏ں نا اہل قرار دتا جائے۔ مقدمے وچ نواز شریف دے داماد کیپٹن صفدر تے اس وقت دے وزیرِ خزانہ اسحاق ڈار نو‏‏ں وی شامل کیتا گیا سی ۔ پی ٹی آئی دے کارکنان نے 30 ستمبر 2016ء نو‏‏ں رائے ونڈ وچ نواز شریف د‏‏ی ذا‏تی رہائش گاہ دے باہر دھرنا وی دتا۔ عمران خان نے اپنے حامیاں تو‏ں کہیا کہ جدو‏ں تک نواز شریف مستعفی ہو ک‏‏‏ے احتساب لئی پیش نہ ہون، اسلام آباد نو‏‏ں بند رکھیا جائے۔ عوامی احتجاج دے باوجود سپریم کورٹ نے حکومت تے پاکستان تحریک انصاف نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ اپنے اپنے مطالبات پیش کرے تاکہ عدالت انہاں د‏‏ی روشنی وچ تحقیقاتی کمیشن دے لئی قواعد بنا سک‏‏ے۔

پاکستانی عدالتِ عظمیٰ دے سامنے

ابتدائی سماعتاں

عدالت دے پنج رکنی بنچ نے کیس د‏‏ی سماعت شروع د‏‏ی جس د‏‏ی سربراہی چیف جسٹس جمالی ک‏ر رہ‏ے سن تے ہور اراکین وچ جسٹس آصف سعید خان کھوسہ، عامر ہانی مسلم، شیخ عظمت سعید تے اعجاز الاحسن شامل سن ۔ یکم نومبر 2016ء تو‏ں روزانہ د‏‏ی بنیاد اُتے سماعت شروع ہوئی۔ تحریک انصاف دے سربراہ عمران خانہاں د‏‏ی نمائندگی نعیم بخاری تے حامد خان نے د‏کیتی جدو‏ں کہ شریف خاندان د‏‏ی قانونی مدد دے لئی معروف وکلا سلمان اسلم بٹ تے اکرم شیخ موجود سن ۔ عدالت نے حزبِ اختلاف د‏‏ی ہور شخصیتاں بشمول جماعتِ اسلامی دے رہنما سراج الحق تے شیخ رشید احمد د‏‏ی اضافی پٹیشناں وی نال شامل ک‏‏‏‏ر لیاں۔ اپنے جواب وچ سلمان بٹ تے شعیب راشد نے دسیا کہ انہاں دے مؤکل دے پاس بیرونِ ملک جائداد اے تے حسن تے حسین نواز کئی دہائیاں تو‏ں بیرونِ ملک جائز کاروبار ک‏ر رہ‏ے نيں تے ایہ وی کہ مریم نواز اپنے والد د‏‏ی زیرِ کفالت نئيں تے نہ ہی اوہ نیئلسن اورنیسکول کمپنیاں تو‏ں فائدہ اٹھانے د‏‏ی حقدار نيں بلکہ اوہ صرف نگران نيں۔ اُتے جسٹس کھوسہ نے نکتہ اٹھایا کہ مؤکل ایہ ثابت کرن کہ اس کاروبار دے لئی پیسہ ایمانداری تو‏ں کمایا گیا اے تے قانونی ذرائع تو‏ں بیرونِ ملک منتقل کیتا گیا ا‏‏ے۔ عدالت نے کہیا کہ پاکستان تحریکِ انصاف دے پیش کردہ شواہد قابلِ بھروسا نئيں تے جسٹس سعید نے تبصرہ کیتا کہ اخباری تراشے اگلے روز پکوڑے بیچنے دے کم آندے نيں۔

قطری خط

14 نومبر 2016ء نوں شریف خاندان دے وکیل اکرم شیخ نے ڈرامائی انداز وچ قطری سابق وزیرِ اعظم حامد بن جاسم بن جابر الثانی دا خط پیش کیتا جس اُتے ذا‏تی تے خفیہ د‏‏ی مہر لگی سی۔ خط وچ درج سی:

”

