سارک
دکھنی ایشیائی علاقائی تعاون تنظیم(سارک)
| |
---|---|
سکترت | |
میمبر دیس نگران دیس | |
صدر مقام | کٹھمنڈو، نیپال |
دفتری بولی | انگریزی |
رکنیت | |
قائدین | |
• سیکٹری جنرل | ارجن بہادر تھاپا[۱] |
• سنچالک | افغانستان ابراہم غفوری [۲] بنگلا دیش طارق محمد[۳] بھوٹان سنگیے دورجی [۴] بھارت امرت لگون[۵] مالدیپ ابراہیم ظہوری[۶] نیپال دھن اولی[۷] پاکستان احمر اسماعیل[۸] سری لنکا پرسنّ گمگے[۹] |
• سارک سمٹ | مالدیپ |
قائم شدہ | 8 دسمبر 1985 |
ویب سائٹ www | |
|
دکھنی ایشیائی علاقائی تعاون تنظیم (سارک) اٹھ میمبر دیساں دا اک معاشی اتے بھو-سیاسی تنظیم اے، جو مکھ روپ وچّ دکھنی ایشیا براعظم اتے وسے ہوئے ہن۔[۱۰] ایہدے سکترت دا صدر-مقام کٹھمنڈو، نیپال وکھے اے۔[۱۱]
جنوبی ایشیائی علاقائی تعاون دی تنظیم یا سارک جنوبی ایشیا دے 8 ملکاں دی اک اقتصادی تے سیاسی تنظیم اے۔ ایہ آبادی دے لحاظ توں دنیا دی سب توں وڈی علاقائی تنظیم اے جو تقریباً 1 اعشاریہ 47 ارب لوگاں دی نمائندگی کردی اے۔ ایہ تنظیم 8 دسمبر 1985ء نوں بھارت، پاکستان، بنگلہ دیش، سری لنکا، نیپال، مالدیپ تے بھوٹان نے قائم کيتی سی۔ 3 اپریل 2007ء نوں نويں دلی وچ ہونے والے تنظیم دے 14 واں اجلاس افغانستان نوں اٹھويں رکن دی حیثیت تنظیم وچ شامل کیتا گیا۔
تاریخ
[سودھو]1970ء دی دہائی دے اواخر وچ بنگلہ دیش دے صدر ضیاء الرحمٰن نے جنوبی ایشیائی ملکاں اُتے مشتمل اک تجارتی بلاک دا خیال پیش کیتا۔ 1981ء وچ کولمبو وچ ہونے والے اک اجلاس وچ بھارت، پاکستان تے سری لنکا نے بنگلہ دیشی تجویز نوں تسلیم کیتا۔ اگست 1983ء وچ انہاں رہنماواں نے نويں دہلی وچ منعقدہ اک اجلاس وچ جنوبی ایشیائی علاقائی تعاون دے معاہدے دا اعلان کیتا۔ 7 ایشیائی ملکاں جنہاں وچ نیپال، مالدیپ تے بھوٹان وی شامل نيں، نے مندرجہ ذیل شعبہ جات وچ تعاون دا اظہار کیتا:
- زراعت تے پینڈو ترقی
- مواصلات، سائنس، ٹیکنالوجی تے موسمیات
- صحت تے بہبود آبادی
- ذرائع نقل تے حمل
- انسانی ذرائع دی ترقی
افغانستان نوں 13 نومبر 2005ء دی بھارت دی تجویز اُتے 3 اپریل 2007ء نوں مکمل رکن دی حیثیت توں تنظیم وچ شامل کیتا گیا۔ افغانستان دی شمولیت توں تنظیم دے رکن ملکاں دی تعداد ودھ دے 8 ہوگئی اے۔ اپریل 2006ء وچ ریاستہائے متحدہ امریکا تے جنوبی کوریا نے مبصر دی حیثیت توں تنظیم وچ شمولیت دی باقاعدہ درخواست دتی۔ یورپی یونین نے وی مبصر دی حیثیت توں شمولیت وچ دلچسپی ظاہر کیتی اے تے جولائی 2006ء وچ سارک وزراء کونسل وچ اس حیثیت دے لئی باقاعدہ درخواست دتی۔ 2 اگست 2006ء نوں سارک وزرائے خارجہ دے اجلاس وچ امریکا، جنوبی کوریا تے یورپی یونین نوں مبصر دی حیثیت دے دتی گئی۔ 4 مارچ 2007ء نوں ایران نے وی مبصر دی حیثیت دے لئی درخواست دتی۔ [۱۲]
دکھنی ایشیا وچّ کھیترنما سیاسی اتے اقتصادی تعاون دا وچار سبھ توں پہلاں 1980 وچّ گھڑیا گیا اتے ڈھاکا وکھے ہوئے ایہدی پہلی میٹنگ وچّ 8 دسمبر 1985 نوں سری لنکا، نیپال، پاکستان، بنگلہ دیش، بھارت، بھوٹان اتے مالدیپ ولوں سرکاری طور اتے ایہدی نیہہ رکھی گئی۔[۱۳][۱۴] اس مگروں پیندے سالاں وچّ ایہہ تنظیم نویں میمبر دیساں دے داخلے کر کے وڈی ہندی آ رہی اے۔[۱۳] 2007 وچّ افغانستان سارک دا ممبری وادھا کرن والا پہلا دیس بنیا۔[۱۵]
