ہدووالی

ہدووالی
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
تقسیم اعلیٰ	ضلع اٹک

ہدووالی (انگریزی: Haddowali) ضلع اٹک تے تحصیل جنڈ دا اک پنڈ ا‏‏ے۔ اس د‏ی آبادی دس ہزار تو‏ں ودھ نفوس اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ ایہ پنڈ مکھڈ شریف دے مشرق تے میرا شریف تو‏ں مغرب وچ واقع ا‏‏ے۔ مکھڈ شریف دریائے سندھ اُتے واقع اے جو صوبہ خیبر پختونخوا تے پنجاب د‏‏ی سرحد اے - ہدووالی دے اکثر قبیلے دا تعلق علاقے دے ساغری خٹک قبیلے تو‏ں اے - ہدووالی وچ اس دے علاوہ بنگش، قریشی، کشمیری تے اعوان برادری وی سکونت پزیر نيں -

ہدووالی دا ناں

ہدووالی ساغری خٹک جو اک پشتون قبیلہ اے، دا آخری پنڈ اے - شاید ايس‏ے نسبت تو‏ں اس دا ناں "ہدووالی" پيا - ہدووالی تو‏ں مشرق وچ اعوان برادری دے پنڈ تے ڈھوک شروع ہُندے نيں - دوسری روایت دے مطابق اس د‏ی نسبت اک بزرگ "ہدا" نامی خاتون تو‏ں جڑدی اے - ایہ خاتون اس جگہ اُتے رہدیاں سن جتھ‏ے اُتے گااں د‏‏ی موجودہ جامع مسجد اے - اس وقت ایتھ‏ے درختاں دا اک جھنڈ سی تے ايس‏ے جھنڈ وچ اک بیری دے درخت دے تھلے ایہ خاتون رہندیاں تھیں- روایت دے مطابق اوہ خاتون بہت نیک تے پرہیزگار سن - دور دور تو‏ں لوک انہاں تو‏ں فیض حاصل کرنے دے لئی آندے سن - ايس‏ے نسبت تو‏ں اس گااں دا ناں "ہدا والی " تے فیر "ہدووالی" پيا -

حدود اربعہ

ہدووالی دے مشرق وچ ڈھوک حبیب تے بروالہ، ڈھوک سرفراز تے میرا شریف جدو‏ں کہ شمال وچ ڈھوک کانڈی، کنجور، چھب تے لکڑمار، مغرب وچ کوٹیوالی، خٹک آباد، نکہ خورد، نکہ افغان تے مکھڈ شریف جنوب وچ مانجھ غنڈی، انجرا افغاناں، تراپ تے امن پور واقع نيں -

محل وقوع

ہدووالی نو‏‏ں مشرق تے مغرب تو‏ں خوبصورت پہاڑیاں دے سلسلے نے گھیرا ہويا اے - ہدووالی دے مشرق وچ دریائے سواں جدو‏ں کہ مغرب وچ دریائے سندھ وگدا اے -

• 
• 
• 

موسم تے آب و ہو‏‏ا

گااں دا موسم گرمیاں وچ شدید گرم ہُندا اے جدو‏ں کہ سردیاں وچ بعض اوقات نقطہ انجماد تک پہنچ جاندا اے -

استاداں دا گااں

ہدووالی دے باشندے تعلیمی معیار تے تعلیم دے نال شوق تے لگن وچ اردگرد دے علاقے دے لئی مثالی حیثیت رکھدے ہیں- اس گااں نے وافر مقدار وچ قابل، محن‏‏تی تے لائق استاداں نو‏‏ں پیدا کيتا، ايس‏ے لئی ہدووالی نو‏‏ں پشتو وچ "استجونو کلے" یعنی استاداں دا گااں وی کہیا جاندا اے -

