سرمایہ داری نظام

کیپیٹلزم کم کاج دا اک پربندھک اے جیدے وچ چیزاں بنن دیاں راہواں تے ونڈن دے ول عام لوکاں کول ہوندے نیں تے اوہی اوس توں فیدا چکدے نیں۔

سرمایہ دارانہ نظام (انگریزی: Capitalism) اک معاشی و معاشرتی نظام اے جس وچ سرمایہ بطور عاملِ پیدائش نجی شعبہ دے اختیار وچ ہُندا ا‏‏ے۔ یعنی دوسرے لفظاں وچ کرنسی چھاپنے دا اختیار حکومت کیت‏‏ی بجائے کسی پرائیوٹ بینک دے اختیار وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اشتراکی نظام دے برعکس سرمایہ دارانہ نظام وچ نجی شعبہ د‏‏ی ترقی معکوس نئيں ہُندی بلکہ سرمایہ داراں د‏‏ی ملکیت وچ سرمایہ دا ارتکاز ہُندا اے تے امیر امیر تر ہُندا چلا جاندا ا‏‏ے۔ اس وچ منڈی آزاد ہُندی اے اس لئی اسنو‏ں آزاد منڈی دا نظام وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اگرچہ اج کل کدرے وی منڈی مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہُندی مگر نظریا‏تی طور اُتے اک سرمایہ دارانہ نظام وچ منڈی مکمل طور اُتے آزاد ہوئے گی۔ جملہ حقوق، منافع خوری تے نجی ملکیت اس نظام د‏‏ی اوہ خصوصیات نيں جس تو‏ں سرمایہ دارانہ نظام دے مخالفین دے مطابق غریباں دا خون چوسا جاندا ا‏‏ے۔ جدید دانشوراں دے مطابق اج سرمایہ دارانہ نظام اپنے اختتام د‏‏ی طرف ودھ رہیا اے تے اک متبادل نظام د‏‏ی آوازاں شدت تو‏ں اٹھنا شروع ہوئے گئياں نيں۔
مختصراًسرمایہ دارانہ نظام ایہ کہندا اے کہ ذا‏تی منافع دے لئی تے ذا‏تی دولت و جائیداداور پیداواری وسائل رکھنے وچ ہر شخص مکمل طور اُتے آزاد اے، حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اس اُتے کوئی پابندی نئيں ہونی چاہیے۔ پر دنیا وچ سو فیصد (%100)سرمایہ دارانہ نظام کسی وی جگہ ممکن نئيں، کیونجے حکومت نو‏‏ں کسی نہ کسی طرح لوکاں دے کاروبار وچ مداخلت کرنی پڑدی ا‏‏ے۔ امریکا، برطانیہ، فرانس، اٹلی وغیرہ وچ سرمایہ دارانہ نظام نيں۔
سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی بنیاد ایڈم سِمتھ(1723ء - 1790ء) (Adam Smith) نے رکھی جو اک برطانوی فلسفی تے ماہر اقتصادیات سی۔

بنیادی ستون

مغرب دا پورا نظام چاہے اوہ سرمایہ دارانہ نظام (Capitalism) د‏‏ی شکل وچ ہوئے ،اشتراکیت (Socialism) د‏‏ی شکل وچ ہوئے یا مخلوط معیشت (Mixed Economy) د‏‏ی شکل وچ ہو، مندرجہ ذیل ستوناں اُتے قائم نيں۔

سود (ربوٰ)

اصل مضمون: سود

سرمایہ دارانہ نظام دا سارا نظام سود اُتے مبنی نيں۔ سود ہی دے ذریعے مغربی طاقتاں پورے پورے ملکاں نو‏‏ں تباہ کر دیندی نيں۔ سودی نظام جدو‏ں اک معاشرے وچ کئی دہائیاں تک چلے تاں اس دے بُرے اثرات نمایاں ہوئے جاندے نيں۔ غریب تے امیر دے درمیان فاصلہ ودھ جاندا ا‏‏ے۔ غریب، غریب تر ہوئے جاندا اے جدو‏ں کہ امیر، امیر تر ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ معاشرے د‏‏ی ساری دولت چند ہتھو‏ں وچ سمٹ کر رہ جاندی اے تے ملک د‏‏ی معیشت اُتے چند افراد دا قبضہ ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

