پیڑو ناچ
پیڑو ناچ (عربی: رقص شرقی / رقص بلدی؛ انگریزی: Belly dance؛ فارسی: رقص عربی / رقص شکم؛ فرانسیسی: danse du ventre؛ یونانی: τσιφτετέλι) مشرق وسطی وچ رائج رقص دی اک قسم جس وچ رقاصہ ساز دی تھاپ اُتے اپنے پیٹ، کولہاں، پستان تے ہور اعضا دی تھرتھراہٹ دے ساتھ خاص قسم دا آہنگ پیدا کردی اے۔ مشرق وسطی دے علاوہ مغربی ملکاں تے ہندوستان وچ وی مساوی مقبولیت رکھنے والے اس رقص دا مظاہرہ خطے تے سبھیاچار دی تبدیلی دے ساتھ مختلف انداز تے لباس وچ کیہ جاندا اے۔
ابتدا
[سودھو]رقص دی اس صنف دے بارے وچ قیاس کیتا جاندا اے کہ اس دی ابتدا قدیم ہندوستانی راجاواں دے درباراں وچ ہوئی سی۔ قدیم ایران وچ ساسانی عہد حکومت وچ خسرو پرویز دے دربار وچ اس صنف رقص وچ کمال رکھنے والے افراد پائے جاندے سن ۔ اس ناچ دی موجودہ شکل دریائے دجلہ دے کنارے آباد بابل دے باسیاں دی وضع کردہ اے۔ یورپ وچ ایہ فن اٹھارہويں تے انیہويں صدی دی رومانوی تحریک دے دوران وچ اک خاص قسم دے مشرقی فنی مزاج دے آنے توں وارد ہويا۔ یورپ وچ اس دی آمد ترک عثمانیاں دے راستے توں ہوئی۔ وکٹوریہ دے دور وچ یورپ وچ خاص طور اُتے اس ناچ دے میلےآں دا اہتمام ہويا۔ نپولین دے دور وچ اس ناچ دے مصری انداز دا فرانس وچ نفوذ عمل وچ آيا تے فرانس وچ اسنوں نہایت پزیرائی حاصل ہوئی۔ اس رقص وچ انداز تے اطوار دے اسی تنوع تے رنگارنگی دی وجہ توں اسنوں عالمی شہرت حاصل ہوئی اے۔
ملبوس
[سودھو]مغرب وچ اس رقص دا ملبوس عثمانی عہد دے حرم دا خاص عربی طرز دا ملبوس بدلہ (جوڑا) معمولی فنکارانہ رد و بدل دے ساتھ رائج اے۔ بِدلہ خاص جھانجھراں، سکےآں تے گھنگروواں اُتے مشتمل کناریاں والے چھاتی پوش تے کمر پوش دا اک جوڑا ہُندا اے۔ پیٹ دے ارتعاش نوں واضح دکھانے دے لئی چھاتی پوش مختصر ہُندا اے تے پیٹ نوں برہنہ رکھیا جاندا اے، جدوں کہ کمر پوش مخصوص گھاگرے دی شکل دا ہُندا اے جس وچ عموما کولہاں نوں دونے اطراف توں برہنہ رکھیا جاندا اے تاکہ سریناں دی تھرتھراہٹ نوں واضح محسوس کیتا جا سکے۔ کلاسیکی عثمانی حرم دے طرز دا جامہ پیراں تک ہُندا اے لیکن اسنوں مختصر یا لامبا کیتا جا سکدا اے، جدوں کہ چھاتی پوش اس توں وکھ رکھیا جاندا اے اُتے انہاں دوناں نوں اک جوڑے دے طور اُتے وی وضع کیتا جاندا اے۔ کمر پوش تے چھاتی پوش دے لئی باہم ملدے جلتے تے بھڑکیلے رنگ منتخب کیتے جاندے نيں۔