سارک دیاں نیتیاں دا ٹیچا ہتکاری معاشی اتے دکھنی ایشیاں دے دیساں وچکار سانجھے سوے-آسرے دی ترقی کراؤنا اتے اس کھیتر وچّ سماجی اتے سبھیاچاری ترقی دی چال نوں ہور تیز کرنا اے۔[۱۶] سارک نے دنیا بھر دے ودیشی تعلقاں وچّ اک اہم فرض نبھاؤنا شروع کر دتا اے۔ یورپی یونین، امریکہ (اک نگران میمبر وجوں) اتے ہور بہودھری تنظیماں نال مقامی سفارتی تعلقات قایم کر لئے گئے ہن۔[۱۶] سالبدھی نیت ادھار اتے ہریک دیش دے مکھیاں دیاں دفتری میٹنگاں رکھیاں جاندیاں ہن اتے دیساں دے ودیشی سکتر سال وچّ دو وار میٹنگاں کردے ہن۔[۱۶] 18واں سارک سمیلن نومبر، 2014 وچّ کٹھمنڈو، نیپال وکھے ہووےگا۔[۱۷]
غیر موثریت
[سودھو]جنوبی ایشیا دی ترقی وچ سارک دا کردار موثر نہ ہونے دی وڈی وجہ پاکستان تے بھارت دے درمیان جاری سیاسی تے عسکری کشیدگی نوں سمجھیا جاندا اے۔ انہی اقتصادی، سیاسی تے علاقائی کشیدگیاں دے باعث جنوبی ایشیائی ملکاں مشترکہ معیشت دا فائدہ اٹھانے توں قاصر نيں۔ اپنے قیام توں اج تک ایہ تنظیم "نشستند، گفتند، برخاستند" دی مثال بنی ہوئی اے۔
سیاسی معاملات
[سودھو]سارک دی توجہ پاک بھارت تنازعۂ کشمیر تے سری لنکا دی خانہ جنگی جداں اہم معاملات دے بجائے مندرجہ بالا معاملات اُتے رہی ۔ اُتے سیاسی معاملات سارک دے مختلف اجلاساں وچ زیر بحث رہے لیکن اس دا کوئی خاطر خواہ نتیجہ نئيں نکل سکیا۔ سارک اپنے رکن ملکاں دے داخلی معاملات وچ مداخلت توں وی باز رہندا اے۔ 12 تے 13 سارک اجلاس وچ دہشت گردی دے خلاف عالمی جنگ وچ سارک رکن ملکاں دے درمیان تعاون ودھانے اُتے زور دتا گیا سی ۔
آزاد تجارت دا معاہدہ
[سودھو]سارک رکن ملکاں وقتاً فوقتاً آزاد تجارت دے معاہدے اُتے دستخط دے لئی اپنی عدم رضامندی دا اظہار کر چکے نيں۔ حالانکہ بھارت، مالدیپ، نیپال، بھوٹان تے سری لنکا دے نال متعدد تجارتی معاہدے کے چکيا اے لیکن پاکستان تے بنگلہ دیش دے اس نوعیت دے معاہدے فریقین دے خدشات دے باعث نہ ہو سکے۔ 1993ء وچ ڈھاکہ وچ سارک ملکاں نے خطے وچ بتدریج کم محصولات دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ 9 سال بعد اسلام آباد وچ 12 واں سارک اجلاس وچ سارک ملکاں نے اک اعشاریہ 4 ارب افراد دے لئی آزاد تجارتی علاقے دا ڈھانچہ ترتیب دینے دے لئی جنوبی ایشیائی آزاد تجارت دے معاہدے اُتے غور کیتا۔ ایہ معاہدہ یکم جولائی 2006ء توں نافذ العمل اے۔ اس معاہدے دے تحت سارک رکن ملکاں 2007ء توں اپنے محصولات وچ 20 فیصد کمی کرن گے۔
سارک دا قومی گیت
[سودھو]آسیان جہیاں علاقائی تنظیماں وانگ اجے تکّ سارک دا کوئی وی سرکاری گیت نہیں اے۔ پر شاعر-سفیر ابھے کے. دی لکھی شاعری نے اک سرکاری سارک گیت دی بھال تیز کر دتی اے۔[۱۸]
سارک دے میمبر
[سودھو]ارکان
[سودھو]مندرجہ ذیل ملک سارک دے موجودہ ارکان نيں:
ملک | آبادی (ملین) | خام ملکی پیداوار | خام ملکی پیداوار (مساوی قوت خرید) |
فی کس خام ملکی پیداوار (مساوی قوت خرید) |
خام ملکی پیداوار شرح اضافی (2014) |
برآمدات (2014) |
براہ راست غیر ملکی سرمایہ کاری (2013) |