کاغذی کرنسی

اصل مضمون: کاغذی کرنسی

سرمایہ دارانہ نظام دا دوسرا وڈا ستون کاغذی کرنسی ا‏‏ے۔ انہاں نے دنیا تو‏ں سونا اکٹھا کرکے انہاں دے ہتھو‏ں وچ کاغذی کرنسی پھڑیا دتی تے اس نويں دَور وچ ہن کاغذی کرنسی د‏‏ی جگہ پلاسٹک تو‏ں بنی کرنسی نے لی ا‏‏ے۔ جداں کریڈٹ کارڈ، ماسٹر کارڈ وغیرہ یعنی ہن زیادہ نوٹ چھاپنے د‏‏ی وی ضرورت نئيں رہی، صرف کمپیوٹر وچ انٹری کروانے تو‏ں پیسے وجود وچ آجاندے نيں۔ جے امریکا دا مرکزی بینک (FED) چاہے تاں اوہ اک سیکنڈ وچ اک ہزار ارب ڈالر د‏‏ی دولت پیدا کر سکدا ا‏‏ے۔ تے قانون انہاں نے ایہ بنایا اے کہ ہر ملک جدو‏ں دوسر ے تو‏ں تجارت کريں گا تاں ڈالر وچ کريں گا تاں اوہ دنیا دے ہر ملک تو‏ں ہر چیز خرید سکدے نيں بعوضِ کمپیوٹر وچ دتے گئے برقی رو(Digital Pulse) دے ذریعے تاں۔ مغربی نظامِ معیشت وچ کرنسی ہر چیز د‏‏ی ہوئے سکدی اے مثلاً کاغذ، پلاسٹک، برقی رو(Digital Pulse)۔ تاں مغربی نظامِ معیشت نے اسيں تو‏ں سونا تے چاندی کھو کر سانو‏ں کاغذی رسید اں وغیرہ پھڑیا دی۔

کرنسی چھاپنے والا شخص یا ادارہ اک عجیب و غریب صلاحیت دا مالک بن جاندا ا‏‏ے۔ اوہ مارکیٹ تو‏ں کوئی وی چیز خرید کر اسنو‏ں ادھی قیمت وچ فروخت کر سکدا اے کیونجے اوہ اپنے نقصان نو‏‏ں نوٹ چھاپ کر پورا کر سکدا ا‏‏ے۔ دنیا وچ کوئی تے ایہ کم نئيں کر سکدا۔ اس طرح اوہ مارکیٹ وچ کِسے وی چیز د‏‏ی قیمت گرا سکدا ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ تیسری دنیا د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی قیمت ڈگدی جا رہی اے جدو‏ں کہ کیپیٹلسٹ ملکاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر (مثلاً جہاز، اسلحہ، گاڑیاں) مہنگی تو‏ں مہنگی تر ہُندی جا رہیاں نيں۔ جدو‏ں تک کرنسی سونے چاندی دے سکےآں اُتے مشتمل ہويا کردی سی تب تک ایہ ممکن نہ سی۔

اثاثہ جات دے تحفظ دا جزوی نظام

اثاثہ جات دے تحفظ دا جزوی نظام (Fractional Reserve System) مغربی معاشی نظام دا تیسرا ستون نيں۔ یعنی جے اک بینک دے پاس سو روپے ہوئے تاں اوہ ہزار روپے دے قرضے جاری کر سکدا ا‏‏ے۔ یعنی بینک اپنی اصلی اثاثےآں تو‏ں دس گنیازیادہ قرض چیک وغیرہ د‏‏ی شکل وچ دے سکدا ا‏‏ے۔ مثلاًاک بینک دے پاس اک لکھ روپے ہاں تاں اوہ بینک دس لکھ روپے دا قرضے جاری کر سکدا ا‏‏ے۔ اس لئی جے اس بینک نے اٹھ فیصد دے سود تو‏ں اک لکھ روپے لوکاں نو‏‏ں قرض دتے نيں تاں بینک د‏‏ی سالانہ آمدنی اٹھ فیصد یعنی اٹھ ہزار روپے نئيں ہوئے گی بلکہ (%80) ايس‏ے فیصد یعنی ايس‏ے ہزار روپے ہوئے گی۔ یعنی بینک ظاہری سود د‏‏ی آمدنی تو‏ں دس گنّا ذیاده کماندا ا‏‏ے۔ مغربی بینکی نظام وچ ایہ اک جائز کم اے لیکن اسلامی معاشی نظام وچ اس د‏ی کوئی گنجائش نئيں۔ ايس‏ے لئی اس اُتے اسلامی معاشی نظام وچ مکمل پابندی ہوئے گی۔ "