مصر وچ 1950ء توں مختصر لباس وچ اس رقص اُتے پابندی عائد ہونے دی وجہ توں اوتھے اک لامبے لیکن چست چغے وچ ایہ رقص کیتا جاندا اے۔ مصر وچ حسب روایت ایہ رقص ننگے پیر ہی کیتا جاندا اے لیکن ہن شوخ جوتاں ایتھے تک کہ ایڑی والے جوتاں دے ساتھ وی کیتا جانے لگیا اے۔ لبنان وچ پیٹ دی نمائش اُتے پابندی نہ ہونے دی وجہ توں “بدلہ“ طرز دا ملبوس رائج اے تے پیراں وچ جدید طرز دے جوندے پہنے جاندے نيں۔ لبنان وچ بدلہ دے نال ساتھ عبایہ وچ وی اس رقص دا رواج اے۔ جدید ترکی وچ ٹانگاں دی حرکات دے کولہاں توں لے کے پنڈلیاں تے ایڑی تک واضح مظاہرے دی غرض توں لہریہ پٹی دار گھاگرا پہنا جاندا اے۔ اس لباس وچ شوخ چنچل پن تے بھونڈا پن دوسرے مروجہ لباساں دی نسبت زیادہ اے۔ امریکا وچ اس رقص دے ملبوس عموماً ترکی تے مصر توں ہی منگوائے جاندے نيں اُتے اوتھے اُتے عثمانی طرز دے حرم جامے نہایت مقبول نيں جنہاں اُتے سنہری دھاتاں دے گول سکے، گھنگرو تے طلائی دھاگے دا کم رائج اے۔
کھلونے
[سودھو]شائقین دی توجہ نوں ودھانے دے لئی فنکار مختلف قسم دے اوزار/ ہتھیار/ کھلونےآں دے نال رقص دا مظاہرہ کردے نيں، جس توں رقص دے پینتراں وچ تنوع دی گنجائش ودھ جاندی اے۔ ذیل وچ ایسی کچھ اشیا دے ناں دتے گئے نيں جنہاں نوں فنکار اس ناچ وچ استعمال کردے نيں:
- ہتھ دی جھانجھ
- چھڑی
- چہرے دا نقاب
- تلوار
- شمعدان یا کینڈلابرا (جلدی موم بتیاں دا تاج)
- وِیل پوئی یا دبیز لہراندا آنچل (زیادہ تر قبائلی پیٹ ناچ وچ استعمال ہُندا اے )
- اگ دی چھڑی
- کھنجڑا
- پنکھا
- زندہ سانپ
- فَین ویلز (پنکھے تے دبیز لہریہ آنچل اُتے مشتمل)
تکنیک تے اقدام
[سودھو]اس رقص دی حرکات و سکنات وچ بدن دے تمام اعضا نوں جداگانہ لیکن ہم آہنگ حرکت وچ لیایا جاندا اے۔ لیکن اعضا وچ حرکت بیرونی جلد دی بجائے عضو دے اندرونی پٹھاں دی ماہرانہ حرکات توں عمل وچ لیائی جاندی اے۔ مصری تے لبنانی رقاصائاں خاص طور اُتے سریناں دے پٹھاں دی حرکت اُتے رقص نوں مرکوز رکھدیاں نيں۔ اگرچہ اس رقص دے مختلف حصےآں دی بابت نہایت پیچیدہ اصطلاحات رائج نيں اُتے ناظرین دی نگاہ وچ اس رقص دے کچھ سادہ عناصر ایہ نيں۔
کولہے تھرکانا
[سودھو]یہ کولہے تے سریناں نوں خاص انداز وچ ارتعاش دینے دا عمل اے۔ اس وچ پیراں دی نہایت تیز لیکن ہم آہنگ تتکار دے ذریعے راناں تے سریناں وچ جاذب تھرتھراہٹ پیدا کيتی جاندی اے۔ کولہاں تے راناں دی تھرتھراہٹ تھلے تے اُتے ارتعاش دے علاوہ دونے اطراف دی جانب وی کيتی جاندی اے۔ اس عمل نوں شمی کہندے نيں۔ شاناں دی شمی توں مراد کاندھاں تے پستاناں وچ ارتعاش پیدا کرنا اے۔
سریناں لہرانا
[سودھو]سریناں لہرانے نوں انگریزی وچ Staccato یا Hip hits کہندے نيں۔ اس عمل وچ سرینی پٹھے نوں حرکت دے کے سرین دے دونے پاٹاں نوں اک دوسرے توں جدا کر کے لہرایا جاندا اے۔ اس وچ رقاصہ دے تن دا بجھ دونے پیراں اُتے وی ایستادہ کر کے لہر پیدا کيتی جاندی اے تے اک پیر اُتے بجھ ڈال کر دوسری ٹانگ دی حرکت دے ذریعے وی ایہ عمل دوہرایا جاندا اے۔ اس وچ متحرک پیر دی نوک زمین دی طرف رکھی جاندی اے۔