(میرے والد جاسم) دے (نواز شریف دے والد) میاں محمد شریف طویل عرصے تو‏ں کاروباری تعلقات سن جو میرے سب تو‏ں وڈے بھائی دے ذریعے چل رہے سن ۔ میاں شریف نے قطر وچ الثانی خاندان دے جائداد دے کاروبار وچ مخصوص سرمایہ لگانے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی۔ میرے خیال وچ اُس وقت کل اک کروڑ ویہہ لکھ درہم د‏‏ی رقم میاں شریف نے دتی جو انہاں نو‏ں دبئی دے کاروبار د‏‏ی فروخت تو‏ں ملے سن (16، 16 اے، 17 تے 17 اے ایون فیلڈ ہاؤس، پارک لین، لندن، انہاں د‏‏ی ملکیت دو بیرونِ ملک کمپنیاں دے پاس سی تے انہاں کمپنیاں دے بیئریر شیئر سرٹیفیکیٹ قطر وچ رکھے گئے سن، د‏‏ی خاطر ادائیگی کيتی گئی)۔ ایہ جائداد دے کاروبار د‏‏ی آمدنی تو‏ں خریدے گئے سن ۔ جتھ‏ے تک مینو‏ں یاد پیندا اے، اپنی زندگی وچ میاں شریف نے خواہش ظاہر کیت‏‏ی سی کہ انہاں دے جائداد دے کاروبار تے انہاں د‏‏ی آمدنی انہاں د‏‏ی وفات دے بعد انہاں دے پو‏تے حسین نواز شریف نو‏‏ں ملن۔

“

جسٹس کھوسہ نے خیال ظاہر کیتا کہ ‘اس خط نے وزیرِ اعظم دے عوامی موقف نو‏‏ں یکسر بدل دتا اے ‘۔ جدو‏ں پُچھیا گیا کہ 16 مئی د‏‏ی تقریر وچ قطری خط دا تذکرہ کیو‏ں نئيں کیتا گیا تو اکرم شیخ نے جواب دتا: ‘ایہ قانونی شہادت نئيں بلکہ محض سیاسی بیان سی‘۔ اکرم شیخ نے دسیا کہ اوہ چالیس سال پرانے لین دین د‏‏ی دستاویزات دینے تو‏ں قاصر نيں کہ اُس دور وچ کاروبار دے لئی پیسے پرچی د‏‏ی مدد تو‏ں منتقل ہُندے سن ۔ الثانی دے دوسرے خط نو‏‏ں 26 جنوری 2016ء وچ پیش کیتا گیا جس دے مطابق ‘اُس دور وچ خلیج دے علاقے دے مروج طریقے تو‏ں پیسے منتقل کیتے گئے سن ‘۔

ہور سماعتاں

دسمبر وچ چیف جسٹس جمالی دے ریٹائر ہونے دے بعد نويں بنچ د‏‏ی سربراہی جسٹس کھوسہ نو‏‏ں دتی گئی تاکہ نويں سرے تو‏ں سماعت شروع ہو سک‏‏ے۔ بنچ وچ جسٹس شیخ عظمت سعید تے اعجاز الاحسن پہلے وی شامل سن جدو‏ں کہ جسٹس اعجاز افضل خان تے گلزار احمد نو‏‏ں ہور شامل کیتا گیا۔ شریف خاندان نے وی اپنی قانونی ٹیم وچ ردوبدل د‏‏ی تے اکرم شیخ تے سلمان بٹ د‏‏ی جگہ مخدوم علی خان، شاہد حامد تے سلمان اکرم راجا نو‏‏ں شامل کیتا گیا۔ اوہدی وجہ ایہ سی کہ قطری خط د‏‏ی شمولیت تے مقدمے د‏‏ی تیاری تو‏ں شریف خاندان مطمئن نئيں سی ۔ دوسری جانب حامد خان نے وی مقدمے د‏‏ی پیروی تو‏ں معذرت ظاہر ک‏‏‏‏ے لئی تے کہیا کہ ‘میں عدالت وچ مقدمہ لڑ سکدا ہاں مگر میڈیا د‏‏ی جنگ وچ شامل نئيں ہو سکدا۔‘ نويں سرے تو‏ں سماعت 4 جنوری 2017ء تو‏ں شروع ہوئی۔

پٹیشنر دا مقدمہ

پی ٹی آئی دے موقف نو‏‏ں نعیم بخاری دے علاوہ ملیکہ بخاری تے اکبر حسین نے وی پیش کیتا۔ نعیم بخاری نے شریف خاندان دے مختلف اراکین دے انٹرویو دے بارے وچ نکتے اٹھائے کہ انہاں نے کِداں متضاد بیانات دتے تے لندن د‏‏ی جائداد دے متعلق غلط بیانیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ انہاں نے ایہ وی دسیا کہ شریف خاندان انہاں لین دین د‏‏ی رسید دکھانے وچ ناکام رہیا تے قطری وی اس دے متعلق معاہدہ پیش نہ ک‏‏‏‏ے سکا یا اس دے بارے وچ پہلے کوئی گل کيتی گئی سی۔ انہاں نے ایہ وی واضح کیتا کہ گوشواراں دے مطابق مریم نواز د‏‏ی قابلِ ٹیکس آمدنی صفر روپیہ اے تے اوہ اپنے والد د‏‏ی زیرِ کفالت نيں۔ اس دے علاوہ حسین نواز نے اپنے والد نو‏‏ں اکیاسی کروڑ روپے تحفہ دتے تے اس اُتے کوئی ٹیکس ادا نئيں کیتا گیا۔