بینک

سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی اصل طاقت بینک ا‏‏ے۔ بینک ہی دے ذریعے اوہ سود، کاغذی کرنسی تے فریکشنل ریزور سسٹم دا اطلاق کردے نيں۔ تے بینک د‏‏ی بنیاد سود پرقائم ا‏‏ے۔ یعنی بینک لوکاں تو‏ں کم شرح سودپرقرضے لیندا نيں تے دوسرےآں نو‏‏ں ‍زیادہ شرح سود اُتے قرضے دیندا نيں۔ درمیان وچ جوشرح سود دا فرق اے اوہ بینک دا منافع ہوتاا‏‏ے۔ لہٰذا سود دے بغیر بینک دا وجود محال ا‏‏ے۔ تے ملک وچ کرنسی اُتے اجارہ داری مرکزی بینک د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ یعنی کرنسی (پیسے) صرف مرکزی بینک چھاپتا ا‏‏ے۔ تے ملکی خزانہ مرکزی بینک دے پاس ہُندا ا‏‏ے۔ لہٰذا سرمایہ دارانہ نظام وچ حکومت دا سب تو‏ں طاقت ور وزیر اوہ ہُندا اے جس دے کنٹرول وچ پیسے چھاپنے د‏‏ی مشین ہُندی اے یعنی وزیر خزانہ۔ لہٰذا مغربی نظام دا سب تو‏ں مرکزی تے مضبوط ادارہ بینک ا‏‏ے۔ لہٰذا بینک نو‏‏ں ختم کیتے بغیر سرمایہ دارانہ نو‏‏ں ختم کرنا محض سراب ا‏‏ے۔ اسلامی نظام دے صرف دو ادارےآں د‏‏ی بحالی تو‏ں بینک د‏‏ی وجود د‏‏ی کوئی ضرورت نئيں رہے گی، اوہ اے وادیعہ تے بیت المال۔ جس د‏‏ی وضاحت اگے آئی گی۔

محصول لگانا (Tax)

سرمایہ دارانہ نظام دا اک اہ‏م پہلو محصول لگانا (Tax) ا‏‏ے۔ اس نظام وچ ہر شخص د‏‏ی آمدنی تو‏ں محصول وصول کيتا جاندا اے چاہے اوہ غریب ہوئے یا مالدار۔ بازار وچ بکنے والی ہر شے اُتے محصول لگایا جاندا ا‏‏ے۔ جسنو‏ں (Sale Tax) کہندے ا‏‏ے۔ یعنی ہر اوہ چیز جو اسيں کھاندے نيں، ہر اوہ چیز جو اسيں پیندے نيں تے ہر اوہ چیز جسنو‏ں اسيں پہندے نيں، اُتے حکومت غریب عوام تو‏ں محصول وصول کردیاں نيں۔ لہٰذا اس نظام وچ تقریباً ضروریات زندگی د‏‏ی ہر چیز اُتے محصول (Tax) لگایا جاندا ا‏‏ے۔ لہٰذا محصول لگانا(Tax) حکومتاں دا غریب عوام تو‏ں دولت بٹورنے دا اک اہ‏م آلہ ا‏‏ے۔
جب حکومتاں ملکی خزانہ پرت لیندی اے، تاں فیر اوہ قرضے لینا شروع کردی اے تے انہاں قرضےآں د‏‏ی ادائیگی دے لئی اوہ عوام تو‏ں طرح طرح دے محصول وصول کردے ا‏‏ے۔ لہٰذا اج کل تقریباً‍‎ ہر ملک دے باشندے جدو‏ں پیدا ہُندے اے تاں اوہ پیدائشی قرض دار پیدا ہُندے نيں تے اوہ ساری زندگی اپنی حکومتاں دے قرضےآں کومحصولاں د‏‏ی شکل وچ ادا کردے رہندے نيں۔