بیرونی ذخائر زرمبادلہ (ملین) | دفاعی بجٹ(% خام ملکی پیداوار) (2014)[۱۹] |
شرح خواندگی (مندرج عمر تے زیادہ | بدعنوانی درجہ 2014 (شفافیت بین الاقوامی) |
متوقع زندگی | آبادی تحت خط غربت | پرائمری اسکول اندراج [۲۰] | ثانوی اسکول اندراج [۲۱] | آبادی بلحاظ ناقص غذائیت(%) (2015)[۲۲] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
افغانستان | 32.007 | $21.3 بلین | $63.5 بلین | $1,976 | 3.2% | $0.3 بلین | نامعلوم | $6,442 | نامعلوم | 28.1%(عمر 15) | 172/175 | 60 | 15.8% | نامعلوم | 54% | 26.8% |
بنگلہ دیش | 159.857 | $205.3 بلین | $572.6 بلین | $3,581 | 6.2% | $31.2 بلین | $0.66 بلین | $24,072 | $2.2 بلین(1.2%) | 57.7%(عمر 15) | 145/175 | 70 | 31.5% | 92% | 54% | 16.4% |
بھوٹان | 0.779 | $2.2 بلین | $6.3 بلین | $8,158 | 6.4% | $0.7 بلین | $63 ملین | نامعلوم | نامعلوم | 52.8%(عمر 15) | 30/175 | 68 | 23.7% | 91% | 78% | نامعلوم |
بھارت | 1,276.2 | $2308.0 بلین | $7996.6 بلین | $6,266 | 7.3% | $464.0 بلین | $31.0 بلین | $351,557 | $45 بلین(1.9%) | 74.4%(عمر 7) | 85/175 | 67 | 21.9% | 94% | 69% | 15.2% |
مالدیپ | 0.38 | $3.0 بلین | $5.2 بلین | $14,980 | 4.5% | $0.28 بلین | نامعلوم | $356 | نامعلوم | 99%(عمر 15) | نامعلوم | 77 | 16% | نامعلوم | نامعلوم | 5.2% |
نیپال | 28.4 | $21.6 بلین | $70.7 بلین | $2,488 | 5.5% | $1.0 بلین | $10 ملین | $5,439 | نامعلوم | 66%(عمر 15) | 126/175 | 68 | 25.2% | 98% | 67% | 7.8% |
پاکستان | 190.4 | $250 بلین | $928.0بلین | $4,886 | 4.2% | $25.1 بلین | $0.709 بلین(2014) | $16,305 | $7.4 بلین(3.5%) | 55%(عمر 15) | 126/175 | 66 | 22.6% | 72% | 34% | 22% |
سری لنکا | 21.7 | $80.4 بلین | $233.7 بلین | $11,068 | 7% | $11.8 بلین | $0.9 بلین | $8,314 | $1.4 بلین(2.3%) | 98.1%(عمر 15) | 85/175 | 75 | 8.9% | 94% | 99% | 22% |
جنوبی ایشیائی علاقائی تعاون دی تنظیم (سارک) | |
---|---|
صدر دفتر | کھٹمنڈو، نیپال |
دفتری بولی | انگریزی |
رکنیت | |
قائدین | |
امجد حسین بی سیال | |
قائم شدہ | 8 دسمبر 1985ء |
جی ڈی پی (پی پی پی) | 2014 تخمینہ |
• کل | امریکی$ 9.05 ٹریلین [۲] |
جی ڈی پی (برائے نام) | 2014 تخمینہ |
• کل | امریکی$ 2.599 ٹریلین [۳] |
ویب سائٹ www | |
|
مبصرین
[سودھو]معتمدین عام
[سودھو]- ابو الحسن (سانچہ:بنگلہ دیش): 16 جنوری 1987ء تا 15 اکتوبر 1989ء
- کانت کشور بھرگوا ( بھارت): 17 اکتوبر 1989ء تا 31 دسمبر 1991ء
- ابراہیم حسین زکی (سانچہ:مالدیپ): یکم جنوری 1992ء تا 31 دسمبر 1993ء
- یادیو کانت سلوال (سانچہ:نیپال): یکم جنوری 1994ء تا 31 دسمبر 1995ء
- نعیم الحسن ( پاکستان): یکم جنوری 1996ء تا 31 دسمبر 1998ء
- نہال روڈریگو (سانچہ:سری لنکا): یکم جنوری 1999ء تا 10 جنوری 2002ء
- کیو اے ایم اے رحیم (سانچہ:بنگلہ دیش): 11 جنوری 2002ء تا 28 فروری 2005ء
- لیونپو چنکیاب ڈورجی (سانچہ:بھوٹان): یکم مارچ 2005ء تا حال
موجودہ میمبر
[سودھو]نگران میمبر
[سودھو]- آسٹریلیا[۲۴]
- چین