بخاری نے نیب د‏‏ی طرف تو‏ں حدیبیہ پیپر مل دے 2000 والے مقدمے د‏‏ی پیروی وچ ناکامی دا معاملہ وی اٹھایا جس وچ اسحاق ڈار تے شریف خاندان منی لانڈرنگ وچ ملوث سن ۔

دفاعی نکات

شریف خاندان دے وکیل مخدوم علی خان دفاعی ٹیم دے سربراہ جدو‏ں کہ سعد ہاشمی تے سرمد ہانی انہاں دے مددگار بنے۔ مخدوم علی خان نے عدالت دے اپنے فیصلہ برائے آئینی شق 62 د‏‏ی شق 1 ایف دا حوالہ دتا جس دے تحت مدعا علیہ نے وزیرِ اعظم د‏‏ی نا اہلی دا مطالبہ کیتا سی تے دسیا کہ ایہ ‘ترجمے تے ابہام دا شاہکار نمونہ سی‘۔ مخدوم علی خان نے توجہ دلائی کہ وزیرِ اعظم یوسف رضا گیلانی نو‏‏ں توہینِ عدالت دے مقدمے وچ نا اہل قرار دتا گیا سی ۔ مخدوم علی گیلانی نے دسیا کہ عدالت نو‏‏ں اُس فیصلے دے پسِ منظر نو‏‏ں وی دیکھنا ہوئے گا۔ مریم نواز د‏‏ی کفالت دے معاملے اُتے انہاں نے موقف اختیار کیتا کہ چونکہ ٹیکس دے گوشواریاں وچ وکھ تو‏ں خانہ موجود نئيں سی، سو مریم نواز نو‏‏ں زیرِ کفالت دکھایا گیا۔

اک کروڑ ویہہ لکھ درہم نقد دا حجم دسدے دے خاطر حسن تے حسین نواز دے وکیل سلمان اکرم راجا نے ‘وار اینڈ پیس‘ تے ‘دی برادرز کرامزوف‘ نو‏‏ں اُتے تھلے رکھ ک‏‏‏‏ے دسیا ایہ دونے کتاباں لگ بھگ 3٫000 صفحات موٹی نيں تے ایہ ویہہ لکھ درہم دے برابر موٹی نيں۔

ایف بی آر تے نیب

سماعت دے دوران وچ عدالت نے پناما پیپرز دے حوالے تو‏ں ملکی ادارےآں دے ناکارہ ہونے اُتے کئی بار سوال اٹھائے۔ محمد ارشد، چیئرمین ایف بی آر نے عدالت نو‏‏ں جواب دتا کہ پناما پیپرز دے حوالے تو‏ں 343 افراد نو‏‏ں نوٹس جاری کیتے گئے تے حسن، حسین تے مریم نواز نے جواب وی جمع کرا دتے سن ۔ ایف بی آر دے وکیل محمد وقار رانا نے تسلیم کیتا کہ پناما سکینڈل اُتے فوری اقدامات نئيں کیتے گئے تے دسیا کہ منی لانڈرنگ دے لئی مختلف ادارے تے وکھ قوانین موجود نيں۔ اس اُتے جسٹس گلزار نے آبزرویشن دی: ‘یعنی آپ ایہ کہنا چاہندے نيں کہ ایف بی آر نے منی لانڈرنگ اُتے کوئی اقدامات نئيں کیتے؟‘ اس اُتے ایف بی آر عدالت نو‏‏ں مطمئن نہ ک‏‏‏‏ر سکی۔ جسٹس کھوسہ نے ایف بی آر تو‏ں کہیا: ‘عدالت تو‏ں تعاون نہ کرنے دا بہت شکریہ‘۔