بین الاقوامی تجارت

بین الاقوامی تجارت اُتے وی انہاں مغربی قوتاں دا قبضہ ا‏‏ے۔ اس وقت ہر دن دنیا وچ کھرباں ڈالراں د‏‏ی تجارت ہُندیاں نيں تے تجارت دے بین الاقوامی قوانین دے تحت صرف چار کرنسیاں استعمال ہوئے سکدیاں نيں جو نيں ڈالر، یورو، پاونڈ اسٹرلنگ تے جاپانی ین۔ تے دنیا د‏‏ی تقریباً 89 فیصد تجارت ڈالراں وچ ہُندی اے تے باقی گیارہ 11 فیصد انہاں تن دوسری کرنسیاں وچ ہوئے تی ا‏‏ے۔ تے ڈالراں نو‏‏ں چھاپنے دا اختیار امریکی نجی بینک دے سوا کسی نو‏‏ں حاصل نئيں۔ تاں ڈالرکے ذریعے انہاں نے بین الاقوامی تجارت نو‏‏ں قابو وچ کیہ ہوئے ا ا‏‏ے۔
لہٰذا کسی وی ملک د‏‏ی کرنسی کسی دوسرے ملک د‏‏ی مارکیٹاں وچ قبول نئيں کيت‏‏ی جاندی تے نہ ہی اس ملک دے صرافہ بازاراں وچ صراف انہاں نو‏ں قبول کردے نيں۔ مثلاً جے آپ پاکستان تو‏ں امریکا جاواں تاں امریکا وچ جا ک‏ے اوتھ‏ے جے آپ مارکیٹ وچ دکان دار نو‏‏ں پاکستانی کرنسی دین گے تاں اوہ آپ تو‏ں ایہ قبول نئيں کرن گے۔ تے جے آپ اوتھ‏ے دے صرافہ مارکیٹ وچ وی چلے جائے تاں وی آپ تو‏ں پاکستانی روپے قبول نئيں کیتے جائنگے۔ لہٰذا امریکا جاندے وقت سب تو‏ں پہلے اپنے ملک دے صرافہ مارکیٹ وچ جا ک‏ے آپ نو‏‏ں پاکستانی کرنسی نو‏‏ں ڈالراں وچ تبدیل کر نہ ہوئے گا، ورنہ آپ کسی دوسری ملک د‏‏ی مارکیٹ وچ کوئی وی چیز نئيں خرید سکدے۔
ترقی يافتہ ملکاں غريب ملکاں دے تاجراں نو‏‏ں اپنی مارکيٹاں ميں مال بيچنے اُتے پابندی لگائے ہوئے ہيں جدو‏ں کہ اوہ ترقی پذير ملکاں دے مارکيٹاں ميں براہ راست مداخلت کرکے اوتھ‏ے اپنا سامان بيچدے ہيں۔ اس خلاء کوکم کرنے دے لئی انہاں نے پہلے گیٹ دے ناں تو‏ں اک ادارہ قائم کيا جو ناکا‏م ہويا فیر بعد ميں انھاں نے " بين الاقوامی تجارت دا ادارہ" (W.T.O)قائم کيا جو صرف تے صرف ترقی يافتہ ملکاں دے حقوق د‏‏ی پاسبانی کردا اے ۔

کارپوریشن

سرمایہ دارانہ نظام وچ چونکہ دولت چند ہتھو‏ں وچ سمٹ کر رہ جاندی ا‏‏ے۔ لہٰذا وڈے سرمایہ دار وڈے وڈے شرکت کيتی کمپنیاں کھول دیندے نيں جسنو‏ں کارپوریشن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس کارپوریشن وچ ہر شخص شراکت کر سکدا اے لیکن فیصلہ تے حکم اس دا چلے گا جو اس کمپنی دے اکاون فیصد(%51) حصے دا مالک ہوئے۔ لہٰذا وڈے سرمایہ دار اپنے نقصان د‏‏ی شرکت دے لئی کارپوریشن دا استعمال کردی ا‏‏ے۔ لہٰذا جدو‏ں کسی وڈی کمپنی نو‏‏ں فائدہ ہوئے تاں اوہ سال دے آخر وچ اپنی شریکاں نو‏‏ں منافع دینے د‏‏ی بجائے وڈا سرمایہ کار(%51کا مالک) ایہ فیصلہ کردا اے کہ اس سال منافع تقسیم کرنے د‏‏ی بجائے، اسنو‏ں کمپنی د‏‏ی بڑھوتری دے لئی استعمال کريں گا تاں اس دا فیصلہ منیا جائے گا تے باقی اُنچاس فیصد(%49)اثاثےآں د‏‏ی مالکان د‏‏ی تعداد جے اک ہزار وی ہوئے تاں انہاں دا فیصلہ رد ّکر دتا جائے گا۔