- یورپی یونین[۲۵]
- جاپان[۲۵]
- ایران
- موریشس[۲۶]
- میانمار
- جنوبی کوریا
- ریاستہائے متحدہ امریکہ[۲۷]
مستقبل چ بن سکن والے میمبر
[سودھو]- چین نے سارک نال خاص رشتے رکھن دی لوچا دا اظہار کیتا اے اتے ایہنوں پاکستان، بنگلہ دیش، سری لنکا، نیپال اتے مالدیپ دا سہیوگ پراپت اے۔
- برما نے اپنا درجہ نگران دیس توں پکا میمبر بنن دی لوچا درسائی اے۔[۲۸]
- روس نے سارک دے نگران دیس دے درجے واسطے درخاست دتی اے۔[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]
- ترکی نے 2012 وچّ سارک وچّ نگران دیس دے درجے واسطے عرضی دتی اے۔[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]
ہور
[سودھو]٭ دکھنی افریقہ نے میٹنگاں وچّ حصہ لیا اے۔[۳۳]
سارک دے سکتر-جنرل
[سودھو]عبدل احسان | 16 جنوری 1985 توں 15 اکتوبر 1989 |
کشور کانت بھارگو | 17 اکتوبر 1989 توں 31 دسمبر 1991 |
ابراہم حسین زاکی | 1 January 1992 to 31 December 1993 |
یادو کنت سلوال | 1 جنوری 1994 توں 31 دسمبر 1995 |
نعیم یو. حسن | 1 جنوری 1996 توں 31 دسمبر 1998 |
نہال رودریگو | 1 جنوری 1999 توں 10 جنوری 2002 |
کیو.اے.ایمّ.اے. رحیم | 11 جنوری 2002 توں 28 فروری 2005 |
لیونپو چنکیاب دورجی | 1 مارچ 2005 توں 29 فروری 2008 |
شیل کنت شرما | 1 مارچ 2008 توں 28 فروری 2011 |
فاتیمت دیانا سعید | 1 مارچ 2011 توں 11 مارچ 2012 |
احمد سلیم | 12 مارچ 2012 توں 28 فروری 2014[۳۴] |
ارجن بہادر تھاپا | 1 مارچ 2014- 2017[۱۷] |
سارک میٹنگاں
[سودھو]گنتی | متی | دیس | میزبان | میزبان آگوُ |
---|---|---|---|---|
1st | 7–8 دسمبر 1985 | ڈھاکا | عطا الرحمٰن خان | |
2nd | 16–17 نومبر 1986 | بنگلور | جیئنت ایمّ گؤڈا | |
3rd | 2-4 نومبر 1987 | کٹھمنڈو | مریچ مان سنگھ سریشٹھ | |
4th | 29-31 دسمبر 1988 | اسلام آباد | بے نظیر بھٹو | |
5th | 21-23 نومبر 1990 | مالے | مامون عبدل قیوم | |
6th | 21 دسمبر 1991 | کولمبو | رنسنگھے پریمداس | |
7th | 10-11 اپریل 1993 | ڈھاکا | خالدہ ضیا | |
8th | 2-4 مئی 1995 | نویں دلی | پی. وی. نرسمہا راؤ | |
9th | 12-14 مئی 1997 | مالے | مامون عبدل قیوم | |
10th | 29-31 جولائی 1998 | کولمبو | چندریکا کمارتنگا | |
11th | 4-6 جنوری 2002 | کٹھمنڈو | شیر بہادر دیوبا | |
12th | 2-6 جنوری 2004 | اسلام آباد | ظفراللہ خان جمالی | |
13th | 12-13 نومبر 2005 | ڈھاکا | خالدہ ضیا | |
14th | 3-4 اپریل 2007 | نویں دلی | من موہن سنگھ | |
15th | 1-3 اگست 2008 | کولمبو | مہند راجپکشا | |
16th | 28-29 اپریل 2010 | تھمپھو | جگمے تھنلی | |
17th | 10–11 November 2011[۳۵] | آدو | محمد وحید نشید | |
18th | November 2014[۱۷] | کٹھمنڈو | سشیل کوئرالا |
سارک دی حکومت اتے اگوانی
[سودھو]
سارک اجلاس
[سودھو]# | تاریخ | ملک | میزبان | میزبان رہنما |
---|---|---|---|---|
1 | 7–8 دسمبر 1985 | بنگلہ دیش | ڈھاکہ | Ataur Rahman Khan |
2 | 16–17 نومبر 1986 | بھارت | بنگلور | Jayanth M Gowda |
3 | 2–4 نومبر 1987 | نیپال | کھٹمنڈو | Marich Man Singh Shrestha |