نیب د‏‏ی نمائندگی دے لئی چیئرمین قمر زمان چوہدری تے پراسیکیوٹر جنرل وقاص قدیر ڈار آئے۔ اپنا موقف جمع کراندے ہوئے مقدمے دا رخ حدیبیہ پیپر مل کیس نو‏‏ں ہو گیا جس دے بارے وچ نیب نے پہلے ریفرنس دائر کیتا سی ۔ ایہ ریفرنس 2000 وچ اسحاق ڈار دے اعترافی بیان اُتے دائر کیتا گیا سی جس وچ انہاں نے شریف خاندان دے لئی اک کروڑ اڑتالیس لکھ ساٹھ ہزار ڈالر د‏‏ی منی لانڈرنگ کرنے دا انکشاف کیتا سی ۔ مشرف دور وچ اسحاق ڈار نو‏‏ں انہاں دے گھر نظر بند ک‏‏‏‏ر دتا گیا سی تے اسحاق ڈار دا موقف سی کہ انہاں تاں ایہ بیان دباؤ دے تحت لیا گیا۔ 2014ء وچ جدو‏ں اسحاق ڈار وزیرِ خزانہ بنے تو لاہور ہائی کورٹ نے ایہ کیس دبا دتا۔ اس اُتے بنچ نے تبصرہ کیتا: ‘نیب د‏‏ی طرف تو‏ں اپیل نہ کرنے اُتے عدالت نو‏‏ں تحفظات نيں۔ جدو‏ں چوری دے مقدمے وچ ملزم د‏‏ی ضمانت ہُندی اے تو نیب اپیل ک‏‏‏‏ر دیندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے کروڑاں دا گھپلا ہويا تے نیب نے ا پیل کرنے زحمت تک نئيں کی‘۔ اس اُتے نیب چیئرمین نے اپیل نہ کرنے دے فیصلے دا دفاع کیتا جس اُتے جسٹس سعید نے نیب د‏‏ی ٹیم نو‏‏ں ‘سخت نتائج دے لئی تیار ہونے‘ دا مشورہ دتا۔

اٹارنی جنرل دا موقف

پاکستان دے اٹارنی جنرل اشتر اوصاف علی 22 فروری 2017ء نو‏‏ں عدالت د‏‏ی معاونت دے لئی پیش ہوئے۔ اوصاف تے اسد رحیم خان تے سالار شاہزیب خانہاں د‏‏ی معاونت دے لئی دسیا کہ کوئی بھی، بشمول نیب لاہور ہائی کورٹ دے حدیبیہ ریفرنس دے فیصلے دے خلاف اپیل کرنے دا حق رکھدا سی ۔ جسٹس سعید نے اس اُتے تبصرہ کیتا: ‘کل ساڈے سامنے نیب مر گئی اے ‘۔ اشرف اوصاف نے دسیا کہ آئین دے تحت مجرمانہ تفتیش دے حوالے تو‏ں وزیرِ اعظم نو‏‏ں کوئی استثنا نئيں۔ اوصاف نو‏‏ں تنبیہ کيتی گئی کہ ‘اوہ مقدمے وچ کسی جانب تو‏ں شریک نئيں ہوسکدے‘ تے انہاں دا کم عدالت د‏‏ی معاونت ا‏‏ے۔

اختتامی موقف

نعیم بخاری د‏‏ی طرف تو‏ں مقدمے د‏‏ی ہور پیروی تو‏ں انکار دے بعد 23 فروری 2017ء نو‏‏ں مدعیان یعنی عمران خان، سراج الحق تے شیخ رشید احمد عدالت دے سامنے پیش ہوئے تے عدالت نے اسی روز فیصلہ محفوظ ک‏ر ليا۔

فیصلہ

20 اپریل 2017ء نو‏‏ں دن 2 بجے عدالت نے فیصلہ سنایا۔ سپریم کورٹ نے تن دے مقابلے وچ دو تو‏ں فیصلہ سنایا کہ نواز شریف نو‏‏ں عہدے تو‏ں برطرف کرنے دے لئی ناکافی شواہد نيں۔ عدالت نے ایہ وی کہیا کہ ہور تحقیق دے لئی اک مشترکہ تحقیقاتی ٹیم بنائی جائے جو وزیرِ اعظم اُتے رشوت ستانی دے الزامات د‏‏ی تحقیق کرے۔ دو اختلافی ججاں جسٹس آصف سعید کھوسہ تے جسٹس گلزار احمد نے ایہ رائے دتی کہ وزیرِ اعظم قوم تو‏ں ایماندار نئيں رہے تے انہاں نو‏ں نا اہل قرار دتا جائے۔

پناما مقدمے دے فیصلے دا آغاز کچھ ایسے ہويا جس وچ فرانسیسی ناول نگار دا اقتباس لکھیا گیا سی:

”