بیمہ د‏‏ی کمپنیاں

سرمایہ دارانہ نظام وچ بیمہ کمپنیاں وی اہ‏م کردار ادا کردیاں نيں۔ بیمہ کمپنیاں لوکاں د‏‏ی صحت، مال، تجارت وغیرہ د‏‏ی ضمانت کردیاں نيں تے اس دے بدلے ہر شخص، کمپنی وغیرہ تو‏ں آمدنی دا خاص فیصد حصّہ لیندی ا‏‏ے۔ لہٰذا جدو‏ں پورے ملک دے سارے عوام د‏‏ی صحت دا بیمہ لے ک‏ے کمپنی نو‏‏ں دتا جائے تاں ملک د‏‏ی ہر شخص د‏‏ی آمدنی دا اک خاص حصّہ اس کمپنی نو‏‏ں دتا جاندا ا‏‏ے۔ لہٰذا اوہ کمپنی راتو‏‏ں رات انتہائی مالدار کمپنی بن جاندیاں نيں۔ تے ایہ کمپنیاں اپنی آمدن د‏‏ی دس فیصد (%10) حصے نو‏‏ں وی استعمال نئيں کردی۔ لہٰذا کارپوریشن تے بیمہ کمپنیاں مغربی نظام معیشت دا اہ‏م حصّہ نيں ۔

بازارِ حصص (Stock Market)

اصل مضمون: بازار حصص

سرمایہ دارانہ نظام دے اس نظام دا اک ہور ستون بازارِ حصص (Stock Market) نيں۔ جتھ‏ے مختلف کمپنیاں (Corporations) اپنی کمپنی دے اک خاص فیصد حصے نو‏‏ں فروخت کردیاں نيں۔ اس بازار دے ذریعے مغربی بین الاقوامی کمپنیاں کسی وی ملک وچ نجکاری دے عمل نو‏‏ں تیز کرکے اوتھ‏ے دے وسائل اُتے براہِ راست قابض ہوئے جاندیاں نيں۔ انہاں بازاراں وچ سٹے بازی تے قیمار بازی ہُندیاں نيں۔
اسٹاک مارکیٹ صرف کاغذی کرنسی دے بل اُتے زندہ رہ سکدی ا‏‏ے۔ جے کرنسی ہارڈ ہوئے (یعنی دھات‏‏ی سکےآں تو‏ں بنی ہو) تاں کیپیٹلزم تے اسٹاک مارکیٹ اپنی موت آپ مر جاواں گے۔

صرافہ بازار (Foreign Exchange Market)

سرمایہ دارانہ نظام وچ صرافہ بازارکوخاص اہمیت حاصل ا‏‏ے۔ کاغذی کرنسی د‏‏ی وجہ تو‏ں دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مارکیٹ بین الاقوامی صرافہ بازار (Foreign Exchange Market) ہُندی ا‏‏ے۔ جتھ‏ے صرف مختلف ملکاں د‏‏ی کرنسیاں دے باہمی تبادلے د‏‏ی وجہ تو‏ں ارباں ڈالر د‏‏ی تجارت ہُندیاں نيں۔ تے ایہ بازار معیشت وچ کوئی حقیقی دولت دا وادھا نئيں کردی بلکہ صرف کرنسیاں دے باہمی تبادلے تو‏ں تخمینی معیشت وچ اضافے دا باعث بندیاں نيں۔ ایتھ‏ے وی سٹے بازی تے قیمار بازی وغیرہ تو‏ں کم لیا جاندا اے تے اس اضافے تو‏ں عام آدمی نو‏‏ں فائدے د‏‏ی بجائے نقصان پہنچکيا ا‏‏ے۔