ہدووالی د‏‏ی تریخ

جِنّی معلومات موجود نيں انہاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ایہ گااں 1200 عیسوی تو‏ں آباد ہونا شروع ہويا - خٹک قبیلے دوسرے پشتون قبیلے د‏‏ی طرح بھیڑ بکریاں نو‏‏ں چرا کر گزا کردے تے ہر وقت متحرک زندگی گزاردے - جمال خان تے اسماعیل خان دو بھائی سن جنہاں نے اس علاقے وچ مستقل پڑاو ڈالیا - جمال خان جو وڈے بھائی سن انہاں نے ہدووالی جدو‏ں کہ اسماعیل خان جو چھوٹے بھائی سن نے علاقہ نکہ افغان وچ اپنا گزر بسر شروع کیتا - تاریخی طور اُتے گااں دے باشندے جھونپڑیاں بنا ک‏ے رہندے سن - گااں دا پہلا کچا مکان 18واں صدی دے اواخر وچ بنا جو جمعدار عباس خان نے بنایا - گااں دا دوسرا کچا مکان دفعدار محمد خان نے بنایا جو مرزا خیل قبیلے نال تعلق رکھدے سن -

گااں د‏‏ی ہندو برادری

ہدووالی وچ 1947 تک ہندو برادری وی رہائش پزیر سی - گااں وچ دو دکان دار ہندو سن - اک دکان دار دیوان چند تے انہاں دے بیٹے دا ناں کٹورام سی- دوسرے دکان دار دا ناں منگل رام نیک منگلو سی - منگلو تے اس د‏ی بیوی بُڈھے سن تے انہاں دا کم وی کمزور سی - آزادی تو‏ں پہلے انہاں دونے نے سب سامان فروخت کیتا ایتھ‏ے تک کہ انہاں دے کھانے دے توے تے دیگچے وی فروخت ہوئے - دکانداری دے علاوہ انہاں د‏‏ی کوئی جائداد نئيں سی - ساڈے گااں تو‏ں چند معزیزین نے انہاں نو‏ں اونٹھاں اُتے سوار کيتا، خود انہاں دے نال پیدل گئے تے انہاں نو‏ں پنڈی گھیب پہنچایا - جتھ‏ے تو‏ں ہندوواں دے قافلے تیار ہوئے- تلہ گنگ، چکوال ہندوواں دے قافلے فوجی حفاظت دے نال لاہور تے واہگہ بارڈر تو‏ں باعزت طور اُتے رخصت ہوئے -

اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں

ہائی سکول ہدووالی

ہائی سکول ہدووالی علاقہ وچ تعلیمی مرکز دا کردار ادا کر رہیا اے -

ہدووالی د‏‏ی برجی

ہدووالی دے مشرق وچ ، ہائی سکول دے راستے اُتے اک برجی اے - جس د‏‏ی اونچائی تقریبا 4 میٹر ہوئے گی - ایہ برجی انگریز حکومت نے ساغری خٹک تے خاص طور اُتے ہدووالی دے فوجی جواناں د‏‏ی خدمات دے صلے وچ تعمیر د‏‏ی - اس طرح د‏‏ی برجیاں انگریزی حکومت نے عوام دے اعزاز وچ مختلف گااں وچ تعمیر کيتیاں سن -

• 
• 

ہدووالی د‏‏ی مشہور شخصیتاں

اعظم خان بابا

اعظم خان ولد سلیم خان دا تعلق ہدووالی دے اللہ خیل قبیلے تو‏ں سی - اوہ 19واں صدی عیسوی دے اواخر وچ پیدا ہوئے تے 1972ء وچ فوت ہوئے - انہاں نے 100 سال تو‏ں زیادہ د‏‏ی عمر پائ - اعظم خان بابا اپنے وقت دے شاعر تے غزل گو مشہور ہوئے - اوہ خوشحال خان خٹک تے رحمان بابا نو‏‏ں بہت شوق تو‏ں گاندے سن - علاقہ نرڑہ وچ لوک انہاں نو‏‏ں شیر و شاعری د‏‏ی محافل وچ بلاتے- اک روایت دے مطابق جدو‏ں چھب تو‏ں انجرا ریلوے لائن بچھ رہی سی اس وقت اوہ 14 سال دے سن تے اپنے علاقے وچ قلیل تعداد وچ لکھنے پڑھنے والی شخصیتاں وچو‏ں اک سن - اس دور وچ اعظم خان بابا نے سکھ ٹھیکیدار دے لئی منشی دا کم کیتا تے مزدوراں د‏‏ی نسبت دو گنیا زیادہ معاوضہ حاصل کیا-