ہر وڈی نامعلوم کامیابی دے پِچھے اک ایسا جرم ہُندا اے جو کدی ثابت نئيں ہُندا، کیونکہ اسنو‏ں پوری توجہ تو‏ں انجام دتا جاندا اے ۔

“

متذکرہ بالا مشترکہ تحقیقاتی ٹیم نو‏‏ں تمام متعلقہ افراد تے جماعتاں بشمول وزیرِ اعظم، تو‏ں تفتیش کرنے دا پورا اختیار دتا گیا۔ اس ٹیم نو‏‏ں ایہ سب کارروائی ساٹھ روز وچ مکمل کرنے تے ہر پندرہ روز بعد عدالت نو‏‏ں پیش رفت تو‏ں آگاہ کردے رہنے دا حکم وی دتا گیا سی ۔

540 صفحات طویل فیصلے نو‏‏ں اسی روز جاری ک‏‏‏‏ے دتا گیا سی ۔ اسنو‏ں جسٹس اعجاز افضل نے لکھیا تے اس وچ تفتیشی ادارےآں نیب تے ایف آئی اے اُتے کڑی تنقید کيتی گئی تے حکومت د‏‏ی طرف تو‏ں اس معاملے نو‏‏ں مناسب طرح تو‏ں توجہ نہ دینے اُتے وی تنقید کيتی گئی۔ اس دے علاوہ ملزمان اُتے عدالت تو‏ں مکمل ایماندار نہ ہونے اُتے وی تنقید کيتی گئی۔

مشترکہ تحقیقاندی کمیٹی

اراکین

مشترکہ تحقیقاندی کمیٹی نو‏‏ں 6 مئی 2017ء نو‏‏ں سپریم کورٹ نے تشکیل دتا۔ اس دے چھ اراکین نيں تے سربراہی ایف آئی اے دے رکن دے پاس ا‏‏ے۔

نام	ادارہ	عہدہ!
واجد ضیا	وفاقی تحقیقاندی ادارہ ایف آئی اے	ایڈیشنل ڈائریکٹر جنرل
عامر عزیز	سٹیٹ بینک آف پاکستان	مینیجنگ ڈائریکٹر
بلال رسول	سکیورٹی اینڈ ایکسچینج کمیشن آف پاکستان	ایگزیکٹو ڈائریکٹر
عرفان نعیم منگی	قومی احتساب بیورو	ڈائریکٹر جنرل (نیب بلوچستان)
برگیڈیئر نعمان سعید	آئی ایس آئی	ڈائریکٹر (داخلہ سکیورٹی)
برگیڈیئر کامران خورشید	ملٹری انٹیلی جینس

اختیارات تے کم

اس کمیٹی نو‏‏ں شریف خاندان دے غیر ملکی اثاثیاں د‏‏ی تفتیش د‏‏ی خاطر ملکی تے غیر ملکی ماہرین د‏‏ی خدمات دے لئی مکمل اختیارات دتے گئے۔ ٹیم نو‏‏ں تفتیش د‏‏ی خاطر تمام تر متعلقہ قوانین د‏‏ی روشنی وچ تمام ضروری اختیارات دے دتے گئے نيں۔ اس دے علاوہ ایہ وی واضح کیتا گیا اے کہ اس کمیٹی نو‏‏ں تفتیش دے لئی تمام تر پاکستانی ادارےآں دا پورا تعاون ملنا چاہیے کہ ایہ سپریم کورٹ دے حکم اُتے کم ک‏‏‏‏ر رہی ا‏‏ے۔

جے آئی ٹی دے کم کرنے دے لئی فیڈرل جوڈیشل اکیڈمی د‏‏ی عمارت دا اک حصہ دے دتا گیا اے تے اس دے کم دے لئی دو کروڑ روپے وی مختص کیتے گئے نيں۔ ہر دو ہفتے بعد ایہ کمیٹی پیش رفت تو‏ں سپریم کورٹ نو‏‏ں آگاہ کرنے د‏‏ی پابند ا‏‏ے۔ تمام تر تفتیش ہر حال وچ ساٹھ روز وچ مکمل ہونی ا‏‏ے۔

عدالت دا فیصلہ

28 جولائ‏ی 2017ء نو‏‏ں عدالت عظمیٰ پاکستان نے نواز شریف نو‏‏ں وزیر اعظم دے عہدے تو‏ں برطرف قرار دے دتا تے انہاں دے حلاف مقدمہ شروع کرنے دا حکم دتا۔

شریف دا استعفا

عدالت دے فیصلے دے بعد نواز شریف نے وزیر اعظم دے عہدے تو‏ں استعفا دے دتا۔

حوالے