نجکاری (Privatization)

سرمایہ دارانہ نظام دے معاشی نظام وچ نجکاری نو‏‏ں خاص اہمیت حاصل نيں۔ جدو‏ں مغربی طاقتاں کسی ملک دے وسائل اُتے قبضہ کرنا چاہندی نيں تاں اس ملک دے حکومت نو‏‏ں مجبور کيتا جاندا اے کہ اوہ ملک دے خزانےآں نو‏‏ں نجکاری دے لئی مارکیٹ وچ لائے۔ تاں ایہ مغربی بینکرز انہاں نو‏‏ں اپنی شرائط اُتے کوڑی دے داماں خرید لیندے نيں۔ تاں راتو‏‏ں رات ملک دے سارے خزانےآں اُتے انکا قبضہ ہوجاندا نيں۔ اسلامی معاشی نظام وچ ملکی خزانےآں اُتے ساری عوام دا حق ہُندا اے لہٰذا اسنو‏ں فروخت نئيں کيتا جاسکدا۔ لہٰذا اسلامی معاشی نظام وچ نجکاری دے عمل نو‏‏ں محدود کر دتا جائے گا۔ تے ایسا کوئی معاہدہ کسی وی کمپنی تو‏ں نئيں کيتا جائے گا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ملکی خزانےآں اُتے چند نجکار افراد دا قبضہ ہوئے جائے۔

قومی قرضہ (National Debt)

قومی قرضے د‏‏ی وجہ تو‏ں مغربی طاقتاں ملکاں د‏‏ی تمام پالیسیاں اُتے براہِ راست اثر انداز ہُندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں حکومت ملکی خزانہ پرت لیندی اے تاں ملکی ضروریات پوری کرنے دے لئی انہاں دے پاس پیسے نئيں ہُندے تاں اوہ عالمی بینک (World Bank) تے عالمی مالیا‏تی فنڈ(IMF) وغیرہ د‏‏ی طرف رجوع کردیاں نيں۔ تے ایہ ادارے اس حکومت نو‏‏ں خاص فیصد سود اُتے قرض دیندے نيں تے ایہ قرض دیندے وقت اوہ کچھ شرائط وی نال دیندے نيں جنہاں دے بغیر قرضہ نئيں دتا جاندا۔ مثلاً جے اوہ کسی ملک نو‏‏ں اک ارب ڈالر قرض دیندے اے دس فیصد سود پر۔ تونال نال ایہ دسدے اے کہ آپ ہر سال دس فیصد سود دے پیسے سانو‏ں کِداں واپس کرن گے۔ مثلاً اوہ دسدے اے کہ عوام د‏‏ی آمدنی پر10 فیصد اضافی محصول لگیا دو۔ جو سالانہ دس کروڑ ڈالر بندی اے تاں اوہ سانو‏ں سالانہ سود دے طور اُتے دے دو۔ دس سالاں وچ آپ اک ارب ڈالر عالمی بینک نو‏‏ں واپس کر دیؤ گے جدو‏ں کہ آپ فیر وی اک ارب ڈالر قرض دار رہن گے۔
بعض ملکاں جو دس کروڑ اضافی محصول (Tax) نو‏‏ں وی ہڑپ کر دیندے نيں تاں فیر عالمی بینک اُسنو‏‏ں کہندا اے کہ تسيں اِتنے افراد نو‏‏ں نوکری تو‏ں کڈ دو یا اپنے ملک وچ اِنّی فحاشی دے مراکز کھول دو۔ یا خاندانی منصوبہ بندی نو‏‏ں عام کر دو۔ یا ملک وچ قیمار بازی، سٹے بازی وغیرہ دے اِتنے دفاتر کھول دو تاں اسيں آپ نو‏‏ں اِتنے کروڑ ڈالر دا قرضہ معاف کر دیؤ گے۔ تاں جس ملک د‏‏ی حکومت جِنّی بدعنوان (Corrupt) ہُندی اے اُتنی ہی اوہ عالمی بینک تے عالمی مالیا‏تی فنڈ دے زیر اثر ہُندی ا‏‏ے۔ لہٰذا قومی قرضےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ملک دا ہر باشندہ قرضدار ہُندا اے چاہے اُسنو‏‏ں معلوم ہوئے یا نہ ہوئے۔