دائروی لہریا
[سودھو]سریناں تے پستاناں نوں دائرے وچ رواں لہر دتی جاندی اے۔ ایہ دائروی لہر سجے توں کبھے تے اگے توں پِچھے، ہر دو اطراف وچ دی جا سکدی اے۔ اس وچ زیادہ تر پیٹ دے پٹھے دی قوت صرف کيتی جاندی اے۔ اس عمل نوں ایويں سر انجام دتا جاندا اے کہ اس توں اونٹھ دی سواری دا تاثر پیدا ہوئے۔
مصری انداز
[سودھو]مصر وچ روايتی بیلی ڈانس دے تن انداز مقبول نيں، شعبی، بلدی تے شرقی انداز۔ انہاں دا عام طور اُتے میخاناں وچ مظاہرہ کیتا جاندا اے۔ بلدی یعنی لوک انداز بالائی مصر دے وکھ وکھ قبیلے دا مقبول رقص اے۔ شہراں وچ بسنے والے محنت کش افراد اس دا محفلاں وچ مظاہرہ کردے نيں۔ اس رقص دے مظاہرے وچ غواھزی قبیلے اک منفرد تے معروف شناخت رکھدے نيں۔ عوامی محافل وچ لوک رقص دے مظاہرے دے متنازعے ہونے دے مسئلے اُتے غواھزی قبیلے مزاحمت دا اک اہم حوالہ نيں۔ غواھزی رقص وچ مازن خواہران (مازین سسٹرز) اک نہایت اہم ناں نيں۔ انہاں وچوں خیریہ مازن تمام تر مشکلات دے باوجود 2009ء توں لوک رقص دی مصر وچ تربیت دے رہی نيں۔
شرقی انداز اکیلے فنکار دا مظاہرہ ہُندا اے۔ ایہ عام طور اُتے مے خاناں وچ دکھایا جاندا اے۔ اس دے علاوہ موسیقی دی کوریوگرافی دے لئی وی زیادہ مقبول رقص ایہی اے۔
ترکی دا انداز
[سودھو]بعض لوکاں دا خیال اے کہ ترکی دا "شفتِِ تلی" (Çiftetelli) بیلی ڈانس دی ترک شکل اے۔ لیکن شفت تلی ترکی وچ شادی بیاہ دا مقامی رقص اے۔ جو عثمانی عہد وچ عرب رقص توں متاثر ہويا تے نال وچ مشرق وسطیٰ توں قریبی ثقافتی روابط دی وجہ توں شامی یا لبنانی طریقےآں توں استفادہ دی وجہ توں اسنوں مشرقی رقص سمجھیا جانے لگیا۔
ترکی وچ رقص نوں سرکاری طور اُتے کچھ خاص پابندیاں دا سامنا نئيں اے اُتے مصر وچ پابندی اے کہ رقاصہ اپنے پستان تے ملحق گوشے محجوب رکھے، اس لئی مصر تے ترکی دے انداز اپنی اپنی جداگانہ شناخت بنا چکے نيں۔ مصری انداز وچ تاثرات تے دوسری کئی نفاستاں اُتے زیادہ توجہ دتی جاندی اے جدوں کہ ترک انداز اپنے شوخ تے چلبلے پن دی وجہ توں مشہور اے۔ جس وچ گلیمر نسبتا زیادہ اے تے بدنی کرتب جمناسٹک توں مشابہہ ہُندے نيں۔ اُتے ترکی بیلی ڈانس نوں دو حصےآں وچ بانٹا جاندا اے، ترک رومانی انداز تے ترک شرقی انداز۔ ایہ دونے انداز اپنی اپنی جداگانہ امتیازی خاصیتاں رکھدے نيں۔
ترکی دی مشہور رقاصاواں وچ تولے قاراچہ، نسرین توپ قاپی، بیرگل بیرائی تے دیدم دے ناں نہایت قابل ذکر نيں۔