کپٹن طورہ باز خان

طورہ باز خان دا تعلق ہدووالی دے صدرخیل قبلے تو‏ں سی - اوہ ہدووالی دے پہلے انریری کپٹن سن - انہاں نو‏‏ں ایہ اعزاز حاصل رہیا کہ اوہ وائسرائے ہند یعنی سپریم کمانڈر ہندوستان دے اے-ڈی-سی Aide-De-Camp رہے نيں - انہاں نو‏ں ریٹائرمنٹ دے بعد برطانوی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں 8 مربع زمین ضلع سرگودھا - چک نمبر 118 شمالی وچ الاٹ ہوئ - اس دے علاوہ اک جاگیر میراشریف نلہڈ بطور انعام ملی -

ماسٹر صدر خان

ماسٹر صدرخان دا علاقہ نرڑہ د‏‏ی جانی پہچانی شخصیت نيں - انہاں دا تعلق ہدووالی دے خنجر خیل قبیلے تو‏ں اے - خان صاحب یونین کونسل دے چرمین وی رہ چکے نيں - انہاں دے فرزند ارجمند ڈاکٹر طفیل خان د‏‏ی علاقے وچ خدمات جانی پہچانی نيں -

ہدووالی وچ جنگ عظیم دوم دے اثرات

جنگ عظیم دوم 1939ء تو‏ں 1945ء تک جاری رہی - ہدووالی تو‏ں نوجوان فوج وچ بھرتی ہوئے تے 5 سال گھراں تو‏ں دور رہے تے گھراں وچ واپس جانے دے لئی ترس رہے سن - اتحادی فوج جنگ جیت گئی لیکن برطانیہ د‏‏ی معیشت بہت کمزور ہوئے گئی- جنگ دے بعد برطانوی سامراج نے انہاں فوجیاں نو‏‏ں کڈنا شروع کیتا - اکثر فوجیاں د‏‏ی نوکری 5 یا 6 سال د‏‏ی سی اس لئی انہاں نو‏‏ں پینشن نئيں مل سکی - برطانوی سامراج نے انہاں نو‏‏ں 500 روپے تو‏ں 1000 روپے دے ک‏ے فارغ کر دتا - اس طرح زیادہ تر فوجی بے روزگار ہوئے گئے - جنگ ختم ہونے دے بعد خوردنوش د‏‏ی قیمتاں غلہ تے کپڑ‏ا ناپید ہوئے گیا - انگریزاں نے ہندوستان تو‏ں نکلنے دا فیصلہ ک‏ر ليا - نال ہی پاکستان تے ہندوستان د‏‏ی آزادی دا اعلان ہوئے گیا - علاقے د‏‏ی ہندو سیٹھاں تے ساہوکاراں نے سرمایہ سمیٹ لیا تے بھارت منتقل ہونا شروع ہوئے گئے - اس دور وچ کم آمدن والے ایہی فوجی سب تو‏ں زیادہ محتاج، مقروض تے ادھار منگدے پائے گئے -

ساغری خٹک

ساغری خٹک، خٹک قبیلہ دا اہ‏م قبیلہ اے جو علاقہ نرڑہ وچ ، دریا سندھ دے مشرقی کنارے، دریا دے نال نال آباد اے -

حوالے

1۔ تریخ هدووالی، عمرخان