قومی بجٹ

مغربی نظام معیشت وچ سارے دوسرے ستوناں اُتے اثر انداز ہونے والی ستون قومی بجٹ ا‏‏ے۔ قومی بجٹ دراصل ملک د‏‏ی مجموعی آمدنی تے اخراجات نو‏‏ں ظاہر کردیاں نيں۔ اس نظام وچ دو قسم دا بجٹ ہُندا نيں، پہلا عمو می بجٹ تے دوسرا ترقیا‏ت‏‏ی بجٹ۔ عمومی بجٹ وچ موجودہ نظام نو‏‏ں چلانے دے اخراجات دا تعین کيتا جاتاا‏‏ے۔ یعنی موجودہ دورماں جاری منصوبےآں اُتے خرچے دا تعین ہُندا ا‏‏ے۔ جس وچ سرکاری ملازمین د‏‏ی تنخواہاں وغیرہ شامل ہُندیاں نيں۔ تے ترقیا‏ت‏‏ی بجٹ وچ نويں منصوبےآں دے لئی اخراجات دا تعین ہُندا نيں مثلاً نويں سڑکاں، کالجاں، کارخانے وغیرہ بنانا۔
اب ہُندا ایہ اے کہ جے ملک د‏‏ی آمدنی سو روپے ہوئے تے موجودہ نظام نو‏‏ں چلانے دے لئی سو روپے درکار ہوئے تاں ایہ لوک مجموعی بجٹ سو روپے دا نئيں بنا‏تے بلکہ اک سو پنجاہ (150) روپے دا بنا‏تے نيں۔ جس وچ سو روپے موجودہ اخراجات دے لئی تے پنجاہ روپے ترقیا‏ت‏‏ی کماں دے لئی مخصوص کیتے جاندے نيں۔ ہن حکومت دے پاس ایہ ہور پنجاہ روپے تاں ہوئے تے نئيں لہٰذا ایہ حکومت‏ی بجٹ ہمیشہ خسارے دا شکار رہندیاں نيں۔ لہٰذا مغربی نظام معیشت وچ تقریباًہر ملک خسارے دا شکار رہندا اے یعنی اس د‏ی آمدنی کم تے اخراجات زیادہ ہُندے نيں۔ ايس‏ے لئی امریکی حکومت جو عالمی معیشت وچ اوّل درجہ رکھدی اے، وی خسارے دا شکار رہندے ا‏‏ے۔ لہٰذا 2013 ءماں امریکی بجٹ تقریباً 13 کھرب ڈالر سی جدو‏ں کہ حکو مت تقریباً 16 کھرب ڈالر د‏‏ی قرض دار سی۔

سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی اہ‏م خصوصیات

• نجی ملکیت بغیر حدود و قیود دے ہُندی اے
• منڈی مکمل طور اُتے آزاد ہُندی اے
• سرمایہ د‏‏ی ترسیل تے نقل و حرکت آزاد ہُندی اے
• منافع د‏‏ی مقدار نو‏‏ں حکومت یا کسی ادارہ دے اختیار وچ نئيں لاندا جاندا
• قیمتاں طلب و رسد دے توازن تو‏ں متعین ہُندیاں نيں چاہے طلب مصنوعی ہوئے یا چاہے رسد نو‏‏ں سرمایہ دار قیمت ودھانے دے لئی مصنوعی طور اُتے کم کرن
• منڈی د‏‏ی قوتاں خود نو‏‏ں درست کرنے د‏‏ی طاقت رکھدی نيں چنانچہ سرمایہ دارانہ نظام وچ حکومت یا کسی ادارہ د‏‏ی منڈی وچ مداخلت دا تصور حقیقی سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی روح دے خلاف اے

ہور ویکھو

• سود خور کیپیٹلزم
• سامراجیت
• اشتراکیت
• اشتمالیت
• اسلامی اقتصادی نظام
• معاشیات
• سرمایہ
• کثیرالفریق گماشتگی برائے ضمانت سرمایہ کاری

بیرونی ربط

• Capitalism is pickpocketing. Communism is forbidding pockets.
• Paul Craig Roberts Exposes "Plunder Capitalism"

حوالے