4 | 29–31 دسمبر 1988 | پاکستان | اسلام آباد | بینظیر بھٹو |
5 | 21–23 نومبر 1990 | مالدیپ | مالے | Maumoon Abdul Gayoom |
6 | 21 دسمبر 1991 | سری لنکا | کولمبو | Ranasinghe Premadasa |
7 | 10–11 اپریل 1993 | بنگلہ دیش | ڈھاکہ | خالدہ ضیا |
8 | 2–4 مئی 1995 | بھارت | نويں دہلی | P V ناراsimha Rao |
9 | 12–14 مئی 1997 | مالدیپ | مالے | Maumoon Abdul Gayoom |
10 | 29–31 جولائی 1998 | سری لنکا | کولمبو | Chandrika Kumaratunga |
11 | 4–6 جنوری 2002 | نیپال | کھٹمنڈو | Sher Bahadur Deuba |
12 | 2–6 جنوری 2004 | پاکستان | اسلام آباد | ظفر اللہ خان جمالی |
13 | 12–13 نومبر 2005 | بنگلہ دیش | ڈھاکہ | خالدہ ضیا |
14 | 3–4 اپریل 2007 | بھارت | نويں دہلی | منموہن سنگھ |
15 | 1–3 اگست 2008 | سری لنکا | کولمبو | Mahinda Rajapaksa |
16 | 28–29 اپریل 2010 | بھوٹان | تھمپو | Jigme Thinley |
17th | 10–11 نومبر 2011[۳۶] | مالدیپ | ادو | Mohammed Nasheed |
18th | سانچہ:Update after[۱۷] | نیپال | کھٹمنڈو | Sushil Koirala |
مستقبل دی رکنیت
[سودھو]- ایران جنوبی ایشیا دا واحد ملک اے جو سارک دا رکن نئيں اے۔ ایران بھارت تے پاکستان دوناں دے نال مضبوط ثقافتی، اقتصادی تے سیاسی تعلقات وچ بندھا ہويا اے تے جنوبی ایشیائی تنظیم دے رکن دی حیثیت توں اپنی شمولیت دی خواہش ظاہر کر چکيا اے۔ 22 فروری 2005ء نوں ایران دے اُس وقت دے وزیر خارجہ کمال خرازی نے سارک وچ شمولیت دی خواہش دا اظہار کیتا سی[۳۷]۔ 3 مارچ 2007ء نوں ایران نے بطور مبصر سارک وچ شمولیت دی باقاعدہ درخواست دتی۔
- چین سارک وچ اپنی دلچسپی دا اظہار کر چکيا اے [۳۸] جس دے لئی اسنوں پاکستان تے بنگلہ دیش دی حمایت حاصل اے لیکن بھارت اس سلسلے وچ تحفظات رکھدا اے جدوں کہ بھوٹان دے تاں چین توں سفارتی تعلقات تک نئيں[۳۹]۔ اُتے 2005ء ڈھاکہ اجلاس وچ بھارت نے جاپان دے نال چین نوں مبصر دی حیثیت دینے اُتے رضامندی ظاہر کیتی سی۔ 14 واں اجلاس وچ نیپال نے چین دی بطور رکن شمولیت دی حمایت کی[۴۰]۔ اس طرح پاکستان، بنگلہ دیش تے نیپال دی حمایت دے باعث چین سارک وچ رکن دی حیثیت توں شمولیت دا مضبوط امیدوار اے [۴۱][۴۲]۔
- روس وی سارک وچ بطور مبصر شمولیت چاہندا اے تے اس دے لئی اسنوں بھارت دی مضبوط حمایت حاصل اے۔[۴۳][۴۴]
- میانمار (برما) وی سارک وچ شمولیت وچ دلچسپی رکھدا اے۔[۴۵]
متعلقہ مضامین
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- سارک دی باضابطہ ویب سائٹ
- سارک رکن ملکاں دا نقشہ Archived 2007-04-24 at the وے بیک مشین
حوالے
[سودھو]- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ People's Daily Online – Iran asks for observer status in south Asian group SAARC
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ Editorial (1 August 2008). "History and mission of SAARC". Daily Star، Sri Lanka. http://archives.dailynews.lk/2008/08/01/saarc02.asp. Retrieved on ۱۰ نومبر ۲۰۱۳.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ ۱۶.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Indian diplomat's poem spurs search for SAARC anthem IANS January 9، 2014
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Workd Bank
- ↑ World Bank
- ↑ UN
- ↑ "Cooperation with Observers". South Asian Association for Regional Cooperation. Retrieved 2014-03-08.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ thehimalayantimes.com
- ↑ island.lk
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےorfonline.org
لئی۔ - ↑ ۲۹.۰ ۲۹.۱ "Russia، Turkey seek observer status in SAARC". The Economic Times. 16 February 2014. http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-02-16/news/47379655_1_saarc-observer-saarc-summit-observer-status.
- ↑ ۳۰.۰ ۳۰.۱ "Russia، Turkey seek observer status in SAARC". Yahoo News. 16 February 2014. http://en-maktoob.news.yahoo.com/russia-turkey-seek-observer-status-saarc-091018614.html.
- ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےcris.unu.edu
لئی۔ - ↑ ۳۲.۰ ۳۲.۱ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےnews.oneindia.in
لئی۔ - ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ سارک ویبسائیٹ | چھی جنپنگ || 1 جنوری 2014 توں 28 مارچ 2011
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Arab News – Worldwide Latest Breaking News & Updates
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ India, Bhutans big question: China in SAARC
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ People's Daily Online – Russia keen on observer status at SAARC
- ↑ [۱]
- ↑ http://news.monstersandcritics.com/india/news/article_1289939.php/Russia_keen_on_observer_status_at_SAARC
سانچہ:Current SAARC Leaders سانچہ:South Asian Association for Regional Cooperation سانچہ:South-South سانچہ:Asia topics سانچہ:بین الاقوامی طاقت سانچہ:Trade سانچہ:Regional organisations سانچہ:Cold War
- مضامین جنہاں وچ بنگالی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ زونگکھا بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ ہندی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ نیپالی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ سنہالی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ تمل بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters
- خانہ معلومات ملک وچ غیر متعین پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- 1985ء وچ قائم ہونے والی تنظیماں
- افغانستان دے خارجہ تعلقات
- ایشیا دی بین الاقوامی تنظیماں
- بنگلہ دیش دے خارجہ تعلقات
- بین الاقوامی اقتصادی تنظیماں
- بین الحکومتی تنظیماں
- بھوٹان دے خارجہ تعلقات
- پاکستان دے خارجہ تعلقات
- جنوبی ایشیا
- سارک
- سری لنکا دے خارجہ تعلقات
- عالمی تنظیماں
- مالدیپ دے خارجہ تعلقات
- معاہدہ دے تحت قائم بین الحکومتی تنظیماں
- نیپال دی تنظیماں
- نیپال دے خارجہ تعلقات
- تنظیماں
- پاکستان
- بھارت